Η φακή (Lens culinaris) είναι ένα όσπριο με ιδιαίτερες ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία, που όταν ικανοποιούνται επιτυγχάνονται μεγαλύτερες αποδόσεις, βέλτιστη ποιότητα παραγώμενου σπόρου και προστατεύεται η υγία των εδαφών. Το συγκεκριμένο φυτό ξεχωρίζει λόγω της αζωτοδεσμευτικής του ικανότητας. Ωστόσο, οι απαιτήσεις του σε μακροθρεπτικά (κάλιο και φώσφορο) αλλά και μικροθρεπτικά πρέπει να καλύπτονται για να έχουμε υγιή ανάπτυξη. Παρακάτω ακολουθούν γενικοί κανόνες και στρατηγικές λίπανσης που βασίζονται σε πρόσφατες μελέτες, βιώσιμες και κοινές πρακτικές.
Εδαφολογικές Αναλύσεις
Ένα επιτυχημένο πρόγραμμα λίπανσης βασίζεται πάντα σε εδαφολογικές αναλύσεις. Μια λεπτομερής ανάλυση μας παρέχει πληροφορίες για την κατάσταση της γονιμότητας του εδάφους, τις συγκεντρώσεις των θρεπτικών, τη σύσταση, το pH και την συγκέντρωση οργανικής ουσίας. Οι φακές ευδοκιμούν σε ελαφρώς όξινα προς ουδέτερα εδάφη (ph 6,0-7,5), καθώς σε αυτό το εύρος έχουμε την καλύτερη δυνατή διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων για τα φυτά.
Είναι σημαντικό να είμαστε ακριβής με το χρόνο εφαρμογής της λίπανσης. Πριν από τη σπορά μπορεί να γίνει μια λίπανση με φώσφορο και άζωτο, για την διευκόλυνση της εγκατάστασης των νεαρών φυτών, ενώ η λίπανση με κάλιο είναι καλό να γίνεται συνήθως κατά τη βλαστική ανάπτυξη και την άνθιση. Τα μικροθρεπτικά στοιχεία, όπως ο ψευδάργυρος και το βόριο, μπορούν να εφαρμοστούν με διαφυλλικούς ψεκασμούς κατα την άνθιση για να ενισχύσουν τη γονιμοποίηση των λουλουδιών και κατεπέκταη και την καρπόδεση.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι κάθε αγρός είναι μοναδικός και είναι απαραίτητο να διεξάγεται εδαφολογική ανάλυση πριν από οποιαδήποτε εφαρμογή λιπάσματος. Οι εδαφολογικές συνθήκες διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή λόγω κλιματικών συνθηκών, ιστορικό καλλιεργειών και καλλιεργητικών πρακτικών και της διαθέσιμης ποσότητας οργανικής ουσίας. Επομένως, θα πρέπει να κάνετε την έρευνα σας και να συμβουλευτείτε ένα γεωπόνο πριν από οποιαδήποτε εφαρμογή.
Προγραμματισμός Λίπανσης
Απευθείας σπορά - Συστήματα μειωμένης κατεργασίας εδάφους
Οι πρακτικές μειωμένης ή μηδενικής κατεργασίας εδάφους, οι οποίες αφήνουν περισσότερα υπολείμματα από προηγούμενες καλλιέργειες στην επιφάνεια του εδάφους, βοηθούν στη βραδύτερη αποσύνθεση της οργανικής ύλης και στην ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων. Στα συστήματα άμεσης σποράς, το άζωτο που περιέχεται στα φυτικά υπολείμματα παραμένει δεσμευμένο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, περιορίζοντας ενδεχομένως τη διαθεσιμότητά του στις επόμενες καλλιέργειες. Αυτός ο περιορισμός στη διαθεσιμότητα του αζώτου, ωστόσο, δεν αποτελεί πρόβλημα για τις φακές, καθώς βασίζονται στη αζωτοδέσμευση, ιδίως όταν εμβολιάζονται κατάλληλα με βακτήρια του γένους Rhizobium.
Λίπανση πριν από τη σπορά
Η εντοπισμένη λίπανση πριν από τη σπορά θεωρείται η πιο αποτελεσματική μέθοδος. Ελαχιστοποιεί τη διαθεσιμότητα των λιπασμάτων για τα ζιζάνια, καθώς το λίπασμα τοποθετείται κοντά στον σπόρο. Ωστόσο, η εφαρμογή των λιπασμάτων με αυτή τη μέθοδο πρέπει να γίνεται προσεκτικά για να μην μεταβάλλουμε το βάθος σποράς και να μην διαταράξουμε την καλή επαφή εδάφους-σπόρου.
Σε βαριά αργιλώδη εδάφη, η συμπίεση του εδάφους και οι υψηλές ταχύτητες σποράς μπορεί να επηρεάσουν την επαφή του σπόρου με το λίπασμα. Η εφαρμογή υπερβολικής ποσότητας λιπάσματος μπορεί να βλάψει την καλλιέργεια και ενδεχομένως να καθυστερήσει την ωρίμανση των φυτών. Οι έρευνες δείχνουν ότι όταν χρησιμοποιούνται σπαρτικές μηχανές με διπλούς δίσκους, η μέγιστη συνιστώμενη δόση φωσφόρου (P₂O₅) προσδιορίζεται στα 3,36 kg/στρέμμα.
Απαιτήσεις σε λίπανση για τη φακή
Άζωτο
Ως ψυχανθές, η φακή έχει συμβιωτική σχέση με τα βακτήρια Rhizobium, συγκεκριμένα με το Rhizobium leguminosarum, που της επιτρέπει να δεσμεύει το ατμοσφαιρικό άζωτο. Αυτή η βιολογική αζωτοδέσμευση μειώνει σημαντικά την ανάγκη για αζωτούχα λιπάσματα σε σύγκριση με άλλες καλλιέργειες. Ωστόσο, οι μικρές εφαρμογές αζώτου κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη των φυταρίων, ιδίως σε εδάφη με χαμηλή οργανική ουσία. Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων εβδομάδων μετά την βλάστηση και ανάδυση, τα φυτά μπορεί να παρουσιάζουν ωχροπράσινα φύλλα λόγω προσωρινής έλλειψης αζώτου.
Για εδάφη με λιγότερο από 3,9 kg Ν/στρέμμα, η αζωτοδέσμευση καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών του φυτού σε άζωτο, αλλά το φυτό μπορεί να χρησιμοποιήσει και τα αποθέματα του εδάφους για να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του.
Σε χωράφια με πολύ χαμηλά επίπεδα νιτρικών στο έδαφος (λιγότερο από ή 1,1 kg/στρέμμα), μπορεί να χρειαστεί λίπανση για την κάλυψη των αναγκών του φυτού στα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Το άζωτο που περιέχεται σε λιπάσματα φωσφορικού μονοαμμωνίου (MAP) μπορεί να είναι αρκετό για την προώθηση της πρώιμης ανάπτυξης. Σε χωράφια όπου δεν έχει καλλιεργηθεί ποτέ φακή, η εφαρμογή αζωτούχου λίπανσης θα είναι ευεργετική. Τα εδάφη με πολύ υψηλά επίπεδα αζώτου πριν από τη φύτευση είναι ακατάλληλα για την καλλιέργεια του φυτού και οι εφαρμογές αζώτου στα μέσα της καλλιεργητικής περιόδου γενικά αποθαρρύνονται, εκτός εάν υπάρχει σαφής ανεπάρκεια λόγω αποτυχημένου εμβολιασμού με τα ριζοβακτήρια. Η υπερβολική λίπανση, ιδίως με άζωτο, μπορεί να εμποδίσει τη φυσική ικανότητα της φακής να δεσμεύει άζωτο, οδηγώντας σε μειωμένο σχηματισμό φυματίων στις ρίζες. Αυτό μπορεί κατά συνέπεια να οδηγήσει σε καχεκτική ανάπτυξη και καθυστερημένη ωρίμανση, μειώνοντας τελικά τις αποδόσεις.
Φώσφορος
Ο φώσφορος (Ρ) είναι σημαντικός για την ανάπτυξη των ριζών του φυτού της φακής και τον σχηματισμό των φυματίων για την αποτελεσματική αζωτοδέσμευση. Είναι επίσης απαραίτητος για βασικές μεταβολικές διεργασίες, όπως η μεταφορά ενέργειας και η φωτοσύνθεση, οι οποίες είναι κρίσιμες κατά τα στάδια της ανθοφορίας και του σχηματισμού λοβών.
Ο φώσφορος εφαρμόζεται συνήθως ως υπερφωσφορικό άλας. Στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης, οι εδαφολογικές αναλύσεις μπορεί να δείξουν ανεπάρκεια φωσφόρου, αυτό όμως δεν μεταφράζεται πάντα σε μειωμένη απόδοση, καθώς το φυτό ανταποκρίνεται γρήγορα στη λίπανση. Η εφαρμογή φωσφόρου επίσης, μπορεί να βελτιώσει την ανοχή στην υδατική καταπόνηση αλλά και συνθήκες μειωμένου φωτισμού.
Η μέγιστη συνιστώμενη δόση Ρ 2,2 kg P₂O₅/στρέμμα. Εάν γίνεται ταυτόχρονη εφαρμογή καλίου και φωσφόρου κατά τη σπορά, δεν θα πρέπει να υπερβούμε τις ασφαλείς τιμές για το φώσφορο. Εάν απαιτείται μεγαλύτερη ποσότητα λίπανσης με φώσφορο αύτη θα πρέπει να γίνεται με πλευρικές εφαρμογές και όχι απευθείας στο σπόρο. Εφαρμόζοντας νωρίς το φώσφορο ενισχύουμε την ανάπτυξη των ριζών και τον σχηματισμό των φυματίων και καλύτερη ανάπτυξη του φυτού.
Κάλιο
Το κάλιο είναι ένα άλλο βασικό μακροθρεπτικό στοιχείο για τις φακές. Συμβάλλει στη ρύθμιση της πρόσληψης νερού, στην ενεργοποίηση ενζύμων και ενισχύει την ανθεκτικότητα στις ασθένειες. Τα επαρκή επίπεδα καλίου ενισχύουν την ανάπτυξη του κυτταρικού τοιχώματος των φυτών, βελτιώνουν την ανοχή στην ξηρασία και την υδατική καταπόνηση.
Τα περισσότερα εδάφη έχουν συνήθως επαρκή αποθέματα καλίου- ωστόσο, σε αμμώδη εδάφη μπορεί να διαπιστωθούν ανεπάρκειες. Κατά τις εφαρμογές λιπασμάτων καλίου θα πρέπει να προσέχουμε να μην υπερβαίνουμε τις συνιστώμενες δόσεις, ιδίως λόγω του υψηλού δείκτη αλατότητας του καλίου, που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη βλάστηση όταν εφαρμόζεται πριν τη σπορά. Συνιστάται η πλευρική λίπανση ιδίως κατά το στάδιο της βλαστικής ανάπτυξης και της γονιμοποίησης, που το φυτό έχει μεγάλες ανάγκες σε κάλιο.
Ανάγκες σε μικροθρεπτικά στοιχεία
Αν και τα μικροθρεπτικά στοιχεία απαιτούνται σε μικρές ποσότητες, είναι απαραίτητα για την υγεία και την παραγωγικότητα της φακής. Οι ελλείψεις σε στοιχεία όπως ο ψευδάργυρος, ο σίδηρος και το μολυβδαίνιο μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των φυτών. Ο ψευδάργυρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τη λειτουργία των ενζύμων και τη σύνθεση των πρωτεϊνών, ενώ το μολυβδαίνιο υποστηρίζει την αζωτοδέσμευση αυξάνοντας την ενεργότητα των ενζύμων στα φυμάτια.
Εάν υπάρχει υποψία τροφοπενίας κάποιου μικροθρεπτικού, συνιστάται η επικοινωνία με έναν γεωπόνο για την ακριβή διάγνωση του προβλήματος.
Οι τροφοπενίες μικροθρεπτικών στοιχείων αντιμετωπίζονται συχνά με διαφυλλικούς ψεκασμούς ή με εδαφικές επεμβάσεις. Πρόσφατες μελέτες συνιστούν τη προσθήκη ψευδαργύρου και βορίου στα προγράμματα λίπανσης για την αύξηση της απόδοσης και τη βελτίωση της συνολικής υγείας των φυτών. Το βόριο παίζει βασικό ρόλο στο σχηματισμό κυτταρικών τοιχωμάτων και στην αναπαραγωγή, ενώ ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη σύνθεση της χλωροφύλλης.
Ολοκληρωμένη διαχείριση λίπανσης
Η καλλιέργεια φακής επωφελείται από την εφαρμογή οργανικών λιπασμάτων και τα μικροβιακά εδαφοβελτιωτικά. Τα οργανικά λιπάσματα, όπως το κομπόστ και η κοπριά, βελτιώνουν μακροπρόθεσμα την ποιότητα του εδάφους, αυξάνοντας την οργανική ουσία και προωθώντας τη μικροβιακή δραστηριότητα, οδηγώντας σε καλύτερη συγκράτηση νερού και θρεπτικών στοιχείων με την πάροδο του χρόνου. Τα μικροβιακά λιπάσματα υποστηρίζουν περαιτέρω την ανάπτυξη των φυτών βελτιώνοντας την πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων και ενισχύουν τη φυσική αζωτοδέσμευση και την διαθεσιμότητα του φωσφόρου.
Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την εφαρμογή λίπανσης που συνδυάζει οργανικές και ανόργανες πηγές είναι απαραίτητη για τη βιώσιμη καλλιέργεια φακής. Η στρατηγική αυτή επιτρέπει στους αγρότες να αντιμετωπίζουν άμεσα τις τροφοπενίες, ενώ παράλληλα εμπλουτίζουν το έδαφος με οργανική ύλη μέσω οργανικών λιπασμάτων.
Επιπλέον, η χλωρή λίπανση είναι μια άλλη αποτελεσματική πρακτική, ιδίως στην καλλιέργεια φακής. Η καλλιέργειες κάλυψης (άλλα είδη ψυχανθών) πριν από τη φύτευση φακής συμβάλλει στην αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους και στην αύξηση των επιπέδων αζώτου, ωφελώντας τόσο την τρέχουσα όσο και τις επόμενες καλλιέργειες. Η πρακτική αυτή βελτιώνει τη δομή του εδάφους, μειώνει τη διάβρωση και βελτιώνει την ικανότητα συγκράτησης νερού του εδάφους.
Μάθετε περισσότερα για την καλλιέργεια φακής
15 Ενδιαφέρουσες Πληροφορίες για τις Φακές
Φακή: Διατροφική αξία και οφέλη για την υγεία
Πηγές
- https://albertapulse.com/lentil-seeding/lentil-fertility/
- Murat, T. U. N. Ç., & RUFAİOĞLU, S. B. (2024). Fertilization Strategies and Practices: A Study on Lentil. MAS Journal of Applied Sciences, 9(3), 537-551.
- https://plants.usda.gov/DocumentLibrary/plantguide/pdf/pg_lecu2.pdf
- https://saskpulse.com/growing-pulses/lentils/lentils-seeding/