Τα βότανα και τα μπαχαρικά αποτελούν τη ραχοκοκαλιά κάθε νόστιμου και πετυχημένου φαγητού (Εικόνα 1). Έχουν αρκετά πλεονεκτήματα καθώς όχι μόνο δίνουν στα πιάτα τις ξεχωριστές γεύσεις τους, αλλά μπορούν επίσης να προσφέρουν οφέλη για την υγεία όταν καταναλώνονται στον σωστό συνδυασμό και στις σωστές ποσότητες. Ωστόσο, είτε πρόκειται για τη σωστή γεύση που συμπληρώνει ένα πιάτο, είτε για τα σωστά οφέλη που διατηρούν την υγιεινή διατροφή, οι καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουν τι αγοράζουν. Τα μπαχαρικά είναι ευάλωτα στην διτροφική απάτη λόγω της υψηλής τους αξίας, της περιορισμένης προσφοράς και πολυπλοκότητας της παραγωγής και της προμήθειάς τους.
Παραδείγματα και τρόποι διατροφικής απάτης στα μπαχαρικά
Η διατροφική απάτη με τα μπαχαρικά συμβαίνει όταν ένα ακριβό μπαχαρικό (όπως ο κρόκος ή σαφράν) διογκώνεται με κάποιο φυτικό υλικό που δεν είναι μπαχαρικό (όπως για παράδειγμα στελέχη φυτών).
Ένας άλλος τύπος απάτης είναι η χρήση χρωστικών ουσιών για να δώσουν στα μπαχαρικά ένα συγκεκριμένο χρώμα, ιδίως όταν το χρώμα αυτό επηρεάζει έντονα την αντίληψη της ποιότητας. Μπαχαρικά όπως η σκόνη τσίλι, ο κουρκουμάς και το κύμινο έχουν βρεθεί ότι περιέχουν χρωστικές ουσίες με βάση τον μόλυβδο και άλλες βιομηχανικές χρωστικές που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας, ακόμα και καρκίνο (3).
Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη της ΕΕ, αυτό δεν συμβαινει συχνά (EUR30877EN, 2021) (4)(5). Η μελέτη που διεξήχθη σε 21 κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και στην Ελβετία και τη Νορβηγία, ανακάλυψε ότι σχεδόν ένα στα πέντε βότανα και μπαχαρικά ήταν νοθευμένο ή αλλοιωμένο με κάποιον άγνωστο τρόπο.
Η ρίγανη είναι το πιο συχνά νοθευμένο βότανο
Το πιο συχνά νοθευμένο βότανο ήταν η ρίγανη, ενώ σχεδόν τα μισά από τα δείγματα που συλλέχθηκαν (48%) περιείχαν άλλα συστατικά, όπως για παράδεγιμα φύλλα ελιάς. Άλλα βότανα και μπαχαρικά που βρέθηκαν νοθευμένα ήταν:
- το πιπέρι (17% των δειγμάτων),
- το κύμινο (14%),
- ο κουρκουμάς (11%),
- η πάπρικα (6%) και
- ο κρόκος (11%)
Αυτά τα βότανα και μπαχαρικά είχαν αλλοιωθεί ή νοθευτεί με διάφορους τρόπους. Ορισμένα περιείχαν άλλα συστατικά που προστέθηκαν στο προϊόν αλλά δεν γνωστοποιήθηκαν. Είναι αρκετά ανησυχητικό ότι ορισμένα βότανα και μπαχαρικά περιείχαν πρόσθετα που δεν έχουν σήμερα εγκριθεί για χρήση στη βιομηχανία τροφίμων. Στη μελέτη αυτή, εξετάστηκαν 1.885 δείγματα βοτάνων και μπαχαρικών και βρέθηκε ότι περισσότερα από τα μισά από αυτά περιείχαν "κάποια ποσότητα μη δηλωμένης φυτικής ύλης". Μη εγκεκριμένες χρωστικές ουσίες τροφίμων βρέθηκαν σε περίπου ένα στα πενήντα δείγματα. Σε αρκετά δείγματα βρέθηκαν υψηλότερα επίπεδα απο τα επιτρεπόμενα όρια χαλκού, συμπεριλαμβανομένων δύο δειγμάτων κύμινου, τεσσάρων δειγμάτων πιπεριού και σαραντα πεντε δειγμάτων ρίγανης. Πιο συγκεκριμένα βρέθηκα ακόμα και δείγμα που περιείχε δυνητικά καρκινογόνα επίπεδα του χημικού χρωμικού μολύβδου.
Το 2018, μια μελέτη στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι έως και το 27% των μπαχαρικών που πωλούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν νοθευμένα με πρόσθετα υλικά (fillers) ή άλλες ουσίες.
Οι ερευνητές έγραψαν ότι "Δεν υπήρξε συγκεκριμένη τάση στο ποσοστό των πιθανών δόλιων χειρισμών κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού (χώρα προέλευσης/ εισαγωγείς/ χονδρέμποροι/ μεταποιητές/ συσκευαστές)". Ωστόσο, ο αριθμός των δειγμάτων που ελήφθησαν σε ορισμένα στάδια (εγχώρια παραγωγή, τοπικές αγορές, συνοριακός έλεγχος και διαδίκτυο) ήταν ανεπαρκής για να επιτρέψει στατιστικά σημαντικές συγκρίσεις. Καθώς το ενδιαφέρον των καταναλωτών για τις διαφορετικές πιο διεθνείς κουζίνες αυξάνεται, αυξάνεται και η ζήτηση για τα βότανα και τα μπαχαρικά που παρέχουν αυτές τις γεύσεις. Όσο αυξάνεται η δημοτικότητα στον τομέα της εστίασης για τη χρήση τους σε έτοιμα γεύματα, το ενδιαφέρον για νέες γεύσεις, τους ισχυρισμούς που σχετίζονται με την υγεία κ.ο.κ., τόσο αυξάνεται και η παγκόσμια ζήτηση για βότανα και μπαχαρικά. Επιπλέον, μεγάλη άνοδο σημειώνει η αγορά για μπαχαρικά και βότανα με προστιθέμενη αξία, όπως θρυμματισμένα, αλεσμένα ή αναμεμειγμένα με άλλα μπαχαρικά. Όπως όμως επισήμαναν, με την αυξανόμενη ζήτηση (και το κόστος εισαγωγών και εξαγωγών που εκτοξεύεται στα ύψη), αυξάνεται και η πιθανότητα νοθείας.
Εικόνα 1. Τα βότανα και τα μπαχαρικά είναι η ραχοκοκαλιά κάθε σπουδαίου φαγητού
Τι μπορούν να κάνουν οι εξαγωγείς μπαχαρικών και βοτάνων για να αποφύγουν ή να εντοπίσουν μια νοθεία;
Οι εφoδιαστικές αλυσίδες για τα μπαχαρικά και τα βότανα είναι αρκετά μεγάλες και πολύπλοκες. Η νοθεία μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε σημείο της διαδικασίας. Για να εντοπίσουμε και να αποτρέψουμε τα τυφλά σημεία, χρειαζόμαστε κατάλληλους ελέγχους και μέτρα αντιμετώπισης. Αυτό αποτελεί επίσης ευθύνη των εξαγωγέων. Αλλά πώς μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο?
- Είναι ζωτικής σημασίας να δημιουργήσετε σχέσεις εμπιστοσύνης αλλά και διαφάνειας με τους αγοραστές. Αυτό περιλαμβάνει σαφή και γρήγορη επικοινωνία, εκπλήρωση των υποσχέσεων και υποχρεώσεων και αποτελεσματική αντιμετώπιση της μη συμμόρφωσης. Είναι επίσης σημαντικό να στέλνετε αντιπροσωπευτικά δείγματα για να αποδείξετε ότι είστε αξιόπιστος προμηθευτής.
- Οι υπάρχουσες κατευθυντήριες γραμμές και δημοσιεύσεις που έχουν δημοσιευθεί θα σας βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των κενών στην αλυσίδα εφοδιασμού σας.
- Οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν επίσης να αποτελέσουν σημαντικά εργαλεία για τον έλεγχο της αλυσίδας εφοδιασμού. Οι πλατφόρμες ιχνηλασιμότητας που λειτουργούν με blockchain μπορούν να βοηθήσουν στη χαρτογράφηση διαφόρων σταδίων της εφοδιαστικής αλυσίδας. Αυτό θα βοηθήσει στο να δημιουργηθούν συνθήκες διαφάνειας και εμπιστοσύνης. Τα πιο προηγμένα λογισμικά Διαχείρισης Επιχειρησιακών Πόρων (ERP) μπορούν να σας βοηθήσουν στην καλύτερη διαχείριση των διαδικασιών σας σε ένα ενιαίο σύστημα. Το ERP, για παράδειγμα, μπορεί να εξασφαλίσει το διαχωρισμό των προϊόντων με βάση τη διάρκεια ζωής, τον κίνδυνο αλλεργιογόνων αλλά και την προέλευση.
- Μπορεί επίσης να καθιερώσει πρότυπα ποιότητας και αυθεντικότητας για κάθε τύπο μπαχαρικών ή βοτάνων (5).
Ωστόσο, η νοθεία στα τροφιμα είναι κάτι περισσότερο από μια οικονομική ανησυχία καθώς μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, ακόμη και θάνατο, ανάλογα με το τι προστίθεται, αντικαθίσταται ή παραλείπεται. Παράδειγμα αποτελεί η δηλητηρίαση από μόλυβδο σε νοθευμένα μπαχαρικά, αλλά και οι αλλεργικές αντιδράσεις σε κρυμμένα συστατικά που χρησιμοποιούνται και περιέχουν έστω και ένα μόνο αλλεργιογόνο συστατικό τροφίμων (1).
Βιβλιογραφία:
- https://www.fda.gov/food/compliance-enforcement-food/economically-motivated-adulteration-food-fraud
- Brooks, C. at al. 2021 A review of food fraud and food authenticity across the food supply chain, with an examination of the impact of the COVID-19 pandemic and Brexit on food industry. Food Control, Vol. 130, 108171.
- https://www.foodbeverageinsider.com/supply-chain/eu-study-reveals-fraud-adulteration-many-herbs-and-spices
- https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC126785
- https://www.cbi.eu/news/fraud-and-adulteration-european-spice-and-herb-sector
- http://wayback.archive-it.org/7993/20171114232622/https:/www.fda.gov/Food/RecallsOutbreaksEmergencies/SafetyAlertsAdvisories/ucm247099.htm
- https://www.irishtimes.com/opinion/2023/01/12/irish-horsemeat-scandal-changed-the-way-europe-looks-at-food-safety/
- https://www.foodauthenticity.global/food-fraud-prevention
- https://www.foodmanufacture.co.uk/Article/2012/06/01/Food-manufacturers-need-criminal-insight-to-stop-fraud-and-lift-safety