Επισήμανση πρόσθετων τροφίμων στην Ε.Ε.

Tι είναι ένα «πρόσθετο τροφίμων»?

Είναι κάθε ουσία που συνήθως δεν καταναλώνεται αυτούσια ως τρόφιμο και δεν χρησιμοποιείται συνήθως ως κύριο και χαρακτηριστικό συστατικό τροφίμων, είτε έχει θρεπτική αξία είτε όχι. Η ουσία ή παράγωγα αυτής καθίστανται άμεσα ή έμμεσα συστατικό αυτών των τροφίμων με την σκόπιμη προσθήκη στο τρόφιμο για ένα τεχνολογικό σκοπό κατά την παρασκευή, τη μεταποίηση, την προετοιμασία, την επεξεργασία, τη συσκευασία, τη μεταφορά ή την αποθήκευση αυτού του τροφίμου.

Πώς αναφέρονται τα πρόσθετα στον κατάλογο των συστατικών της ετικέτας;

Τα πρόσθετα μέσα στον κατάλογο των συστατικών των τροφίμων πρέπει πάντα να περιλαμβάνονται με έναν από τους δύο παρακάτω τρόπους:

• Την ονομασία της κατηγορίας, ακολουθούμενη από την ειδική ονομασία του πρόσθετου (κιτρικό οξύ, σορβικό κάλιο κ.λπ.).
• Το όνομα της κατηγορίας, ακολουθούμενο από τον αριθμό Ε που αντιστοιχεί στο πρόσθετο (Ε330, Ε202, κ.λπ.).

Ο πλήρης κατάλογος των ονομάτων βρίσκεται στον κανονισμό 1333/08 της Ε.Ε. παράρτημα Ι. Τα πρόσθετα πρέπει να ταξινομούνται σε μία από τις ακόλουθες κατηγορίες, ανάλογα με τη λειτουργία τους στο τελικό προϊόν:

• Γλυκαντικά
• Χρώστικές
• Συντηρητικά
• Αντιοξειδωτικά
• Φορείς (οι ουσίες που χρησιμοποιούνται για τη διάλυση, την αραίωση, τη διασπορά ή άλλη φυσική τροποποίηση προσθέτου τροφίμων ή αρωματικής ύλης τροφίμων, ενζύμου τροφίμων, θρεπτικής ύλης ή/και άλλης ουσίας που προστίθεται για θρεπτικούς ή φυσιολογικούς σκοπούς σε τρόφιμο χωρίς να μεταβάλλουν τη λειτουργία του (και χωρίς να ασκούν οι ίδιοι τεχνολογικές επιδράσεις) προκειμένου να διευκολύνουν το χειρισμό, την εφαρμογή ή τη χρήση του)
• Οξέα
• Ρυθμιστές οξύτητας
• Βελτιωτικά αλεύρων
• Αντισυσσωματοποιητικοί παράγοντες (οι ουσίες που μειώνουν την τάση
• Μεμονωμένων σωματιδίων τροφίμου να προσκολλώνται μεταξύ τους)
• Αντιαφριστικοί παράγοντες
• Διογκωτικοί παράγοντες
• Γαλακτωματοποιητές
• Γαλακτωματοποιητικά άλατα
• Σκληρυντικοί παράγοντες (οι ουσίες που καθιστούν ή διατηρούν τους
• ιστούς των φρούτων ή των λαχανικών σκληρούς ή τραγανούς, ή αλληλεπιδρούν με τους πηκτωματογόνους παράγοντες για την παρασκευή ή την ενίσχυση πηκτώματος)
• Ενισχυτικά γεύσεως
• Αφριστικοί παράγοντες
• Πηκτωματογόνοι παράγοντες
• Υλικά για γλασάρισμα
• Υγροσκοπικά μέσα
• Τροποποιημένα άμυλα
• Αέρια συσκευασίας (αέρια που εισάγονται σε ένα δοχείο τροφίμων για να αυξήσουν, γενικά, την ανθεκτικότητά του)
• Προωστικοί παράγοντες
• Διογκωτικά αρτοποιίας
• Συμπλοκοποιητές(πρόσθετα που χρησιμοποιούνται για την απομάκρυνση μεταλλικών ιόντων, σχηματίζοντας δεσμούς  με αυτά)
• Σταθεροποιητές
• Πυκνωτικά μέσα
• Ενισχυτικά αντίθεσης (πρόσθετα που χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν ένα διακριτικό χρώμα σε τμήματα φρούτων και λαχανικών των οποίων το αρχικό χρώμα έχει αλλοιωθεί με κάποιο τρόπο)

Αν εξαιρέσουμε ορισμένες περιπτώσεις, κάθε πρόσθετο μπορεί να έχει πάνω από μία λειτουργία- επομένως, μπορεί να χρησιμοποιηθεί (και να αναγράφεται στον κατάλογο συστατικών) ένα και μόνο πρόσθετο με διαφορετικές λειτουργίες.

Η κατηγορία πρόσθετου που πρέπει να αναγράφεται εξαρτάται από τον κατασκευαστή, ανάλογα με την πραγματική επίδραση του πρόσθετου στο τελικό προϊόν.

Αφού αποφασιστεί σε ποια κατηγορία εμπίπτει το πρόσθετο, πρέπει να αποφασιστεί με ποιον από τους δύο προαναφερθέντες τρόπους θα αναγράφεται το πρόσθετο (είτε με συγκεκριμένη ονομασία είτε με αριθμό Ε). Και οι δύο τρόποι είναι απόλυτα συμβατοί με τον κανονισμό, και συχνά είναι απλώς θέμα του πόσος χώρος υπάρχει στην ετικέτα για να χωρέσει ο κατάλογος των συστατικών (οι αριθμοί Ε είναι σημαντικά μικρότεροι από τις ειδικές ονομασίες), ή θέμα "εμπορικού αντίκτυπου" (οι αριθμοί Ε μπορεί να φαίνονται λίγο αποτρεπτικοί για τον μέσο καταναλωτή).

Η μόνη εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα είναι εάν το πρόσθετο είναι ή προέρχεται από πηγή αλλεργιογόνου. Μια τυπική περίπτωση είναι αυτή του διοξειδίου του θείου ή των θειωδών αλάτων, τα οποία περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙΙ του κανονισμού 1169/11 της Ε.Ε. "ουσίες ή προϊόντα που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες".

Όταν αυτά τα πρόσθετα είναι παρόντα στο τελικό προϊόν σε συγκέντρωση 10 mg/Kg (ή υψηλότερη) ή 10 mg/L (ή υψηλότερη), τότε ο αριθμός Ε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναγραφή τους- αντ' αυτού χρησιμοποιείται η ειδική ονομασία και αντιμετωπίζεται όπως κάθε άλλο αλλεργιογόνο, δηλαδή θα αναγράφεται με διαφορετική γραμματοσειρά σε σύγκριση με άλλα συστατικά.

Είναι υποχρεωτική η αναγραφή των πρόσθετων;

Όχι. Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες τα πρόσθετα μπορούν να παραλειφθούν από τον κατάλογο των συστατικών. Όταν ο κατάλογος των συστατικών είναι υποχρεωτικός, τα πρόσθετα μπορούν να παραλείπονται εάν η παρουσία τους στο τελικό προϊόν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι περιέχονται σε ένα (ή περισσότερα) συστατικά που χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή ενός τέτοιου τελικού προϊόντος, υπό την προϋπόθεση ότι δεν επιτελούν καμία τεχνολογική λειτουργία στο τελικό προϊόν. Αυτό είναι γνωστό ως "αρχή της μεταφοράς", όπως ορίζεται στον κανονισμό 1333/08 του ΕΚ.

Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση των προσθέτων που είναι αλλεργιογόνα, όπως ακριβώς αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο. Τα αλλεργιογόνα πρέπει πάντα να αναγράφονται, χωρίς καμία απολύτως εξαίρεση.

Ποιο πρόσθετο σε ποιο τρόφιμο;

Πρώτα απ' όλα, υπάρχουν πολλά τρόφιμα στα οποία απαγορεύεται η παρουσία ενός πρόσθετου (ούτε κανενός μεταφερόμενου πρόσθετου). Ο κατάλογος παρατίθεται στον πίνακα 1 του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού 1333/08 της Ε.Ε. και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων: μη επεξεργασμένα τρόφιμα, μέλι, βούτυρο, καφέ, ζυμαρικά και τρόφιμα για βρέφη και μικρά παιδιά.

Επιπλέον, στο ίδιο παράρτημα, αλλά στον πίνακα 2, παρατίθεται κατάλογος των τροφίμων στα οποία δεν επιτρέπονται οι χρωστικές ουσίες. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα, το γάλα, το ψωμί, τα ζυμαρικά, η ζάχαρη, τα αυγά και το βούτυρο.

Αφού αντιμετωπιστούν αυτές οι εξαιρέσεις, ήρθε η ώρα να δούμε πότε ένα συγκεκριμένο πρόσθετο μπορεί να προστεθεί σε ένα συγκεκριμένο τρόφιμο. Ο κανονισμός Ε.Κ. 1333/08 παρέχει πολλούς πίνακες, καθένας από τους οποίους περιγράφει όλους τους περιορισμούς στη χρήση προσθέτων σε διάφορες κατηγορίες τροφίμων.

Στους εν λόγω πίνακες που απαριθμούν όλα τα πρόσθετα που επιτρέπονται σε ένα συγκεκριμένο τρόφιμο, υπάρχουν οι ακόλουθες πληροφορίες

• Πρόσθετο Αριθμός Ε
• Ονομασία πρόσθετου
• Επιτρεπόμενη ποσότητα σε mg/Kg (quantum satis που σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανώτατο όριο, αλλά η ποσότητα του πρόσθετου που απαιτείται για να παρέχει το επιθυμητό αποτέλεσμα)
• Περιορισμοί χρήσης σε συγκεκριμένα τρόφιμα

Ειδική περίπτωση: γλυκαντικά

Τα γλυκαντικά αποτελούν μια μάλλον ιδιαίτερη κατηγορία πρόσθετων υλών, που υπόκεινται σε ξεχωριστούς κανόνες όταν απαιτείται επισήμανση. Τα γλυκαντικά χρησιμοποιούνται, γενικά, για την αντικατάσταση των σακχάρων στην παραγωγή τροφίμων μειωμένης θερμιδικής αξίας ή για την αύξηση της ανθεκτικότητας των τροφίμων.

Όταν ένα ή περισσότερα γλυκαντικά προστίθενται ως συστατικά σε ένα τρόφιμο, η ετικέτα του τροφίμου πρέπει να φέρει την ακόλουθη προειδοποιητική δήλωση: "με γλυκαντικές ουσίες". Η δήλωση αυτή πρέπει να περιλαμβάνεται στην ονομασία του τροφίμου. Για τρόφιμα που περιέχουν ένα ή περισσότερα γλυκαντικά και πρόσθετη ζάχαρη, πρέπει να χρησιμοποιείται η ακόλουθη δήλωση: "με ζάχαρη και γλυκαντικό(-α)".

Δύο γλυκαντικές ουσίες έχουν συγκεκριμένη επισήμανση. Όταν σε ένα τρόφιμο προστίθεται ασπαρτάμη/άλας ασπαρτάμης ατσουλφάμης, πρέπει να χρησιμοποιείται μία από τις ακόλουθες προειδοποιήσεις:

α) πολυόλες: «η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να έχει υπακτική δράση»

β) ασπαρτάμη/άλας ασπαρτάμης-ακετοσουλφάμης: «περιέχει πηγή φαινυλαλανίνης».

Ειδική περίπτωση: χρωστικές

Οι χρωστικές είναι μια άλλη κατηγορία πρόσθετων που έχει συγκεκριμένους κανόνες. Οι χρωστικές χρησιμοποιούνται για να αποκαταστήσουν το αρχικό χρώμα ενός τροφίμου, το οποίο έχει χαθεί κατά τη διαδικασία παραγωγής. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κάνουν το τρόφιμο πιο ελκυστικό ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να χρωματίσουν τρόφιμα που από τη φύση τους είναι άχρωμα.

Έξι χρωστικές ουσίες έχει διαπιστωθεί ότι προκαλούν ανεπιθύμητες επιδράσεις στα παιδιά- ως εκ τούτου, εάν χρησιμοποιούνται σε οποιοδήποτε τρόφιμο, πρέπει να προστεθεί στην ετικέτα "«Ονομασία ή αριθμός E της χρωστικής(-ών)»:

μπορεί να έχουν επιβλαβή συνέπεια στη δραστηριότητα και προσοχή στα παιδιά."

Οι έξι "ένοχες" χρωστικές ουσίες είναι οι εξής:

• Κίτρινο του ηλιοβασιλέματος (E110)
• Κίτρινο της κινολίνης (E104)
• Καρμοϊσίνη (E122)
• Κόκκινο αλλούρα (E129)
• Ταρτραζίνη (E102)
• Ponceau 4R (E124)

Βιβλιογραφία

• REGULATION (EC) No 1333/2008 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 16 December 2008 on food additives
• REGULATION (EU) No 1169/2011 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 25 October 2011 on the provision of food information to consumers

Διαβάστε επίσης

Επισήμανση τροφίμων με βάση την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία- Διατροφικοί Ισχυρισμοί