Η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ στο ευρωπαϊκό ελαιόλαδο έχει σημαντικές επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο, στους καταναλωτές και στις περιοχές παραγωγής. Αυτοί οι δασμοί διαταράσσουν τα καθιερωμένα εμπορικά πρότυπα, αυξάνουν τις τιμές για τους καταναλωτές των ΗΠΑ σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνουν την περιορισμένη ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής των ΗΠΑ. Οι οικονομίες της Νότιας Ευρώπης (υπεύθυνες για το 80% των εισαγωγών ελαιολάδου στις ΗΠΑ το 2024), ιδίως η Ανδαλουσία στην Ισπανία, είναι πιθανό να υποστούν οικονομικές πιέσεις από τα μέτρα αυτά.
Ιστορικό πλαίσιο και τρέχουσα δασμολογική δομή
Οι εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ έχουν σημαδευτεί από διαμάχες, συμπεριλαμβανομένων των δασμών στο ευρωπαϊκό ελαιόλαδο. Το 2021, ο πρόεδρος Μπάιντεν ανέστειλε τον δασμό 25% για το ισπανικό εμφιαλωμένο ελαιόλαδο (σε δοχεία κάτω των 18 κιλών) που είχε εφαρμοστεί υπό την κυβέρνηση Τραμπ ως παράπλευρη απώλεια λόγω των διαφορών μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ. Ωστόσο, νέοι δασμοί ανακοινώθηκαν σχεδόν αμέσως μετά την ανάκτηση της προεδρίας από τον Τραμπ. Το ισπανικό ελαιόλαδο αντιμετωπίζει πλέον δασμό 20%, έναντι 10% για άλλες χώρες εκτός ΕΕ, ενώ οι ισπανικές ελιές θα αντιμετωπίσουν δασμό 50% από τις 9 Απριλίου 2025.
Ωστόσο, οι δασμοί αυτοί ανεστάλησαν την ίδια ημέρα που τέθηκαν σε ισχύ, με μια περίοδο αναστολής 90 ημερών που θεσπίστηκε για να δοθεί χώρος για περαιτέρω διαπραγματεύσεις. Η παύση αυτή δημιουργεί ελπίδες ότι ο δασμός του 20% για τα ευρωπαϊκά προϊόντα θα μπορούσε να μειωθεί στο 10%, ευθυγραμμιζόμενος με τους συντελεστές που εφαρμόζονται σε χώρες εκτός ΕΕ.
Η επόμενη μέρα για τα χύμα και εμφιαλωμένα προϊόντα
Η δασμολογική δομή διαφοροποιεί τις εισαγωγές ελαιολάδου σε χύμα και εμφιαλωμένο. Το εμφιαλωμένο ισπανικό ελαιόλαδο αντιμετωπίζει υψηλότερους δασμούς από τις χύμα αποστολές, δίνοντας κίνητρο στους Ισπανούς εξαγωγείς να στραφούν προς τις χύμα εξαγωγές για να μετριάσουν το κόστος. Τα συσκευασμένα προϊόντα υψηλότερης αξίας επηρεάζονται δυσανάλογα σε σύγκριση με τα χύμα ελαιόλαδα βιομηχανικής ποιότητας.
Οικονομικές επιπτώσεις στους ευρωπαίους παραγωγούς
Οι οικονομικές συνέπειες για τους ευρωπαίους παραγωγούς ελαιολάδου είναι σημαντικές. Η βιομηχανία ελαιολάδου της Ισπανίας, η αξία της οποίας ανέρχεται σε 6 δισεκατομμύρια ευρώ και αντιπροσωπεύει το 12% των ισπανικών εξαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων, αντιμετωπίζει σημαντικό ανταγωνιστικό μειονέκτημα με δασμούς 20% σε σύγκριση με άλλες χώρες παραγωγής που αντιμετωπίζουν μόνο 10%, όπως η Τουρκία και το Μαρόκο. Οι ισπανικές επιτραπέζιες ελιές έχουν ήδη βρεθεί στο στόχαστρο δασμών ύψους 30% από το 2018, προκαλώντας απώλειες άνω των 280 εκατ. ευρώ. Πλέον, όπως ανακοινώθηκε, οι εξαγωγές ελιών επιβαρύνονται με ακόμη βαρύτερο δασμό, ο οποίος ανέρχεται στο 50%. Σε γενικές γραμμές, η Ισπανία εξάγει περίπου 180.000 τόνους ελαιολάδου απευθείας στις ΗΠΑ, ενώ άλλοι 180.000 τόνοι αποστέλλονται σε άλλες χώρες της ΕΕ πριν συσκευαστούν και σταλούν στην αμερικανική αγορά.
Οι Έλληνες παραγωγοί μπορεί επίσης να πληγούν σοβαρά, καθώς οι ΗΠΑ αποτελούν κύριο προορισμό για τις ελληνικές εξαγωγές επιτραπέζιων ελιών, με τις εξαγωγές του 2024 να αποτιμώνται σε 201 εκατομμύρια ευρώ. Όπως ανέφερε ο πρόεδρος του Πανελλήνιας Ένωσης Μεταποιητών-Τυποποιητών-Εξαγωγέων Επιτραπέζιας Ελιάς, οι νέοι δασμοί «θα δημιουργήσουν σημαντικό πρόβλημα στις εξαγωγές», παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές ελιές έχουν «δημιουργήσει ένα ισχυρό εμπορικό σήμα και έχουν κερδίσει την εύνοια των Αμερικανών καταναλωτών».
Η Ιταλία κατευθύνει σχεδόν το ήμισυ των εξαγωγών ελαιολάδου της στην αμερικανική αγορά, αξίας 436 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Αν και επηρεάζεται λιγότερο από την Ισπανία υπό το ισχύον δασμολογικό καθεστώς, η Ιταλία παραμένει ευάλωτη λόγω της εξάρτησής της από τις ΗΠΑ ως βασικό εξαγωγικό προορισμό. Η Πορτογαλία επηρεάζεται λιγότερο λόγω των διαφοροποιημένων εξαγωγικών αγορών της, κυρίως της Βραζιλίας και της Μέσης Ανατολής, οι οποίες παρέχουν κάποια "προστασία" από τις επιπτώσεις των δασμών των ΗΠΑ.
Θέση στην αγορά και ανταγωνιστική δυναμική
Κερδισμένοι και χαμένοι
Οι παραγωγοί εκτός ΕΕ, όπως η Τουρκία και το Μαρόκο, θα κερδίσουν μερίδιο αγοράς στις ΗΠΑ λόγω των ευνοϊκών ή συγκρίσιμων δασμολογικών συντελεστών 10%. Αντίθετα, οι εγχώριοι παραγωγοί των ΗΠΑ - οι οποίοι συνεισφέρουν μόνο περίπου 10.000 τόνους ετησίως - ενδέχεται να επωφεληθούν οριακά από τον μειωμένο ανταγωνισμό. Ωστόσο, δεν μπορούν να καλύψουν τη συνολική ζήτηση, καθώς παράγουν λιγότερο από το 5% του έξτρα παρθένου ελαιολάδου που απαιτείται για την εγχώρια κατανάλωση.
Η διαφορετική δασμολογική δομή 20% για την ΕΕ (Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα), 10% για πολλούς ανταγωνιστές εκτός ΕΕ και 28% για την Τυνησία- δημιουργεί άνισους όρους ανταγωνισμού. Οι Ευρωπαίοι παραγωγοί, ιδίως οι Ισπανοί εξαγωγείς, βρίσκονται σε σημαντικά μειονεκτική θέση. Οι παραγωγοί εκτός ΕΕ αναμένεται να καταλάβουν τμήματα της αγοράς που κάποτε κυριαρχούσε η Ευρώπη, ιδίως η Ισπανία.
Επιπτώσεις στον καταναλωτή και διαταραχές της αγοράς
Οι ΗΠΑ, οι οποίες καταναλώνουν το 15% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου αλλά εισάγουν το 98% της προμήθειάς τους, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους ξένους παραγωγούς. Οι δασμοί είναι έτοιμοι να αυξήσουν σημαντικά τις τιμές καταναλωτή, επιβαρύνοντας οικονομικά τα αμερικανικά νοικοκυριά. Οι δασμοί φαίνεται πως θα διαταράξουν την εγχώρια αγορά των ΗΠΑ, με το βάρος να πέφτει στους καταναλωτές μέσω των υψηλότερων τιμών λιανικής πώλησης.
Αυτή η αύξηση των τιμών θα μπορούσε επίσης να μειώσει την κατανάλωση ελαιολάδου, ωθώντας τους καταναλωτές προς λιγότερο υγιεινές εναλλακτικές λύσεις, όπως το βούτυρο και το σογιέλαιο. Ο περιορισμός της πρόσβασης στη μεσογειακή διατροφή προβλέπεται να αυξήσει το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης κατά περίπου 17 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως λόγω των σχετικών χρόνιων παθήσεων. Καθώς η εγχώρια παραγωγή παραμένει ανεπαρκής, οι δασμοί αυτοί λειτουργούν ουσιαστικά ως φόρος για τους Αμερικανούς καταναλωτές.
Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
Πέρα από τις άμεσες επιπτώσεις, οι δασμοί ενδέχεται να οδηγήσουν σε διαρθρωτικές αλλαγές στην παγκόσμια βιομηχανία ελαιολάδου. Η πιθανή απώλεια της πρόσβασης στην αμερικανική αγορά θα μπορούσε να αναγκάσει τον ευρωπαϊκό κλάδο του ελαιολάδου να υποβληθεί σε σημαντικές προσαρμογές - παρόμοιες με εκείνες που έχουν ήδη συστηθεί για τα αμπελουργικά προϊόντα της ΕΕ, τα οποία παρουσιάζουν πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα.
Στρατηγικές απαντήσεις
Κυβερνητική στήριξη και πρωτοβουλίες της βιομηχανίας
Ως απάντηση, η Ισπανία εισήγαγε ένα πακέτο χρηματοδοτικής ενίσχυσης ύψους 14,1 δισεκατομμυρίων ευρώ (15,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων), συνδυάζοντας δάνεια και άμεση βοήθεια για τη στήριξη της βιομηχανίας. Ορισμένες ισπανικές εταιρείες λαμβάνουν προληπτικά μέτρα, δημιουργώντας εμφιαλωτήρια στις ΗΠΑ για να παρακάμψουν τους δασμούς στα συσκευασμένα προϊόντα - εισάγοντας αντ' αυτού χύμα λάδι. Οι λιανοπωλητές, παράλληλα, διαφοροποιούν τις στρατηγικές προμήθειας, αναμειγνύοντας έλαια ή στρέφονται προς προμηθευτές εκτός ΕΕ, όπως η Τουρκία και η Τυνησία.
Επιπλέον, η ελληνική "Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας" πρότεινε στο Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου (IOC) να ηγηθεί των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ, υποστηρίζοντας δασμολογικές απαλλαγές με βάση τα οφέλη του προϊόντος για την υγεία και τις αμελητέες επιπτώσεις στην εγχώρια παραγωγή των ΗΠΑ.
Προσαρμογές για τους Ευρωπαίους παραγωγούς ελαιολάδου για την αντιμετώπιση των δασμών
Για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που θέτουν οι αμερικανικοί δασμοί, οι Ευρωπαίοι παραγωγοί ελαιολάδου πρέπει να υιοθετήσουν πρακτικές στρατηγικές που επικεντρώνονται στις προσαρμογές της αλυσίδας εφοδιασμού, την αναπροσαρμογή της αγοράς, την οικονομική ανθεκτικότητα, τη συνεργασία και την πολιτική συνηγορία.
Η αναδιάρθρωση της αλυσίδας εφοδιασμού είναι το κλειδί. Οι παραγωγοί μπορούν να μειώσουν την έκθεση στους δασμούς με την αποστολή χύμα ελαιολάδου και την εμφιάλωση εντός των ΗΠΑ, κάτι που αποδείχθηκε αποτελεσματικό κατά τη διάρκεια προηγούμενων εμπορικών διαφορών. Ωστόσο, η πρακτική αυτή μπορεί να εγείρει ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα και την ιχνηλασιμότητα του προϊόντος λόγω των μειγμάτων χύμα ελαιολάδου που μπορεί να προκύψουν. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω οικονομικές απώλειες για τους παραγωγούς και να βλάψει τη φήμη του ελαιολάδου. Συνολικά, η προσαρμογή των πρακτικών απογραφής, αποθήκευσης και παραγγελιών μπορεί επίσης να συμβάλει στη διαχείριση του κόστους κατά τη διάρκεια ασταθών περιόδων.
Η στρατηγική αναπροσαρμογή των αγορών προσφέρει πρόσθετη ανθεκτικότητα. Η εστίαση σε premium τμήματα στις ΗΠΑ -όπου οι καταναλωτές εκτιμούν την προέλευση και την αυθεντικότητα- μπορεί να βοηθήσει στην απορρόφηση των αυξήσεων των τιμών. Η εξερεύνηση ειδικών καναλιών λιανικής πώλησης, υπηρεσιών εστίασης και απευθείας στον καταναλωτή επιτρέπει στους παραγωγούς να ξεφύγουν από τον ανταγωνισμό των τιμών της μαζικής αγοράς. Ταυτόχρονα, η γεωγραφική διαφοροποίηση σε αναδυόμενες αγορές που ενδιαφέρονται για τη μεσογειακή διατροφή μπορεί να αντισταθμίσει εν μέρει τις απώλειες στις ΗΠΑ.
Οι χρηματοοικονομικές στρατηγικές περιλαμβάνουν διαφοροποιημένη τιμολόγηση σε όλες τις περιοχές με βάση την ευαισθησία της ζήτησης, μαζί με σχεδιασμό σεναρίων για πολλαπλά τιμολογιακά αποτελέσματα. Οι παραγωγοί θα πρέπει επίσης να εξετάσουν τα εργαλεία χρηματοδότησης που έχουν σχεδιαστεί για την αβεβαιότητα των εξαγωγών.
Η συνεργασία εντός του κλάδου είναι ζωτικής σημασίας. Η κοινή εφοδιαστική, η από κοινού προμήθεια συσκευασίας και η συνεργατική είσοδος στην αγορά μειώνουν τον ατομικό κίνδυνο και το κόστος, ιδίως για τους μικρότερης κλίμακας παραγωγούς. Η συντονισμένη δράση μέσω φορέων του κλάδου συμβάλλει στην ενοποίηση των αντιδράσεων και στην προστασία των συμφερόντων του κλάδου.
Τέλος, η πολιτική δέσμευση πρέπει να τονίζει την επιβάρυνση των καταναλωτών, το ελάχιστο όφελος για τους παραγωγούς των ΗΠΑ και τις επιπτώσεις στην υγεία από τη μειωμένη κατανάλωση ελαιολάδου. Η συνεργασία με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση διπλωματικών λύσεων.
Συμπέρασμα
Η επιβολή δασµών των ΗΠΑ στο ευρωπαϊκό ελαιόλαδο αναδιαµορφώνει τη δυναµική του παγκόσµιου εµπορίου. Η Ισπανία, ηγέτης του κλάδου αξίας 6 δισεκατομμυρίων ευρώ, αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές απειλές, ενώ χώρες όπως η Τουρκία και το Μαρόκο είναι έτοιμες να κερδίσουν μερίδιο αγοράς. Ταυτόχρονα, οι Αμερικανοί καταναλωτές ενδέχεται να αντιμετωπίσουν υψηλότερες τιμές και δαπάνες που σχετίζονται με την υγεία.
Το μέλλον του ευρωπαϊκού τομέα ελαιολάδου εξαρτάται από ένα συνδυασμό βραχυπρόθεσμης προσαρμοστικότητας και μακροπρόθεσμου στρατηγικού μετασχηματισμού. Ο εκσυγχρονισμός, η διαφοροποίηση και η συντονισμένη δράση σε όλα τα επίπεδα του κλάδου και της πολιτικής θα είναι ζωτικής σημασίας για την πλοήγηση σε αυτό το πολύπλοκο και εξελισσόμενο εμπορικό τοπίο.
Πηγές
https://english.news.cn/20250322/b5c7b9a6917144f7b7c094f084b208b4/c.html
https://geodis.com/us-en/blog/increasing-tariffs-how-protect-your-import-business
https://www.aboutoliveoil.org/olive-oil-tariff-update
Περισσότερες πληροφορίες
Πώς οι Δασμοί θα Επηρεάσουν τις Τιμές Λιανικής των Τροφίμων
