Buğdayın Su İhtiyacı ve Sulama Metodları

Buğdayın su ihtiyacı 

Buğdayın ne zaman sulamaya ihtiyacı vardır?  

Buğdayın türüne / çeşidine bağlı olarak, hem ekilen yılın zamanı hem de ekim süresinin uzunluğu önemli ölçüde değişebilir. Çok çeşitli ilkbahar ve kış tipi buğday çeşitleri vardır. Daha spesifik olarak, makarnalık türler ve sert buğday genellikle esas olarak kış aylarında yetiştirilirken, ekmeklik buğday türleri (yumuşak buğday) hem kış hem de bahar mahsulü olarak yetiştirilebilir. Buğdayın yetiştirildiği süre, sulama ihtiyacının karşılanması için çok önemlidir. 

Kışlık buğday genellikle sonbaharın başında ekilir ve ilkbaharın sonunda hasat edilirken, ilkbahar buğdayı ilkbaharda ekilir ve yaz sonunda veya sonbahar başında hasat edilir.  Birçok çiftçi, ilkbahar türlerine göre % 30’a kadar daha yüksek verim potansiyeline sahip olabildikleri için kışlık buğday yetiştirmeyi tercih ederken, sulama ihtiyacı daha sınırlıdır (1). Genellikle buğday kurak bir mahsul olarak yetiştirilir, ancak bitkiler sulama altında daha iyi performans gösterir ve daha fazla verim verir. Aynı zamanda, ilkbaharın sonunda (veya sonbaharın başlarında) giderek daha sık hale gelen ve bazı durumlarda bitkilerin en yüksek su kullanım aşamalarına denk gelen kuraklık ve sıcak hava dalgaları, çiftçileri sulamaya zorlar.  

Buğday nasıl sulanır? 

Buğday mahsullerinde çiftçiler, çok yakın bitki mesafeleri karık sulamasının uygulanmasına izin vermediğinden, genellikle fıskiyeler (yapay yağmur) yoluyla sulama uygularlar. California Davis Üniversitesi’ne göre, damla ve yağmurlama sulama sistemleri, yüzey taşkın sistemlerinden daha az miktarda su uygulayabilir ve bu nedenle daha az uygulanan su buğdayın kök bölgesini geçer. Yağmurlama sistemleriyle sık sulama, buğday mahsulünde hızlı hastalık gelişimine neden olabilir. Yüzey taşkın sistemleri, tuzların süzülmesinde daha verimlidir, bu da tuzların buğday mahsulü için bir sorun olması durumunda önemlidir. Buğday tarımında taşkın sulaması en çok Kaliforniya’nın Orta Vadisi ve Alçak Çöl bölgelerinde görülürken, fıskiyeler Dağlar Arası Bölgede daha yaygındır. Araştırmalar, optimum sulama miktarı ile damla sulama sıklığının artmasının buğday kökü uzunluğunu ve kök ağırlığını ve yer üstü biyokütle birikimini artırabileceğini, böylece verim ve su kullanım verimliliğini artırabileceğini kanıtlamıştır. 

Dikkat: Sprinkler kullanıyorsanız, suyun bitki morfolojisinde bozulmalara neden olmayacak şekilde ayarlanmaları gerekir. Ek olarak, sıcaklık mantar hastalıklarının yayılması için uygun seviyelerde olduğunda, çiftçiler gerektiğinde hastalık kontrol önlemlerini uygulamak için bitkilerini sık sık incelemelidir.  

Sulama yoluyla yapılan su uygulamalarının ihtiyacı ve sayısı aşağıdakilerden belirlenecektir: 

• Yağışların miktarı
• Ekilen çeşit 
• Toprak tipi (kumlu topraklar daha az su miktarı ile daha sık sulama gerektirir) 
• Sıcaklık  
• Sulama sisteminde ve toprakta su mevcudiyeti  

Suyun mevcudiyeti veya kıtlığı, nihai tane veriminin miktarını ve kalitesini etkileyebilir. Bunu hesaplamanın kolay bir yolu, Montana Eyalet Üniversitesi tarafından önerilen aşağıdaki matematiksel formülü uygulamaktır (2).  

Tahmini verim (kile / dönüm cinsinden) = 5,8 (SM + R / I – 4,1) kile / dönüm nerede: 

SM = toprak nemi (inç) 

R = yağış (inç) 

I = sulama (inç) 

1 Kile buğday = 60 lbs = 27.216 kg 

1 dönüm = 0.405 hektar 

Buğdayın farklı büyüme aşamalarında su ihtiyacı  

Buğdayın fizyolojik olgunluğa ve potansiyel verimine ulaşması için ortalama 350 – 600 mm civarında suya ihtiyacı vardır. Birçok bölgede kış mevsiminde yağışlar bu ihtiyaçları karşılamaktadır. Bununla birlikte, ihtiyaç duyulan toplam su miktarının karşılanmasının önemine ek olarak, dağılımı yüksek verim için eşit derecede önemlidir. Hassas aşamalarda su stresi veya su fazlası kaçınılmaz olarak verim kayıplarına yol açacaktır. Toprağın tükenme seviyesi % 70’in üzerinde olduğunda orta derecede su stresi oluşur. Bunu önlemek için çiftçiler uygun anda ve uygun su miktarlarıyla sulama yapabilirler. Tahıl üretimi için yetiştirilen buğday mahsullerinin daha fazla su talep ettiğini, ardından hamur olumda (% 28 daha az su ihtiyacı) veya başak olumda (% 60 daha az su ihtiyacı) hasat edilen yem mahsullerinin geldiğini söylemeye gerek yok (3). 

Yağışların yeterli olmadığı bölgelerde özellikle çiftçilerin yüksek verimli kışlık buğday çeşitleri kullandığı ekim döneminde 4-6 kez sulanması önerilmektedir. Bu sulamalar, bitkilerin kritik büyüme aşamalarındaki ihtiyaçlarını karşılamak anlamına gelir: filizlenme, kardeşlenme, başaklanma, çiçeklenme, süt ve hamur olum (4). Sulama sistemleri ile su mevcudiyetinin olduğu kurak arazilerde uygulamalar hamur olum aşamasına kadar her 12-18 günde bir gerçekleşebilmektedir (3). 

Ekim-Filizlenme aşamasında  

Mahsulün ortaya çıkış döneminde su eksikliği mahsul yetmezliğine yol açabilirken, antez evresine yakın su açığı üretilen buğday tanelerinin sayısını ve kalitesini önemli ölçüde azaltabilir.  

Kışlık buğday için erken sulama (veya yağışlar) bitkilerin hızlı ve düzgün bir şekilde ortaya çıkmasına, mahsulün iyi kurulmasına ve m2 başına başak sayısının artmasına yardımcı olacaktır. 150 mm’lik bir su uygulaması faydalı olabilir. Bununla birlikte, bazı durumlarda, yanlış filizlenmeyi önlemek için derin ekim gerekebilir. Toprağın üst 10 cm’si yeterince suya sahip olduğunda bitkiler filizlenmeye başlamalıdır. Genel olarak hem kış hem de ilkbahar buğdayı için filizlenme ve büyüme sırasında, bitkinin kök bölgesi tarla kapasitesindeyken kök gelişimi önemli ölçüde gelişir. Buğday bitkilerinin kökü 1,2-2 m (47,2-78,7 inç) derinliğe kadar büyüyebilir, ancak toplam su alımının % 70 ila 80’i, bitkinin % 80’inden fazlasının yetiştirildiği ilk 0,6 m toprakta gerçekleşir. kök (Cutforth ve ark., 2013, 5).  Sonuç olarak, sulama yoluyla eklenen su miktarı, bu toprak tabakasını yeterince ıslak tutmak için yeterli olmalıdır.  

 Vejetatif büyüme aşamasında 

Bitkiler büyüdükçe ve daha fazla aktif yaprak alanı ürettikçe su ihtiyacı artar. Bitkileri fotosentetik olarak aktif tutmak için çiftçiler stomaları her zaman açık tutmak için buna göre sulayabilirler (yaprak suyu potansiyelleri -1,5 MPa’dan yüksek) (Palta ve ark., 1994).   

Vejetatif büyüme aşamasından anteze kritik aşama 

Bu, buğdayın en kritik ve su gerektiren büyüme aşaması olarak kabul edilir. Bu aşamalardaki hafif-orta dereceli su stresi bile, sınırlı fotosentez ve azalmış hücre ve yaprak büyümesi nedeniyle bitkilerin nihai veriminde (çekirdek numarası m-2) bir azalmaya neden olacaktır. Bitkinin toplam su ihtiyacının % 70’ine kadarı kardeşlenme aşamasından çiçeklenme aşamasına kadardır. Birçok bölgede bu miktar yağışlarla sağlanır. Ancak bu bölgelerde bile çiçeklenme aşamasında 90-150 mm suyun tamamlayıcı sulamasına ihtiyaç duyulabilir. Öte yandan, Akdeniz’de, ABD’nin güney-orta eyaletlerinde veya Kuzey Hindistan’da (bahar buğdayı için) bu dönemde birden fazla sulamaya ihtiyaç duyulabilir.  

Su fazlası nedeniyle verim kaybı 

Bu dönem sadece su kıtlığı açısından değil, su basması açısından da suya duyarlı olarak tanımlanmaktadır. Bilimsel kanıtlara dayanarak 7 yaprağın, antez aşamasına genişlemesinden kaynaklanan su fazlasının bir sonucu olarak %  92’ye varan verim kayıpları meydana gelmiştir (de San Celedonio ve ark., 2014).  

Kolayca gözlemlenen su basması dışında, çiftçi yeraltı suyu seviyesinin yükselmesini önlemek için önlemler almalıdır. Kök sistemindeki uzun süreli anaerobik koşullar (yeraltı suyu tablasının 0,5 m veya 19,7 inç’e yükselmesi) ve bitkilerin yatması % 20-40 verim düşüşüne neden olabilir. (5, 2). Uzun boylu ve ilkbahar buğdayı çeşitlerinde yatma riski daha yüksektir.  

Fizyolojik Olgunluğa – Hasada Kadar

Su açığı, çiçeklenme aşamasından kısa bir süre sonra bile bir sorun olmaya devam etmekte ve tane olum süresini, tane sayısını ve ağırlığını azaltmaktadır (6). Çiçeklenmeden sonra, tane olum aşaması, önemli mahsul verim kaybına neden olan su stresine karşı en hassas 3 aşamadan biri olarak kabul edilir. Bununla birlikte, deneysel sonuçlar göre su açığı olması, üretilen buğday ununun tahıl proteinlerini (glutenin mukavemeti) ve ekmek yapım kalitesini artırmanın mümkün olduğunu kanıtlamıştır (Zhou ve ark., 2018). Bununla birlikte, diğer bilimsel kanıtlar, süt ve hamur olum aşamalarında su kıtlığının azot alımını azalttığına ve böylece tahıl proteinlerinin birikmesinin nihai ürünün kalitesini olumsuz etkilediğine işaret etmektedir (Ali ve Akmal, 2022).  

İpucu: 

Buğday yetiştirdikleri bölge veya dönem ne olursa olsun tüm çiftçiler, bitkilerin mevsimsel sulamalara kıyasla topraktaki su mevcudiyetine bağlı olarak daha verimli hale geldiğini bilmelidir. Bu nedenle toprak verimliliğini ve su tutma kapasitesini artıracak önlemler almak çok önemlidir.

Referenslar:

1. https://www.ers.usda.gov/webdocs/publications/43783/39923_eib116.pdf
2. https://waterquality.montana.edu/farm-ranch/irrigation/wheat/wheat-irrigation.html
3. https://alfalfa.ucdavis.edu/+symposium/proceedings/2012/12-109.pdf
4. https://iiwbr.icar.gov.in/wp-content/uploads/2018/02/EB-52-Wheat-Cultivation-in-India-Pocket-Guide.pdf
5. https://www.fao.org/land-water/databases-and-software/crop-information/wheat/en/
6. https://www.fao.org/3/Y4011E/y4011e06.htm
7. https://www.nature.com/articles/s41598-021-84208-7#:~:text=We%20found%20that%20with%20the,yield%20and%20water%20use%20efficiency.
8. https://alfalfa.ucdavis.edu/+symposium/proceedings/2012/12-109.pdf

Ali, N., & Akmal, M. (2022). Wheat Growth, Yield, and Quality Under Water Deficit and Reduced Nitrogen Supply. A Review. Gesunde Pflanzen, 1-13.

Cutforth, H. W., Angadi, S. V., McConkey, B. G., Miller, P. R., Ulrich, D., Gulden, R., … & Brandt, S. A. (2013). Comparing rooting characteristics and soil water withdrawal patterns of wheat with alternative oilseed and pulse crops grown in the semiarid Canadian prairie. Canadian Journal of Soil Science, 93(2), 147-160.

de San Celedonio, R. P., Abeledo, L. G., & Miralles, D. J. (2014). Identifying the critical period for waterlogging on yield and its components in wheat and barley. Plant and Soil, 378(1), 265-277.

Palta, J.A., Kobata, T., Turner, N.C. & Fillery, I.R. 1994. Remobilization of carbon and nitrogen in wheat as influenced by post-anthesis water deficits. Crop Sci., 34: 118-124.

Zhou, J., Liu, D., Deng, X., Zhen, S., Wang, Z., & Yan, Y. (2018). Effects of water deficit on breadmaking quality and storage protein compositions in bread wheat (Triticum aestivum L.). Journal of the Science of Food and Agriculture, 98(11), 4357-4368.

Buğdayda Verim-Hasat-Depolama

Buğdayın Gübre İhtiyacı

Buğday İçin Toprak Hazırlığı, Toprak Gereksinimleri ve Ekim İçin Gerekenler

En İyi Buğday Çeşidini Seçmenin İlkeleri

Buğdayın Su İhtiyacı ve Sulama Metodları

Buğdayın Tarihi, Besin Değerleri ve Hakkında Bilgiler

Buğday Hastalıkları ve Zararlıları

Buğday Yetiştiriciliğinde Yabani Ot Mücadelesi