Zeytinyağında Gıda Sahtekarlığı

Christina Marantelou

Ziraat Mühendisi - Gıda Bilimcisi, Nanobiyoteknoloji alanında Yüksek

3 dakikalık okuma
13/01/2025
Zeytinyağında Gıda Sahtekarlığı

Zeytinyağında gıda sahtekarlığı tüketicileri aldatmak veya kazançlarını artırmak amacıyla zeytinyağının kasıtlı olarak yanlış beyan edilmesi veya tağşiş edilmesi anlamına gelir. Zeytinyağı yüksek değerli bir üründür ve popülerliği ve sınırlı arzı nedeniyle sahtekarlığa açıktır. Zeytinyağı endüstrisindeki yüksek dolandırıcılık riski, ürünün ekonomik değeri, tedarik zinciri ve sıvı yapısı ile doğrudan ilişkilidir (1). Bal ve akçaağaç şurubuna benzer şekilde, bazı şirketler daha pahalı olan saf sızma zeytinyağını (SSZ) (Resim 1) daha ucuz bitkisel yağlarla (soya fasulyesi veya ayçiçeği yağı gibi) seyreltmiş, ancak elde edilen karışımı saf zeytinyağı olarak daha yüksek bir fiyata satmıştır. Diğer gıda sahtekarlığı türleri, menşe ülkeyi yanlış etiketlemek ve yağın organik olduğunu veya belirli sağlık yararları olduğunu iddia etmek olabilir. Yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, birinci sınıf bir SSZ’nin değeri %50 oranında düşürülebilmektedir. Zeytinyağı sahtekârlığı kendini çeşitli şekillerde göstermektedir. Örneğin 2019 yılında Europol, zeytinyağı olarak etiketlenmiş 150 ton ayçiçek yağı ele geçirmiştir. Benzer şekilde, İspanya'da 2019 yılında bir zeytinyağı üreticisi, aslında daha düşük kalitede olmasına rağmen ürünlerini yanlışlıkla "sızma" olarak etiketlediği için para cezasına çarptırıldı.

Bir başka dava ise sahte SSZ Korumalı Coğrafi İşaret (PGL) etiketiyle yağ satan 47 değirmenci, iki şişeleyici ve bir tüccarı kapsamaktadır. Dahası, Rusya-Ukrayna savaşının ayçiçek yağı arzını kesmesinin ardından zeytinyağına olan talep arttıkça sorunun daha da kötüleşmesinden korkuluyor. 2016 yılında İtalyan yetkililer, daha kaliteli görünmesi için düşük kaliteli yağların klorofil ve beta-karoten ile karıştırılmasıyla elde edilen 2.000 ton sahte sızma zeytinyağı ele geçirmişti. 

Zeytinyağı sahtekarlığı sadece tüketicileri aldatmakla kalmaz, aynı zamanda meşru üreticilerin itibarına ve kazançlarına da zarar verebilir. Buna ek olarak tağşiş edilmiş zeytinyağı, tüketiciler için sağlık riskleri oluşturabilecek zararlı katkı maddeleri veya kirleticiler içerebilir.

Ağaçtan tüketiciye kadar izlenebilirlik 

Gıda ürünleri için DNA tabanlı izlenebilirlik çözümleri geliştiren Girit merkezli bir Yunan biyoteknoloji şirketi, bu soruna karşı DNAblockchain adı verilen dolandırıcılık karşıtı bir izlenebilirlik aracı geliştirdi. Akıllı bir veri işleme platformu, SSZ’nin çeşitsel gerçekliğini doğrulamak için DNA verilerini kullanıyor. Şirket, SSZ üretiminde kullanılan belirli zeytin çeşitleri için DNA profilleri geliştiriyor. Koroneiki, Yunan SSZ üretiminin yaklaşık %60'ını oluşturuyor. Bu bilgiler daha sonra kalite özellikleri, zeytin bahçesinin konumu ve üretilen SSZ miktarı gibi diğer verilerle birleştirilerek bir blok zinciri sisteminde saklanıyor. Tüm izlenebilirlik hikayesi, SSZ şişesi üzerindeki bir QR kodu aracılığıyla tüketicilere sunulacaktır. 

 Saf sızma zeytinyağı (SSZ).jpg

Resim 1. Saf sızma zeytinyağı (SSZ)

"Blockchain, üreticiden tüketiciye kadar her bir parti numarasını takip etmek ve izlemek için zeytinyağı endüstrisinde zaten yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu yaklaşımın sınırlılığı, içeriğinin değil yalnızca şişenin izlenebilirliğini sağlamasıdır. Bu boşluk DNAblockchain tarafından kapatılmakta ve gizli bir şekilde zeytinyağının diğer bitkisel yağ çeşitleri veya türleriyle karıştırılmasını imkansız hale getirmektedir. Yani bir İtalyan ürününe Yunan çeşidinden %3 - 5 zeytinyağı eklerseniz, DNA analizini kullanarak kaynağına kadar izini sürebilirsiniz. Bu da tam bir şeffaflık sağlıyor" diye açıkladı Yunan şirketin CEO'su (1).

Daha fazla okuma

Bal ve Akçaağaç Şurubunda Gıda Sahtekârlığı

Baharat ve Taze Otlarda Gıda Sahtekarlığı

Referanslar

  1. https://www.foodnavigator.com/Article/2022/06/27/Greek-blockchain-specialists-create-genetic-barcode-to-protect-against-olive-oil-fraud 
  2. https://www.fda.gov/food/compliance-enforcement-food/economically-motivated-adulteration-food-fraud 
  3. Brooks, C. at al. 2021 A review of food fraud and food authenticity across the food supply chain, with an examination of the impact of the COVID-19 pandemic and Brexit on food industry. Food Control, Vol. 130, 108171.
  4. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC126785
  5. https://www.foodauthenticity.global/food-fraud-prevention
  6. https://www.foodmanufacture.co.uk/Article/2012/06/01/Food-manufacturers-need-criminal-insight-to-stop-fraud-and-lift-safety

 

Christina Marantelou
Ziraat Mühendisi - Gıda Bilimcisi, Nanobiyoteknoloji alanında Yüksek

Christina Marantelou adlı yazardan daha fazla makale

4 dakikalık okuma  ·  Oca 13, 2025
4 dakikalık okuma  ·  Oca 13, 2025
Daha fazla makale görüntüle