Pomoloji nedir?
Latince meyve anlamına gelen "pomum" kelimesinden türetilen pomoloji, meyve ağaçlarının ve meyvelerinin incelenmesine ve yetiştirilmesine adanmış bilimsel bir alandır. Bahçe bitkilerinin disiplinler arası bir dalı olan pomoloji, botanik, genetik, fizyoloji ve agronomi gibi çok çeşitli disiplinleri kapsar. Meyve ağacı türlerinin, büyüme modellerinin, genetik varyasyonlarının ve meyve üretiminin özenli bir şekilde araştırılmasıyla beraber pomologlar meyvelerin kalitesini, verimini ve çeşitliliğini geliştirip artırırken tarım endüstrisine önemli katkılarda bulunur.
Pomolojinin Dört Ana Meyve Kategorisi
Pomoloji, meyve veren ağaçları botanik sınıflandırma, meyve türü, büyüme modelleri ve iklimsel gereksinimler gibi çeşitli faktörlere dayalı olarak çeşitli kategorilere ayırır. Birincil sınıflandırma genellikle meyve türüne dayanır ve yumuşak çekirdekli meyveler, sert çekirdekli meyveler, sert kabuklu meyveler ve turunçgilleri içerir.
Hangi Ağaçlar Yumuşak Çekirdekli Meyveler Kategorisine Girer?
- Yumuşak Çekirdekli Meyveler:
Yumuşak çekirdekli meyveler Rosaceae familyasına aittir ve çekirdek, etli yenilebilir bir tabaka ile çevrildir. Yumuşak çekirdekli meyvelere örnek olarak elma, armut ve ayva verilebilir. Bu meyveler kendine özgü bir dokuya sahiptir ve tipik olarak besin açısından zengindir, bu da onları taze tüketim, pişirme ve meyve suları ve soslar gibi çeşitli ürünler için popüler bir seçenekler haline getirir.
Hangi Ağaçlar Sert Çekirdekli Meyve Kategorisine Girer?
- Sert Çekirdekli Meyveler:
Sert çekirdekli meyveler de Rosaceae familyası altında sınıflandırılır. Etli bir dış yüzeyle çevrili tek bir tohum (taş veya çekirdek) ile karakterize edilirler. Yaygın çekirdekli meyveler arasında şeftali, erik, kiraz, kayısı, nektarin bulunur. Sert çekirdekli meyveler sulu aromaları sebebiyle çok popülerdir ve taze, kurutulmuş, konserve olarak tüketilir ve çeşitli mutfak ürünlerinde kullanılır.
Hangi Ağaçlar Sert Kabuklu Kategorisine Girer?
- Sert Kabuklular:
Sert kabuklular sert ve odunsu bir kabuk içinde bulunan tohumların varlığıyla tanımlanır. Tipik olarak, içindeki tohumu korumak için bir olgunlaşma ve sertleşme sürecinden geçen çiçeğin yumurtalık duvarından oluşurlar. Bazı iyi bilinen sert kabuklu ağaçları arasında badem, kestane, ceviz, antep fıstığı ve fındık bulunmaktadır.
Hangi Ağaçlar Turunçgil Kategorisine Girer?
- Turunçgiller:
Turunçgiller Rutaceae familyasına aittir ve sulu meyveleri ve kendine özgü aromalarıyla bilinir. Derimsi kabuklu ve parçalı meyveleri ile karakterize edilirler. Turunçgiller portakal, limon, misket limonu, greyfurt ve mandalina gibi çok çeşitli meyveleri kapsar. Bu meyveler ferahlatıcı tatları, yüksek C vitamini içerikleri ve hem mutfak hem de mutfak dışı uygulamalardaki çok yönlülükleri ile bilinmektedir.
Bu ana kategorilerin yanı sıra pomoloji, ağaçların büyüme şekillerini (örneğin bodur, yarı bodur, standart), meyve verme paterni (örneğin iki yılda bir meyve vermek), iklimsel uyum ve hastalık direnci gibi diğer faktörleri de göz önünde bulundurur. Bu kategoriler farklı meyve ağacı çeşitlerinin özel gereksinimlerini anlamada, yönetmede, büyümelerini ve üretkenliklerini optimize etmede ve tüketiciler için çeşitli ve yüksek kaliteli meyveleri sağlama konusunda pomologlara yardımcı olur.
Yukarıdaki kategorilerde yer alan ağaç türlerine bakılmaksızın, pomoloji dalı ayrıca aşağıdaki ağaçları içeren üç küçük kategoriyi de inceler:
Zeytingiller
Yabani zeytin (Olea europaea var. oleaster veya Olea europaea var. Sylvestris)
Yasemin (gen. Jasminum)
Zeytin (doğuştan Olea)
Kurtbağrı (gen. Ligustrum)
Leylak (gen. Syringa)
Güney Avrupa Çiçekli Dişbudak (gen. Fraxinus)
Asmagiller
Asma (gen. Vitis)
Bikir asması(gen. Ampelopsis)
Virginia sarmaşığı (gen. Parthenocissus)
Küçük Meyve Ağaçları
Çilek (Fragaria)
Böğürtlen (Rubus)
Ahududu (Rubus)
Yabanmersini (Vaccinium)
Yabani iğde(Hippophae L.)
Aronya
Kurt üzümü (Lycium)
Kızılcık (Vaccinium)
Meyve Verme Sıklığı Nedir ve Neden Önemlidir?
Ağaçları sınıflandırmak için bir diğer önemli faktör de meyve verme sıklıklarıdır. Meyve verme sıklığı, bir ağacın bir yıl içinde kaç kez meyve verdiğini ifade eder. Bu sıklık her yıl bir, iki veya birden fazla kez olabilir. Ağaçlarda meyve verme tür, çeşit, yerel iklim, toprak koşulları, bakım uygulamaları, su ve besin maddelerinin mevcudiyeti, güneşe maruz kalma ve ağacın yaşı gibi birçok faktörden etkilenir. Bu kategorizasyon için standart bir terminoloji yoktur çünkü örneğin aynı çeşit limon ağaçları, dikildikleri coğrafi konuma bağlı olarak farklı meyve verme sıklıkları gösterebilir. Ancak meyve bahçeleri için ağaç çeşidine karar vermek isteyen çiftçiler için bu bilgi büyük önem taşıdığından, bu tanımlamayı yerel ölçekte kullanmak önemlidir. Bir ağaç çeşidinin meyve verme sıklığı, mahsul verimini ve dolayısıyla ekonomik getiriyi doğrudan etkileyecektir.
Meyve Verme Sıklıklarına Göre Ağaç Kategorileri Nelerdir?
Meyve verme sıklığı esas olarak hava koşullarına bağlıdır. Ağaçlar, uzun süreli elverişli iklim koşulları altında artan meyve üretimine sahip olacaktır. Örneğin Akdeniz iklimi ağaçların büyük bir kısmının yılda birden fazla kez meyve vermesine olanak tanır. Aynı zamanda, aynı çeşitler Kuzey Avrupa gibi daha soğuk bir ortamda yılda sadece bir kez meyve verebilir.
Botanikte 'Tek Mahsul Vermek ‘Ne Anlama Gelir?
Tek ürün veren (veya tek mahsul veren) ağaçlar: Bu terim, yılda tek bir ürün veya meyve seti üreten ağaçları ifade eder. Bu aynı zamanda onların ana hasadıdır. Üretim, ağaç uyku dönemine girmeden önce belirli bir zaman dilimi boyunca sürer. Tek meyve veren ağaçlar elma, armut ve kiraz ağaçları gibi çoğunlukla yumuşak çekirdekli ve sert çekirdekli olmak üzere birçok farklı türü ifade eder. Ürün büyüklüğü meyve verme sıklığında önemli bir rol oynar çünkü ağacın meyve üretmek için ihtiyaç duyduğu enerji miktarı artar.
Botanikte 'İki Kez Ürün Vermek ’Ne Anlama Gelir?
İki kez ürün veren (veya çift ürün veren) ağaçlar: Bu terim, yılda iki ürün veya iki meyve seti üreten ağaçları ifade eder. İlk hasat ilkbaharda, ikincisi ise sonbaharda gerçekleşir. İlkbahar aylarında ağaçlar çiçek açar ve az sayıda meyve üretirken, sonbahar aylarında ana hasadı yaparlar. İki kez meyve veren ağaçlar, başta narenciye ağaçları olmak üzere birçok ağacı kapsar.
Botanikte 'Sürekli Meyve Veren Ağaç' Ne Anlama Gelir?
-Sürekli meyve veren (çoklu ürün veren) ağaçlar: Bu terim, genellikle belirli mevsimlere bağlı olmayan, yıl boyunca birden fazla meyve verme dönemine sahip ağaçları ifade eder. Bilimsel literatürde, hepsi aynı davranışa atıfta bulunan 'çoklu ürün verme', 'sürekli meyve verme', 'uzun süreli meyve verme' veya 'remontant' gibi ifadelere rastlanabilir. Bu ağaçlar dalların ve uçların farklı noktalarında meyve üretir. Bu meyveler genellikle tek veya iki kez meyve veren ağaçlara kıyasla daha küçük boyuttadır. Bu tür ağaçlara örnek olarak incir, zeytin veya avokado ağaçları verilebilir. Ayrıca, botanikte bir kerede olgunlaşmak yerine büyüme mevsimi boyunca büyümeye devam eden ve yeni yapraklar ve çiçekler üreten bitkileri ifade eden ‘sınırsız büyüme’ kavramı da vardır. Bu da uzun ve çoklu meyve verme dönemlerine yol açabilir.
