Çarkıfelek Meyvesinin Türleri-Çeşitleri ve Bitki Özellikleri

James Mwangi Ndiritu

Çevresel Yönetişim ve Yönetim, Tarım ticareti danışmanı

4 dakikalık okuma
10/01/2025
Çarkıfelek Meyvesinin Türleri-Çeşitleri ve Bitki Özellikleri

Çarkıfelek Meyvesinin Bitki Bilgisi ve Morfolojisi

Çarkıfelek Meyvesi (Passifloraceae familyasından Passiflora edulis) odunsu, çok yıllık, yaprak dökmeyen, hızlı büyüyen bir sarmaşıktır ve 2 ana türü vardır: mor (Passiflora edulis) veya sarı (Passiflora edulis flavicarpa) çarkıfelek meyvesi. 

Çarkıfelek bitkisinin üç loblu parlak yaprakları 10-18 cm (4-7 inç) uzunluğunda, ince dişli kenarlara ve alternatif düzene sahiptir. Meyve, yılın en sıcak aylarında (yazdan sonbahara kadar) çiçek açtıktan yaklaşık 80 gün sonra olgunlaşmaya başlar. Çarkıfelek sarmaşığı sığ köklere, odunsu bir yapıya ve dalları kullanarak tırmanma yeteneğine sahiptir. Sarmaşıklar 5 metre uzunluğa kadar büyüyebilir.

Meyvesi: Her iki türün meyvesi de yüksek etilen üretimi ile klimakterik olarak kabul edilir. 

Mor çarkıfelek bitkisi, yaklaşık 5 cm uzunluğunda, 30-45 g ağırlığında, koyu mor veya neredeyse siyah, yuvarlak veya yumurta şeklinde meyve verir.

Sarı çarkıfelek meyvesi koyu sarı renkte ve benzer şekildedir ancak mor türden biraz daha uzun (6 cm) ve büyüktür. Ağırlığı 60-90 g olup ortalama 75 g civarındadır. 

Meyvenin kendisi neredeyse yuvarlak veya ovaldir, 4-7,5 cm genişliğindedir. Pürüzsüz, mumsu, beyaz bir çekirdek tabakasını çevreleyen sert, kalın bir kabuğu vardır.

Meyvenin içinde 250 kadar küçük, siyah tohumu çevreleyen bir boşluk vardır. Her bir tohum, sulu kısmı tutan ve meyvenin yenilebilir kısmından oluşan koyu turuncu renkli bir kese ile çevrilidir. Meyvenin tadı, misk ve guava benzeridir ve tadı sub-asitten aside kadar değişir.

Çiçekler: Çarkıfelek meyvesi en karakteristik ve muhteşem çiçeklerden bazılarına sahiptir, bu da onu estetik nedenlerle çok popüler bir bitki haline getirir ve süs bitkisi olarak yaygın bir şekilde kullanılır. Çiçekler bir saati andırır, beyaz ve mor-mavidir (özellikle merkezde), beş taç yaprağı, üç büyük, yeşil, yaprak benzeri brakte meyvenin türüne bağlı olarak yaklaşık 4.5-6 cm çapındadır. Ayrıca çiçek, büyük anterli beş stamen, bir yumurtalık ve belirgin bir merkezi yapı oluşturan üç dallı bir yapıdan oluşur.

Çarkıfelek sarmaşıklarında meyve üretimi için tozlaşma şarttır. Mor çarkıfelek asmasının çiçekleri normalde kendi kendine tozlaştığında meyve verir. Yine de birçok sarı çarkıfelek sarmaşığı ancak çiçekleri genetik olarak uyumlu farklı bir sarmaşıktan gelen polenle tozlanırsa meyve verir. Çarkıfelek normal meyve vermesi için ılıman sıcaklıklara ihtiyaç duyar ve sıcak mevsimin en sıcak bölümünde çiçek açabilir ancak meyve vermeyebilir (veya şekilsiz meyve verebilir). Çarkıfelek meyvesini tozlaştırmak için en etkili böcek arıdır. Yerli arı popülasyonu yeterli tozlaşmayı ve doğal olarak meyveyi sağlayabilir. 

Sarı çarkıfelek meyvesi çiçekleri mükemmeldir ancak kendine kısırdır. Sarı ve mor formların çaprazlanmasında, uyumluluk nedeniyle tohum ebeveyni olarak morun kullanılması gerekir aksi şekilde sonuç alınmaz.

Çarkıfelek Meyvesi Çeşitleri 

Çarkıfelek meyvesinin ait olduğu Passiflora cinsi, yaklaşık 520 türden oluşan büyük bir biyoçeşitliliğe sahiptir. Bununla birlikte  ticari amaçlı çarkıfelek üretimi sınırlı sayıda türlere dayanmaktadır:

  1. Mor çarkıfelek meyvesi (Passiflora edulis) 
  2. Sarı çarkıfelek meyvesi (Passiflora edulis flavicarpa) 

Ve nadiren; tatlı granadilla (Passiflora ligularis) ve dev granadilla (Passiflora quadrangularis L.)

Sarı Çarkıfelek Meyvesi

Çarkıfelek meyvesinin sarı çeşidi daha güçlü bir sarmaşık sergiler ve tipik olarak mor çeşide kıyasla daha fazla meyve suyu (%31-35) ve daha yüksek verimli daha büyük meyveler üretir. Bu tür bitkiler çoğunlukla tropikal iklime sahip alçak rakımlarda gelişir. Aynı zamanda, sarı tip çarkıfelek meyveleri, mor tipe kıyasla toprak kaynaklı zararlılara (nematodlar gibi) ve hastalıklara (yaprak lekesi ve solgunluk gibi) karşı daha yüksek toleransa ve dirence sahiptir. Sarı çarkıfelek meyvesinin genellikle anaç olarak tercih edilmesinin nedeni budur. 

Sarı Çarkıfelek Meyvesinin.jpg

Mor Çarkıfelek Meyvesi 

Öte yandan, mor çarkıfelek meyvesi türü düşük sıcaklıklara duyarlı olduğu ve orta derecede vigora (kuvvet) sahip olduğu için sub-tropik koşullar için daha uygundur. Meyve özü söz konusu olduğunda, mor çeşit meyveler daha yüksek kalite (daha düşük asitlik, daha güçlü aroma ve lezzet) nedeniyle tüketiciler tarafından tercih edilmektedir. Çarkıfelek meyvesinin mor formu siyah tohumlara sahipken, sarı formu kahverengi tohumlara sahiptir.

 Her bir çarkıfelek meyvesi türünün en iyi özelliklerini birleştirmek amacıyla, bilim insanları ve yetiştiriciler bunları çaprazlamış ve üstün verim, iyi hastalık direnci ve kaliteye sahip bir dizi melez elde etmişlerdir. Ticari önemi yüksek olan bazı melezler Hindistan'daki Kaveri, Avustralya'dan Redlands Triangular ve Selection E23 ve Hawaii'den Noel's Special’dır.

 Kenya'da yerel olarak seçilen mor çarkıfelek meyvesi KALRO (Kenya Tarım ve Hayvancılık Araştırma Organizasyonu), Jomo Kenyatta Üniversitesi ve diğer kaynaklar tarafından ticari üretim için vejetatif olarak çoğaltılmaktadır.

 

Mor çarkıfelek meyvesi.jpg

Çiftçi, dikmek ve yetiştirmek için bir çarkıfelek meyvesi çeşidi seçerken, çeşidin yerel çevre koşullarına uyumluluğu, tarla konumu, hedeflenen pazar ve kaynakların mevcudiyeti (işgücü, su, pestisitler, vb.) gibi önemli faktörleri dikkate almalıdır.

 Dikim Materyalinin Türü ve Boyutu

Anaç türü -standart, bodur veya yarı bodur- ağacın olgunluktaki büyüklüğünü belirleyecektir. Standart ağaçlar olgunlaştığında daha fazla meyve üretir ve ilk satın alma ve dikim maliyetleri daha düşüktür. Daha küçük ağaçların ilk dikim maliyetleri daha yüksektir çünkü yoğunluk elde etmek için daha fazla ağaca ihtiyaç vardır. Bodur ve yarı bodur ağaçlar genellikle daha erken üretime geçer. Daha küçük ağaçlar budama, aşılama, budama, haşere yönetimi ve hasat dahil olmak üzere birçok saha işlemini kolaylaştırır. Çoğu işlem merdiven veya tırmanma gibi eylemlere gerek olmadan yerden yapılabildiği için verimlilik ve güvenlik daha yüksektir. Tür ve çeşide bağlı olarak, konteyner fideleri genellikle satın alınması en pratik ve en ekonomik dikim şeklidir.

Çarkıfelek meyvesi yetiştiriciliği hakkında daha fazla bilgi edinin

Çarkıfelek Meyvesi (Passion Fruit): Tarihçesi, Kullanım Alanları ve Besin Değeri

Çarkıfelek Meyvesi: Toprak ve İklim Gereksinimleri, Arazi Hazırlığı ve Dikim

Çarkıfelek Bitkisinin Budanması ve Terbiyesi

Çarkıfelek Bitkilerinin Çoğaltılması ve Çardaklanması

Çarkıfelek Bitkisinin Bakımı: Çarkıfelek Meyvesinin Sulanması ve Gübrelenmesi

Önemli Çarkıfelek Zararlıları

Önemli Çarkıfelek Bitkisi Hastalıkları

Çarkıfelek Meyvesi: Hasat, Verim ve Depolama

Referanslar

James Mwangi Ndiritu
Çevresel Yönetişim ve Yönetim, Tarım ticareti danışmanı

James Mwangi Ndiritu adlı yazardan daha fazla makale

8 dakikalık okuma  ·  Oca 16, 2025
4 dakikalık okuma  ·  Oca 16, 2025
2 dakikalık okuma  ·  Oca 16, 2025
4 dakikalık okuma  ·  Oca 16, 2025
4 dakikalık okuma  ·  Oca 16, 2025
Daha fazla makale görüntüle