Η καλλιέργεια πατάτας είναι η 3η σημαντικότερη καλλιέργεια στην Κένυα. Πρόκεται για μια καλλιέργεια που συχνά έρχεται αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες σε όλη την αλυσίδα αξίας (value chain). Οι πατάτες καλλιεργούνται συνήθως από αγρότες μικρής κλίμακας σε μικρές εκμεταλλεύσεις που ξεκινούν από 0,25 εκτάρια, ή 2.5 στρέμματα. Στην Κένυα, καλλιεργούναι πολλές ποικιλίες πατάτας για διαφορετικούς εμπορικούς σκοπούς.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες πατάτας που καλλιεργούνται σε όλο τον κόσμο, με την ιρλανδική (κοκκινόφλουδη αμυλώδης ποικιλία Rooster) να ξεχωρίζει. Μπορούμε με ευκολία να ταξινομήσουμε τις ποικιλίες πατάτας με βάση το χρώμα τους, την διάρκεια βιολογικού κύκλου, την ανθεκτικότητα στις ασθένειες και την αγορά στόχο. Έχοντας ως κριτήριο, το χρώμα διακρίνουμε τις πατάτες σε λευκές (κίτρινες) και κόκκινες. Μπορούμε επίσης να τις ταξινομήσουμε με βάση την περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία και τον εμπορικό σκοπό. Για παράδειγμα, ορισμένες ποικιλίες είναι καλές για ψήσιμο, τηγάνισμα και παρασκευή πουρέ (επιτραπέζιες ποικιλίες). Οι ποικιλίες διαφέρουν ως προς ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως η ανθεκτικότητα/ανεκτικότητα (ή ευαισθησία) σε διάφορα παθογόνα, παράσιτα ή/αβιοτικές καταπονήσεις (π.χ. ξηρασία, παγετός και άλλα). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι λευκές ποικιλίες είναι πιο ευαίσθητες στη ζέστη και την έντονη ηλιακή αντινοβολία.
Ο παραγωγός θα πρέπει πάντα να επιλέγει μια ποικιλία που ταιριάζει στις ανάγκες (ποιοτικά χαρακτηριστικά) της αγοράς-στόχου στην οποία ενδιαφέρεται να διαθέσει το τελικό προϊόν. Για παράδειγμα, ενώ υπάρχουν ορισμένες ποικιλίες πατάτας για πολλαπλές χρήσεις, πολλές είναι πιο κατάλληλες για συγκεκριμένους σκοπούς, όπως η παραγωγή τσιπς ή τηγανιτές πατάτες, πουρέ πατάτας (επιτραπέζιες ποικιλίες) ή παραγωγή αμύλου. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται για την παραγωγή τηγανητών πατατών απαιτούν υψηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία. Αυτό μειώνει την απορρόφηση του μαγειρικού ελαίου κατά το τηγάνισμα. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται για παρασκευή πουρέ απαιτείται να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό. Η γεύση διαφέρει μεταξύ των διαφόρων ποικιλιών.
Αφού καθορίσουν την αγορά-στόχο, οι αγρότες πρέπει να προμηθεύονται πιστοποιημένους σπόρους πατάτας (πατατόσπορος) για να ξεκινήσουν την καλλιέργειά τους. Στην Κένυα, υπάρχουν 52 καταχωρημένες ποικιλίες πατατόσπορου. Η Υπηρεσία Επιθεώρησης Φυτοϋγείας της Κένυας είναι το εξουσιοδοτημένο συμβούλιο που αδειοδοτεί, πιστοποιεί και καταχωρεί τους σπόρους στην Κένυα. Στην Κένυα μόνο το 5% από τα 1,5 εκατομμύρια αγροτών φυτεύει πιστοποιημένους σπόρους, με τους υπόλοιπους να χρησιμοποιούν σπόρους που έχουν συλλεχθεί από την περσινή σοδειά. Ωστόσο, αυτό οδηγεί σε μειωμένες αποδόσεις λόγω της κακής υγείας και ζωτικότητας των σπόρων. Η μέση παραγωγή στην Κένυα ανά στρέμμα είναι 1.9 - 3 τόνοι. Πλέον, υπάρχουν εταιρείες που λανσάρουν νέες ποικιλίες στην αγορά και υπόσχονται υψηλότερες αποδόσεις (περίπου 3 - 4.9 τόνους ανά στρέμμα). Οι πατάτες πωλούνται σε σάκους (τσουβάλια) που ζυγίζουν περίπου 87 έως 100 κιλά. Η συσκευασία δεν έχει τυποποιηθεί αφού εξαρτάται άμεσα από τις προδιαγραφές της εκάστοτε συναλλαγής (πώληση).
Οι αγρότες θα πρέπει να εκπαιδευτούν προκειμένου να εφαρμόζουν ορθές γεωργικές πρακτικές και να αναγνωρίζουν τη σημασία της χρήσης υψηλής ποιότητας και απαλλαγμένου από ασθένειες πολλαπλασιαστικού υλικού (πατατόσπορος). Επίσης, θα πρέπει να κατανοήσουν τη σημασία της διενέργειας ελέγχου στις εκμεταλλεύσεις τους, ώστε να έχουν μια πληρέστερη και ακριβή εικόνα του χωραφιού τους.
Το 2019, πραγματοποιήσαμε μια σειρά από ελέγχους σε αγρότες που βρίσκονταν στην Κένυα. Στόχος της διαδικασίας ήταν ο προσδιορισμός της παρουσίας ή μη κυστογόνων νηματωδών στα εδάφη. Λάβαμε δείγματα από 23 αγροκτήματα και όλα ήταν μολυσμένα. Αυτό επιβεβαίωσε για ακόμη μια φορά το πόσο σημαντικό είναι να διενεργούμε έλεγχο στις γεωργικές μας εκμεταλλεύσεις κατά διαστήματα (ειδικά όταν υπάρχουν ορατά συμπτώματα στην καλλιέργεια) ή πριν από την εγκατάσταση μιας νέας καλλιέργειας. Το πρόβλημα έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις επειδή οι πατατοπαραγωγοί σε αυτά τα αγροκτήματα δεν γνώριζαν την παρουσία των νηματώδων και χρησιμοποιούσαν επανειλημμένα τις ίδιες ευπαθείς και μολυσμένες πατάτες (ως αναπαραγωγικό υλικό).
Η διατήρηση της υγείας του πατατόσπορου είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο στην Κένυα (και σε άλλες χώρες), δεδομένου ότι οι μικροκαλλιεργητές συνήθως δεν έχουν επαρκείς γνώσεις και εξοπλισμό για να ανταποκριθούν στα καθορισμένα πρότυπα που εξασφαλίζουν ότι μπορούν να καλλιεργήσουν πατάτες απαλλαγμένες από ασθένειες. Μια ακόμη πρόκληση για την Κένυα, είναι το πώς οι αγρότες θα ελέγξουν τις προσβολές των αφιδών. Οι αφίδες μεταδίδουν τον ιό του καρουλιάσματος των φύλλων της πατάτας (Potato leaf roll virus Y, PLRV). Ο ιός αυτός προκαλεί σημαντική μείωση της παραγωγής πατάτας και μεταδίδεται μέσω του πολλαπλασιαστικού υλικού στα φυτά της επόμενης γενιάς.
Με βάση τους προαναφερθέντες παράγοντες, συνιστούμε στους αγρότες να χρησιμοποιούν πιστοποιημένους σπόρους από νόμιμους εμπόρους.
Σημειώνουμε τα εξής:
- Οι σπόροι που διατίθενται από την εταιρεία δεν είναι μόνο για την παραγωγή σπόρων, αλλά και για την παραγωγή σπόρων σποράς,
- Διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικά πρότυπα για τους αγρότες τους. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ακολουθήσετε τις κατευθυντήριες γραμμές που έχουν οριστεί στη χώρα σας και να προμηθευτείτε πιστοποιημένους σπόρους.
- Το κόστος αγοράς πατατόσπορου είναι το 50% του κόστους παραγωγής σας- επομένως, φροντίστε την καλλιέργειά σας για να μειώσετε το κόστος στην επόμενη περίοδο φύτευσης.