Το πρόβλημα της εντατικής κτηνοτροφίας - Τι είναι η εντατική κτηνοτροφία
Η εντατική κτηνοτροφία ορίζεται ως μια σειρά πρακτικών που εστιάζουν σε μεγάλο βαθμό στη μεγιστοποίηση της ζωικής παραγωγής, χωρίς πολλές φορές να λαμβάνει υπόψη την ευημερία των αγροτικών ζώων. Μπορεί να περιλαμβάνει:
- εντατική χρήση γης και ανθρώπινου δυναμικού,
- τη συγκέντρωση μεγάλου αριθμού κτηνοτροφικών ζώων ή ψαριών σε περιορισμένους χώρους
- εντατική χρήση χημικών εισροών (όπως ορμόνες και αντιβιοτικά), ζωοτροφών και νερού
Η εντατική κτηνοτροφία έχει συνδεθεί με γενικά μειωμένη ευημερία για τα ζώα, υψηλότερα ποσοστά ρύπανσης και εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και οξείδιο του αζώτου), απώλεια βιοποικιλότητας και υποβάθμιση του εδάφους.
Ωστόσο, έχει διαπιστωθεί ότι η εντατική κτηνοτροφία είναι ένα πιο αποτελεσματικό σύστημα ζωικής εκμετάλλευσης, ιδίως στα μονογαστρικά ζώα (χοίρους και πουλερικά).
Η κτηνοτροφία καταλαμβάνει το 77% της παγκόσμιας γης που μπορεί να αξιοποιήθεί για αργοτικούς σκοπούς (για στέγαση και διατροφή), αλλά τα ζωικά προϊόντα μπορούν να καλύψουν μόνο το 20% της συνολικής ποσότητας θερμίδων που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός. Τα ζώα σε μεγάλες μονάδες εντατικής παραγωγής έχουν υψηλές απαιτήσεις σε ζωοτροφές. Η τροφή που απαιτείται για την κάλυψη αυτών των αναγκών παράγεται σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Αυτό καλύπτει παγκοσμίως το 63% της συνολικής διαθέσιμης καλλιεργήσιμης γης. Επιπλέον, η ζωική παραγωγή χρησιμοποιεί έως και το 1/3 του συνολικού διαθέσιμου γλυκού νερού και είναι υπεύθυνη για περισσότερες από τις μισές (57%) από τις συνολικές παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται από τον αγροδιατροφικό τομέα. Ταυτόχρονα, η υπερβόσκηση είναι μία από τις κύριες αιτίες υποβάθμισης του εδάφους και απώλειας της βιοποικιλότητας παγκοσμίως (στην Αυστραλία και την Αφρική είναι η κυριότερη αιτία).
To υπερβολικά πυκνό ζωικό κεφάλαιο στην εντατική κτηνοτροφία οδηγεί συνήθως σε κακές συνθήκες διαβίωσης. Τα ζώα έχουν ελάχιστο ή καθόλου χώρο για να κινηθούν και να αναπτυχθούν, και περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε κλουβιά. Πολλές μεγάλες φάρμες δεν έχουν καθόλου ή έχουν περιορισμένη πρόσβαση στο φως του ήλιου και έχουν κακή κυκλοφορία αέρα. Η εκτεταμένη και αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών για την πρόληψη ή τη θεραπεία λοιμώξεων δημιουργεί ανθεκτικά στελέχη παθογόνων. Με βάση τον FAO, η παγκόσμια ζήτηση για κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα αναμένεται να αυξηθεί κατά 14% μέχρι το 2030, αυξάνοντας παράλληλα τη γη και τους πόρους που χρησιμοποιούνται και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της κτηνοτροφίας. Σε αυτό το σενάριο, αναμένουμε να δούμε προβλήματα όπως η αποψίλωση των δασών να εντείνονται. Ταυτόχρονα, υπάρχει ανησυχία ότι για να καλυφθουν οι αυξανόμενες ανάγκες για ζωοτροφές θα χρησιμοποιηθούν καλλιεργήσιμες εκτάσεις που μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τροφίμων, θέτοντας σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κτηνοτρόφοι λόγω της κλιματικής αλλαγής, η αυξημένη ευαισθησία του κοινού (των καταναλωτών) σε σχέση με την καλή διαβίωση των ζώων και η ζήτηση για υψηλής ποιότητας «πράσινα» προϊόντα καθιστούν επιτακτική την ανάγκη μετάβασης σε ένα πιο βιώσιμο σύστημα.
Εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών στην κτηνοτροφία
Σε αντίθεση με την εντατική κτηνοτροφία, η βιώσιμη διαχείριση μιας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης αποσκοπεί στην εξισορρόπηση της παραγωγικότητας με την περιβαλλοντική διαχείριση και την καλή διαβίωση των ζώων. Οι παραγωγοί μπορούν να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ευημερία των ζώων, υιοθετώντας βιώσιμες πρακτικές. Ορισμένες βιώσιμες πρακτικές είναι:
Κυκλική βόσκηση: Αυτή η πρακτική αφορά τη μετακίνηση των ζώων μεταξύ διαφορετικών τμημάτων ενός βοσκότοπου, επιτρέποντας σε κάθε περιοχή να ανακάμψει πριν τα ζώα επιστρέψουν για να βοσκήσουν ξανά. Η κυκλική βόσκηση αποτρέπει την υπερβόσκηση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε υποβάθμιση του εδάφους, και προάγει την υγιή ανάπτυξη των βοσκοτόπων. Το σύστημα αυτό συμβάλλει επίσης στη βελτίωση της ποιότητας του βοσκότοπου ως προς τη θρεπτική αξία των φυτικών ειδών, ωφελώντας τόσο το περιβάλλον όσο και τα ζώα.
Αποκατάσταση και Διαχείριση βοσκοτόπων: Οι βοσκότοποι είναι οικοσυστήματα που παρέχουν τροφή για τα ζώα και αποθηκεύουν άνθρακα στο έδαφος. Η αποκατάσταση των βοσκοτόπων περιλαμβάνει πρακτικές όπως η επανασπορά και η μείωση της υπερβόσκησης. Αυτό όχι μόνο βελτιώνει την ποιότητα της βλάστησης, αλλά συμβάλλει επίσης στη δέσμευση άνθρακα και στη βελτίωση της υγείας του εδάφους.
Μικτή Γεωργία: Η πρακτική αυτή αφορά τον συνδυασμό της φυτικής και της ζωικής παραγωγής στην ίδια αγροτική εκμετάλλευση. Χρησιμοποιώντας τα υπολείμματα των καλλιεργειών για τη διατροφή των ζώων και επιστρέφοντας την κοπριά στο έδαφος ως λίπασμα, οι παραγωγοί μπορούν να δημιουργήσουν ένα κλειστό κυκλικό σύστημα που μειώνει τα απόβλητα και βελτιώνει την ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων. Ο συνδυασμός φυτικής και ζωικής παραγωγής ενισχύει τη γονιμότητα του εδάφους, αυξάνει την παραγωγικότητα της εκμετάλλευσης και δημιουργεί ποικίλες πηγές εισοδήματος για τους παραγωγούς. Αποτελεί βασικό στοιχείο της βιώσιμης γεωργίας, ενισχύοντας την οικονομία και την προστασία του περιβάλλοντος.
Διαχείριση της κοπριάς: Ο σωστός χειρισμός της κοπριάς είναι σημαντικός για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την πρόληψη της μόλυνσης των υδάτων. Με την κομποστοποίηση και χώνεψη της κοπριάς και τη χρήση της ως λίπασμα, οι παραγωγοί μπορούν να συμβάλλουν στην ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών και να μειώσουν την ανάγκη για χημικά λιπάσματα. Αυτό συμβάλλει στη γονιμότητα του εδάφους και παράλληλα ελαχιστοποιεί τις εκπομπές μεθανίου από την αποσύνθεση της κοπριάς.
Χρήση αυτόχθονων ζωικών ειδών/φυλών: Οι ντόπιες φυλές είναι συχνά καλύτερα προσαρμοσμένες στις τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες και είναι πιο ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή. Για παράδειγμα, μπορεί να έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις ασθένειες ή καλύτερη ανοχή στη θερμική καταπόνηση. Αυτά τα χαρακτηριστικά δίνει μεγάλο πλεονέκτημα στις ντόπιες φυλές ζώων, ιδίως σε περιοχές όπου η κλιματική μεταβλητότητα αποτελεί πρόβλημα.
Βιώσιμη παραγωγή ζωοτροφών: Η παραγωγή ζωοτροφών αντιπροσωπεύει μεγάλο μέρος του αποτυπώματος άνθρακα της κτηνοτροφίας. Οι στρατηγικές βιώσιμης παραγωγής ζωοτροφών, όπως η ενσωμάτωση πρωτεϊνών φυτικής προέλευσης ή πρωτεϊνών που προέρχονται από έντομα, μπορούν να μειώσουν σημαντικά αυτόν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Το αλεύρι από έντομα, για παράδειγμα, προσφέρει μια εναλλακτική λύση με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και χαμηλές απαιτήσεις για την παραγωγή του, σε σχέση με τα παραδοσιακά συστατικά ζωοτροφών, όπως η σόγια και το καλαμπόκι.
Ο ρόλος της τεχνολογίας στη βιώσιμη κτηνοτροφία
Οι τεχνολογικές εξελίξεις στη γεωργία (AgTech) παίζουν καθοριστικό ρόλο ώστε η κτηνοτροφία να γίνει πιο βιώσιμη. Χρησιμοποιούνται αισθητήρες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) και δορυφορικά συστήματα για την παρακολούθηση των μοτίβων βόσκησης, τη διαχείριση της υγείας των ζώων και τη βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας των ζωοτροφών. Αυτά τα εργαλεία επιτρέπουν στους κτηνοτρόφους να παρακολουθούν το ζωικό κεφάλαιο σε πραγματικό χρόνο, διασφαλίζοντας ότι τα ζώα λαμβάνουν τη σωστή ποσότητα τροφής και ότι η διαχείριση των βοσκοτόπων γίνεται με βιώσιμο τρόπο.
Για παράδειγμα, οι ηλεκτρονικές ετικέτες αυτιών τύπου RFID (Radio Frequency Identification - Ταυτοποίηση μέσω Ραδιοσυχνοτήτων) μπορούν να παρακολουθούν τη συμπεριφορά, την κίνηση, τον καρδιακό ρυθμό και την πέψη. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να βοηθήσουν τους κτηνοτρόφους να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα των ζώων, μειώνοντας την ανάγκη για αντιβιοτικά και βελτιώνοντας τη συνολική ευημερία. Στη πτηνοτροφία, οι αισθητήρες αερίων χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση πρώιμων ενδείξεων εμφάνισης ασθενειών, επιτρέποντας έγκαιρες παρεμβάσεις και αποτρέπουν οικονομικές απώλειες.
Η σημασία της ευημερίας των ζώων στην κτηνοτροφία και οι αρχές της βιολογικής κτηνοτροφίας
Η καλή διαβίωση των ζώων αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως θεμελιώδης παράγοντας της ηθικής και βιώσιμης κτηνοτροφικής παραγωγής. Για τη βιώσιμη διαχείριση μιας κτηνοτροφικής μονάδας, η ευημερία των ζώων είναι απαραίτητη. Οι κτηνοτρόφοι θα πρέπει να λάβουν μέτρα και να εφαρμόσουν πρακτικές που θα προσφέρουν στα ζώα τους ένα περιβάλλον με καλές συνθήκες υγιεινής, αρκετό χώρο για να κινούνται, καλή ποιότητα και κυκλοφορία του αέρα και άμεση πρόσβαση στο φως του ήλιου. Τα ζώα θα πρέπει να μπορούν να εκδηλώνουν τη φυσική τους συμπεριφορά και να ζουν σε ένα περιβάλλον που δεν δημιουργεί στρες. Για παράδειγμα, τα πουλερικά πρέπει να έχουν πρόσβαση σε υπαίθριο χώρο για μεγάλο μέρος της ζωής τους (ρωτήστε την αρμόδια τοπική αρχή και τον φορέα πιστοποίησης). Στη βιολογική κτηνοτροφία, ορισμένα ζώα πρέπει να ζουν σε ομάδες, όπως συμβαίνει στη φύση. Δεν επιτρέπεται ο περιορισμός ή η απομόνωση, εκτός αν αυτό επιβάλλεται για την προστασία τους. Ακόμα και τότε, ωστόσο, η απομόνωση πρέπει να γίνεται μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Γενικά, στη βιολογική κτηνοτροφία, είναι σημαντικό να επιτρέπεται στα ζώα να επιδεικνύουν τη φυσική τους συμπεριφορά και να δημιουργούνται συνθήκες διαβίωσης παρόμοιες με αυτές που θα είχαν στη φύση. Όσοι ασχολούνται με τη φροντίδα των ζώων πρέπει να διαθέτουν τις απαραίτητες βασικές γνώσεις και δεξιότητες σχετικά με την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων.
Ουσίες όπως ορμόνες, αυξητικοί παράγοντες και συνθετικά αμινοξέα δεν επιτρέπονται ως επί το πλείστον στη βιολογική κτηνοτροφία. Για παράδειγμα, όπως γνωρίζουμε, στη συμβατική κτηνοτροφία, οι παραγωγοί μπορούν να χρησιμοποιούν θεραπείες με ορμόνες για τη βελτιστοποίηση των ποσοστών αναπαραγωγής. Τα εμβόλια επιτρέπονται στη βιολογική κτηνοτροφία. Ωστόσο τα αντιβιοτικά γενικά δεν επιτρέπονται. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σε μεμονωμένα ζώα και μετά από διάγνωση και σύσταση κτηνιάτρου. Στην περίπτωση αυτή, το ζώο πρέπει να παραμένει απομονωμένο σε αρκετά μεγάλους χώρους που διαθέτουν άχυρο ή κατάλληλη στρωμνή. Μπορείτε να ζητήσετε περισσότερες πληροφορίες από τις αρμόδιες τοπικές αρχές ή τον τοπικό φορέα πιστοποίησης.
Επιτρέπονται οι βιταμίνες, τα μέταλλα, τα προβιοτικά, τα φυτικά φάρμακα και οι ηλεκτρολύτες.
Ο κτηνοτρόφος πρέπει να τηρεί αρχείο όλων των ουσιών που χρησιμοποιεί. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την υγειονομική περίθαλψη των ζώων θα πρέπει να είναι εγκεκριμένα για βιολογική κτηνοτροφία.
Η διασφάλιση της καλής διαβίωσης των ζώων έχει άμεσα επιχειρηματικά οφέλη. Τα πιο υγιή ζώα είναι πιο παραγωγικά, αποδίδοντας καλύτερης ποιότητας κρέας, γάλα ή αυγά. Οι ηθικές πρακτικές έχουν επίσης απήχηση στους καταναλωτές, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν ένα επιπλέον για τα προϊόντα που φέρουν την ένδειξη «βιολογικά». Εστιάζοντας στην καλή διαβίωση και βιολογική παραγωγή, οι αγρότες μπορούν να διαφοροποιηθούν στην αγορά και να αξιοποιήσουν την αυξανόμενη ζήτηση για ηθικά παραγόμενα τρόφιμα.
Συμπέρασμα
Καθώς η ζήτηση για ζωικά προϊόντα συνεχίζει να αυξάνεται, οι κτηνοτρόφοι αντιμετωπίζουν την πρόκληση της αύξησης της παραγωγής με παράλληλη διαφύλαξη της καλής μεταχείρισης των ζώων και μείωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος. Δίνοντας προτεραιότητα στην ηθική μεταχείριση και τη βιωσιμότητα, οι παραγωγοί μπορούν να δημιουργήσουν συστήματα που θα ωφελήσουν τόσο το ζωικό τους κεφάλαιο όσο και τους καταναλωτές.