Karabuğday: Kullanım Alanları, Besin Değeri ve Sağlığa Faydaları

Wikifarmer

Editör ekibi

4 dakikalık okuma
29/01/2025
Karabuğday: Kullanım Alanları, Besin Değeri ve Sağlığa Faydaları

Karabuğday, buğdaygillere ait olmamasına rağmen tahıl benzeri özellikleri ve tüketim tercihleri nedeniyle ‘sözde tahıl’ olarak kategorize edilen benzersiz bir bitkidir. Polygonaceae familyasına ait olan karabuğday, düşük sıcaklıklar, su kıtlığı (kuraklık) ve düşük toprak kalitesi gibi zorlu koşullarda gelişmek için dikkate değer bir yeteneğe sahiptir. Dirençli yapısı onu özellikle Hindistan'daki dağlık bölgelerde değerli bir ürün haline getirmiştir.

Karabuğday, Asya'da zengin bir geçmişe sahip eski bir üründür. Esas olarak Hindistan, Çin, Nepal gibi ülkeler ile Rusya ve Japonya'nın bazı bölgelerinde yetiştirilmektedir. Besinsel faydalarına ve adaptasyon kabiliyetine rağmen, karabuğday ekimi 20. yüzyılın ilk yarısında azalmış ve bu da onu kullanılmayan bir gıda haline getirmiştir. Yaygın karabuğday (Fagopyrum esculentum) ve tartar karabuğdayı (Fagopyrum tataricum) en yaygın olarak yetiştirilenlerdir.

Besin Değeri

USDA verilerine göre, 100 gr tam tahıllı karabuğday şunları içerir:

  • Su 13 g
  • Enerji 356 kcal
  • Protein 11,1 g
  • Toplam lipit (yağ) 3,04 g
  • Kül 1,82 g
  • Kalsiyum 14 mg
  • Demir 2,44 mg
  • Magnezyum 203 mg
  • Fosfor 374 mg
  • Niasin 5.37 mg
  • Biotin 18,6 µg
  • Tiamin 0,539 mg

Nişasta: Karabuğday tanelerinin %60 ila 70 arasında değişen birincil bileşenidir (1). Amiloz ve amilopektin içeriği sırasıyla %25 ve %75 oranındadır. Bu bileşim enerji sağlayıcı özelliklerine katkıda bulunur (2). 

Protein: Karabuğday mükemmel bir bitki bazlı protein kaynağıdır (%11-14). Diğer birçok tahılda özellikle eksik olan lizin gibi temel amino asitler de dahil olmak üzere iyi dengelenmiş bir amino asit profili vardır. Bu da karabuğdayı vejetaryen ve vegan diyetleri için değerli bir gıda haline getirmektedir (3).

Lipidler: Toplam lipid içeriği %1,5 ila %3,7 arasında değişmektedir. Birincil yağ kaynağı olmasa da, karabuğday öncelikle kalp sağlığına faydaları ile bilinen oleik ve linoleik asit gibi doymamış yağ asitlerinden oluşur (4).

Karabuğdayın Sağlığa Faydaları

Karabuğday, zengin bir besin profiline ve sağlığa faydalı birçok biyoaktif bileşik ve antioksidana sahip olağanüstü bir ‘sözde’ tahıldır. Bu bitki rutin, quercetin, viteksin, orientin, izoviteksin ve isoorientin dahil olmak üzere önemli düzeylerde flavonoid içerir.

Anti-oksidan, Anti-enflamatuar ve Anti-hipertansif Özellikleri

Genellikle P vitamini olarak adlandırılan Rutin, özellikle rutin içeriği normal karabuğdaydan yaklaşık 100 kat daha yüksek olan Tartary karabuğdayında bulunma miktarı ile özellikle dikkat çekicidir. Karabuğdaydaki rutin varlığı, güçlü anti-oksidan, anti-enflamatuar ve anti-hipertansif özelliklerine katkıda bulunarak kardiyovasküler sağlık için faydalı olmasını sağlar. Ödem, koroner arter hastalığı ve hipertansiyon gibi durumların önlenmesine yardımcı olur ve ayrıca anti-kanserojen etkiler gösterir. Bitkinin yavaş sindirilen karbonhidratları kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olur ve bu da rutini diyabet yönetimi için değerli bir gıda haline getirir. Ek olarak, gluten içermeyen yapısından dolayı çölyak hastalığı olan bireyler için uygun hale getirir (5).

Ferulik ve kafeik asitler gibi fenolik asitler, antioksidan kapasitesini daha da arttırır ve tohumun kimyasal bozulmasını önlemeye yardımcı olur.

Anti-mikrobiyal, Anti-tümör, Hipotansif ve Anti-diyabetik Özellikleri

Ek olarak karabuğday bitkinin taze yeşil kısımları tüketildiğinde ışık hassasiyetine neden olabilen ve ışığa duyarlı bir bileşik olan fagopyrin içerir. Bu nedenle potansiyel toksisiteden kaçınmak için tüketimin günde yaklaşık 40 gramla sınırlandırılması önerilmektedir (6). Fagopyrin'in yanı sıra, bitki biyoaktif peptitler de dahil olmak üzere diğer biyoaktif bileşikler açısından zengindir. Karabuğday proteinlerinin anti-mikrobiyal, anti-tümör, hipotansif ve anti-diyabetik özellikler de dahil olmak üzere sağlığı faydalı özelliklere sahip olduğu gösterilmiştir. Karabuğdayda bulunan anti-mikrobiyal peptitler, mantarlar ve bakteriler de dahil olmak üzere çeşitli patojenlere karşı aktivite gösterir. Karabuğdaydaki tripsin inhibitörleri protein sindirilebilirliğini sınırlandırabilir ancak aynı zamanda kanser hücresi büyümesini ve mikrobiyal proteinaz aktivitesini engellemek gibi sağlığa yararları da vardır (7).

Diyabet ve Hipertansiyonu Yönetmeye Yardımcı Olur

Karabuğdayın potansiyeli, diyabet ve hipertansiyon yönetimine kadar uzanmaktadır. Karabuğdaydaki fagopiritoller ve d-fagomin, gelişmiş glisemik kontrolü ve anti-mikrobiyal aktivite dahil olmak üzere ek terapötik faydalar sağlar. Karabuğdayın benzersiz besin bileşimi ve biyoaktif bileşikleri, onu sağlığı geliştirmek ve çeşitli hastalıkları önlemek için umut verici bir gıda olarak konumlandırmaktadır (8).

Referanslar

  1. jtiskova, P. , Kmentova, K. , Kuban, V. , & Kracmar, S. (2012). Chemical composition of Fagopyrum esculentum and selected buckwheat products. Journal of Microbiology, Biotechnology and Food Sciences, 1, 1011–1019
  2. Qin, P. Wang, Q. Shan, F. Hou, Z. & Ren, G. (2010). Nutritional composition and flavonoids content of flour from different buckwheat cultivars. International Journal of Food Science and Technology, 45, 951–958.
  3. Zhang, Z. L., Zhou, M. L., Tang, Y., Li, F. L., Tang, Y. X., Shao, J. R., Xue, W. T., & Wu, Y. M. (2012). Bioactive compounds in functional buckwheat food. Food Research International., 49, 389–395.
  4. Gulpinar, A. R. , Orhan, I. E. , Kan, A. , Senol, F. S. , Celik, S. A. , & Kartal, M. (2012). Estimation of in vitro neuroprotective properties and quantification of rutin and fatty acids in  Fagopyrum esculentum Moench cultivated in Turkey. Food Research International, 46(2), 536–543. 
  5. Gheldof, Nele, Xiao-Hong Wang, and Nicki J. Engeseth. "Buckwheat honey increases serum antioxidant capacity in humans." Journal of Agricultural and Food Chemistry, Vol. 51, No. 5, 2003, pp. 1500-5.
  6. Babu, Subhash, et al. "Production technology and multifarious uses of Fagopyrum spp.: A review." Indian Journal of Agronomy, Vol. 63, No. 4, 2018, pp. 415-27.
  7. Hagels, H. (2007). Sekundare Pflanzeninhaltstofe des Buchweizen (secondary plant compounds: The effects of rutin, extraction of rutin from buckwheat leaves). In Kreft I., Ries C., & Zewen C. (Eds.), Das Buchweizen Buch: mit Rezepten aus aller Welt (pp. 103–109). Islek ohne Grenzen.
  8. Khalid, S. , Rehman, A. , Mansha, M. A. , Mukhtar, A. , & Rehman, M. (2020). Exploring phyto‐biochemical and nutraceutical profiling of buckwheat. Journal of Agriculture Environment & Food Security, 2, 32–73.