Ανάλυση της παγκόσμιας αγοράς ακτινιδίων: 2024-2025

Η παγκόσμια αγορά ακτινιδίων συνεχίζει να εξελίσσεται, με τις διακυμάνσεις των τιμών να αντικατοπτρίζουν την πολύπλοκη δυναμική της προέλευσης, της ποιότητας, της εποχικότητας και της τοποθέτησης στην αγορά. Η παρούσα ανάλυση εξετάζει πραγματικά δεδομένα τιμών για τα ακτινίδια Hayward σε πολλαπλά κανάλια, από τον παραγωγό έως το ράφι, παρέχοντας πληροφορίες για τη δημιουργία αξίας σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού.

Παγκόσμια παραγωγή ακτινιδίων

Η Κίνα παραμένει ο κυρίαρχος παγκόσμιος παραγωγός με περίπου 2,38 εκατομμύρια τόνους ετησίως, ακολουθούμενη από τη Νέα Ζηλανδία (603.000 τόνοι) και την Ιταλία (523.000 τόνοι). Η Ελλάδα διατηρεί τη θέση της ως ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός στην Ευρώπη με 320.000 τόνους, ενώ το Ιράν (295.000 τόνοι) και η Χιλή (115.000 τόνοι) συμπληρώνουν τον κατάλογο των κυρίων χωρών παραγωγών ακτινιδίων. Η προσφορά παρουσιάζει σαφή εποχικότητα, με τη Νέα Ζηλανδία και τη Χιλή να προμηθεύουν το βόρειο ημισφαίριο κατά τη διάρκεια της εκτός εποχής του (Μάιος-Οκτώβριος), ενώ η ευρωπαϊκή παραγωγή κυριαρχεί στις αγορές από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο.

Τιμές παραγωγού: Σημείο εκκίνησης της αξίας

Οι τιμές παραγωγού παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις ανάλογα με την προέλευση, την ποικιλία και τη δομή της αγοράς. Στην Ελλάδα, οι παραγωγοί ακτινιδίων Hayward έλαβαν μεταξύ €0,78-1,02/kg κατά την έξοδο από τους από το χωράφι από τον Οκτώβριο του 2024, ενώ οι Ιταλοί παραγωγοί Hayward ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) €1,15-1,40/kg.

Οι απολαβές των παραγωγών της Νέας Ζηλανδίας διαμορφώνονται διαφορετικά μέσω του συστήματος εξαγωγών Zespri single-desk, καθώς πρόκειται για τον κύριο εξαγωγέα ακτινιδίων στη χώρα.

**Σημείωση: Μετατροπή από NZD σε EUR χρησιμοποιώντας 1 NZD = 0,56 EUR (από τον Μάιο του 2025)

Οι προβλεπόμενες αποδόσεις της Zespri για τα συμβατικά πράσινα ακτινίδια (ποικιλία Hayward) κυμαίνονται από 6,50 έως 8,00 δολάρια ανά χάρτινο δίσκο, ενώ οι αποδόσεις των ακτινιδίων SunGold είναι σημαντικά υψηλότερες, 8,00 έως 12,00 δολάρια. Αυτή η πριμοδότηση για τις χρυσές ποικιλίες αποτελεί σημαντικό κίνητρο για τους παραγωγούς να μεταβούν από τις πράσινες στις χρυσές ποικιλίες όπου είναι δυνατόν.

Η μέση απόδοση ανά εκτάριο για τα χρυσά ακτινίδια Zespri έφτασε τα 146,99 δολάρια Νέας Ζηλανδίας το οικονομικό έτος 2024, αντανακλώντας ανάκαμψη από το χαμηλότερο σημείο των 71,08 δολαρίων το 2016. Η βελτίωση αυτή καταδεικνύει την αυξανόμενη premium θέση στην αγορά για τις χρυσές ποικιλίες.

Αγορές χονδρικού εμπορίου: Η επίδραση της προέλευσης

Οι αγορές χονδρικής σε όλη την Ευρώπη αποκαλύπτουν συνεχή ιεράρχηση των τιμών με βάση την προέλευση, με παρατηρήσεις κατά τη σύγκριση της ποιότητας με την πραγματικότητα των τιμών.

Ευρωπαϊκές αγορές χονδρικού εμπορίου φρούτων και λαχανικών

Στη διεθνή αγορά Rungis της Γαλλίας, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι τα γαλλικά ακτινίδια Hayward (85-95 γρ.) πωλούνται στα 3,00-3,60 ευρώ/kg, ενώ τα μεγαλύτερα μεγέθη (95-105 γρ.) φτάνουν τα 3,33-4,80 ευρώ/kg. Τα ιταλικά Hayward (120-130g) κοστολογούνται περίπου στα €3,00/kg, ενώ τα ελληνικά Hayward του ίδιου μεγέθους πωλούνται προς €2,30/kg. Αυτή η διαφορά των €0,70 (30% πριμοδότηση για το ιταλικό έναντι του ελληνικού) παρατηρείται παρά τις συγκρίσιμες ποιοτικές προδιαγραφές.

Στη χονδρική αγορά SOGEMI του Μιλάνου, το ιταλικό Hayward (120-130g) κοστολογήθηκε στα €3,00/kg τον Μάιο του 2025, ενώ το ελληνικό Hayward με τις ίδιες προδιαγραφές ήταν διαθέσιμο στα €2,30/kg. Είναι ενδιαφέρον ότι το ιταλικό Hayward με την επωνυμία Zespri κοστολογήθηκε υψηλότερα στα €3,80/kg, αναδεικνύοντας την αξία της τοποθέτησης του εμπορικού σήματος ακόμη και σε επίπεδο χονδρικής. Οι γερμανικές αγορές χονδρικής ακολουθούν παρόμοια πρότυπα. Τα στοιχεία της  αγοράς του Βερολίνου από τον Δεκέμβριο του 2024 έδειξαν ότι το Hayward Νέας Ζηλανδίας ήταν διαθέσιμο στα 28-30 ευρώ ανά χαρτοκιβώτιο των 10 κιλών (2,80-3,00 ευρώ/kg). Αυτή η προσφορά εκτός εποχής από το νότιο ημισφαίριο διατήρησε σχετικά σταθερές τιμές από τον Αύγουστο έως τον Δεκέμβριο του 2024.

***Σημείωση: Οι τιμές σε δολάρια ΗΠΑ μετατράπηκαν σε ευρώ με τη χρήση συναλλαγματικής ισοτιμίας 1 USD = 0,92 EUR.

Μη-Ευρωπαϊκές αγορές χονδρικού εμπορίου φρούτων και λαχανικών

Στην Ταϊλάνδη, οι τιμές χονδρικής από τον Μάιο του 2025 έδειξαν σημαντικές πριμοδοτήσεις για τα εισαγόμενα ακτινίδια, με το χρυσό ακτινίδιο από τη Νέα Ζηλανδία να διατίθεται στα 29,05 USD ανά κιβώτιο και το πρασινόσαρκο ακτινίδιο από την Αυστραλία στα 40,51 USD ανά κιβώτιο. Η πριμοδότηση για τα πράσινα ακτινίδια της Αυστραλίας έναντι των χρυσών ποικιλιών της Νέας Ζηλανδίας είναι ασυνήθιστη και πιθανότατα αντανακλά ειδικές συνθήκες της αγοράς ή ποιοτικές διαφορές.

Το εύρος των εγχώριων τιμών χονδρικής της Νέας Ζηλανδίας για τα ακτινίδια το 2025 κυμάνθηκε μεταξύ 1,90 και 5,01 δολαρίων ΗΠΑ ανά κιλό, αντιπροσωπεύοντας μια μεγάλη απόκλιση που αντανακλά την ποιότητα, το μέγεθος και τις εποχιακές διαφορές στη διαθεσιμότητα.

Τιμές λιανικής: Η αναγνώριση της προέλευσης από τον καταναλωτή

Οι τιμές λιανικής πώλησης αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίοη προέλευση μεταφράζεται στις αγορές των καταναλωτών, με σταθερά μοτίβα να παρατηρούνται στους ευρωπαϊκούς λιανοπωλητές, αλλά και σημαντικές περιφερειακές διαφοροποιήσεις.

Ευρωπαϊκές αγορές λιανικής πώλησης

Τα γαλλικά σούπερ μάρκετ εμφανίζουν μια σαφή ιεραρχία, με τα εγχώρια ακτινίδια Hayward να πωλούνται στη λιανική προς 5,60-7,15 €/kg (με τα βιολογικά να κατέχουν την υψηλότερη τιμή), τα ιταλικά Hayward προς 5,20-5,60 €/kg και τα ελληνικά Hayward προς 4,10-4,50 €/kg. Αυτό αντιπροσωπεύει προσαυξήσεις λιανικής 70-98% σε σχέση με τις τιμές χονδρικής, με τις premium προελεύσεις να διατηρούν τη σχετική τους θέση.

Οι Ιταλοί λιανοπωλητές παρουσιάζουν μικρότερες διαφορές τιμών, με το εγχώριο Hayward στα 4,20-4,60 €/kg και το ελληνικό Hayward στα 3,85-4,10 €/kg. Η μικρότερη διαφορά (περίπου 12%) υποδηλώνει ότι οι Ιταλοί καταναλωτές δίνουν μικρότερη σημασία στην εγχώρια προέλευση από ό,τι οι Γάλλοι καταναλωτές.

Στην ίδια την Ελλάδα, τα εγχώρια ακτινίδια Hayward πωλούνται στο λιανικό εμπόριο στα €2,20-2,90/kg, αντιπροσωπεύοντας τις χαμηλότερες τιμές λιανικής στην Ευρώπη και αντανακλώντας τόσο τη χαμηλότερη εγχώρια αγοραστική δύναμη όσο και τις μικρότερου μεγέθους αλυσίδες εφοδιασμού με χαμηλότερες προσαυξήσεις.

**Σημείωση: Μετατροπή από NZD σε EUR με τη χρήση 1 NZD = 0,56 EUR (από τον Μάιο του 2025).
***Σημείωση: Οι τιμές σε δολάρια ΗΠΑ μετατράπηκαν σε ευρώ με τη χρήση συναλλαγματικής ισοτιμίας 1 USD = 0,92 EUR

Μη ευρωπαϊκές αγορές λιανικής πώλησης

Η πορεία των τιμών λιανικής πώλησης των ακτινιδίων στη Νέα Ζηλανδία αποκαλύπτει εντυπωσιακή εποχικότητα. Τον Ιανουάριο του 2025 οι τιμές έφθασαν τα 9,89 NZD/kg, ολοκληρώνοντας έναν εποχικό κύκλο που είδε τις τιμές να πέφτουν στο χαμηλότερο επίπεδό τους στα 2,98 NZD/kg τον Αύγουστο του 2023. Αυτό το κυκλικό μοτίβο επαναλαμβάνεται ετησίως, με τις κορυφές να σημειώνονται συνήθως τον Δεκέμβριο-Φεβρουάριο και τα χαμηλά επίπεδα τον Ιούνιο-Αύγουστο, αντανακλώντας τη διαθεσιμότητα της εγχώριας προσφοράς.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι συσκευασία λιανικής πώλησης επηρεάζει σημαντικά την τιμολόγηση. Τα ακτινίδια Hayward σε δοχεία των 450 γραμμαρίων με καπάκι πωλήθηκαν κατά μέσο όρο σε 3,32 δολάρια, ενώ τα δοχεία των 900 γραμμαρίων κατά μέσο όρο σε 5,91 δολάρια. Τα μεμονωμένα ακτινίδια πωλούνταν περίπου 0,60 δολάρια το καθένα. Αυτή η στρατηγική τιμολόγησης με βάση τη μορφή δίνει έμφαση στη συσκευασία ευκολίας η οποία κοστολογείται με υψηλή τιμή.

Δυναμική των τιμών και τάσεις της αγοράς

Παράγοντες προέλευσης

Η σταθερή πριμοδότηση της τιμής των ιταλικών ακτινιδίων έναντι των ελληνικών (25-35% στη χονδρική, 15-25% στη λιανική) χρήζει εξέτασης. Ενώ συνήθως υψηλότεροι βαθμοί brix (περιεκτικότητα σε σάκχαρα) παρατηρούνται στα ιταλικά φρούτα, πρόσφατες έρευνες από ευρωπαϊκές αλυσίδες σούπερ μάρκετ αποκάλυψαν ότι το ελληνικό Hayward παρουσιάζει κατά μέσο όρο 14,2-15,1 brix έναντι του ιταλικού με 13,8-14,6 brix κατά τη διάρκεια της περιόδου 2024-25. Αυτό υποδηλώνει ότι η ιταλική πριμοδότηση προέρχεται περισσότερο λόγω συνήθειας, από τις καθιερωμένες σχέσεις στην αγορά και ίσως τις επενδύσεις στο μάρκετινγκ παρά από μετρήσιμες ποιοτικές διαφορές.

Τα γαλλικά εγχώρια ακτινίδια έχουν τις υψηλότερες τιμές στην εγχώρια αγορά τους, με πριμοδότηση 10-20% έναντι των ιταλικών φρούτων. Αυτό αντανακλά τόσο την ποιοτική τοποθέτηση όσο και την ισχυρή εγχώρια προτίμηση, παρά το γεγονός ότι τα μέσα επίπεδα brix (13,6-14,3) είναι ελαφρώς χαμηλότερα από τα ιταλικά και τα ελληνικά φρούτα.

Εποχιακή δυναμική των τιμών

Η εγχώρια αγορά της Νέας Ζηλανδίας παρέχει μια εξαιρετική απεικόνιση των εποχιακών προτύπων τιμών. Τα στοιχεία για τις τιμές λιανικής από το 2015 έως το 2025 δείχνουν σταθερούς ετήσιους κύκλους, με τις τιμές να κορυφώνονται τον Ιανουάριο-Μάρτιο (εκτός εποχής) και να πέφτουν στο χαμηλότερο σημείο τους τον Ιούνιο-Αύγουστο (εποχή συγκομιδής). Οι τιμές του Ιανουαρίου 2025 (9,89 NZD/kg) ήταν σχεδόν τριπλάσιες από τις τιμές του Αυγούστου 2024 (3,42 NZD/kg).

Αυτό το κυκλικό μοτίβο εμφανίζεται στις περισσότερες αγορές, αν και το διεθνές εμπόριο μετριάζει τις ακραίες τιμές. Οι ευρωπαϊκές αγορές παρουσιάζουν λιγότερο έντονες διαφορές στην εποχικότητα λόγω της εκτός- εποχικής προσφοράς από τη Νέα Ζηλανδία και τη Χιλή, αν και συνήθως ισχύουν πριμοδοτήσεις τιμών 20-40% για τα φρούτα του Νότιου Ημισφαιρίου λόγω του κόστους μεταφοράς και της σχετικής σπανιότητας.

Πού αποτυπώνεται η αξία

Η ανάλυση της αλυσίδας αξίας αποκαλύπτει σημαντικές διαφορές στις προσαυξήσεις μεταξύ των αγορών. Στη Γαλλία, η προσαύξηση λιανικής έναντι της χονδρικής πώλησης ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 85-95% για τα ακτινίδια Hayward, ενώ στην Ελλάδα η ίδια προσαύξηση είναι συνήθως 50-65%. Η διαφορά αυτή αντανακλά τόσο τη δομή της αγοράς (πιο ενοποιημένη λιανική στη Γαλλία) όσο και την προθυμία των καταναλωτών να πληρώσουν παραπάνω.

Η διαφορά μεταξύ των τιμών παραγωγού και των τιμών λιανικής αντιπροσωπεύει τη συνολική αξία που καταλαμβάνουν οι μεσάζοντες. Για το ελληνικό Hayward, οι παραγωγοί που λαμβάνουν €0,90/kg βλέπουν το προϊόν τους να πωλείται λιανικώς στην εγχώρια αγορά σε €2,55/kg (μέσος όρος) - μια αύξηση 183%. Όταν εξάγεται στη Γαλλία, ο ίδιος καρπός μπορεί να πωληθεί στα €4,30/kg - μια αύξηση 378% από την τιμή παραγωγού. Αυτό αναδεικνύει πόση αξία προστίθεται (ή αφαιρείται) μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού.

Ποιοτική διαφοροποίηση και τοποθέτηση στην αγορά

Η στρατηγική τοποθέτησης της Zespri στην αγορά προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την τιμολόγηση υψηλής ποιότητας. Τα ακτινίδια τους πωλούνται σε υπερδιπλάσια τιμή από τα συνήθη φρούτα όπως τα μήλα και οι μπανάνες, αλλά περίπου ένα τρίτο φθηνότερα από τα φρούτα υψηλής ποιότητας όπως οι φράουλες και τα βατόμουρα. Αυτή η προσεκτική τοποθέτηση στην κατηγορία "προσιτό premium" έχει συμβάλει στην αύξηση της αξίας που ξεπερνά την αύξηση του όγκου - η ποσότητα των εξαγωγών ακτινιδίων της Νέας Ζηλανδίας αυξήθηκε κατά 299% από το 2000 έως το 2023, ενώ η αξία αυξήθηκε κατά 571% την ίδια περίοδο.

Μελέτη περίπτωσης: Ελληνικά έναντι Ιταλικών ακτινιδίων στις αγορές

Γαλλία (Μάιος 2025)

• Χονδρικό εμπόριο (Rungis): Ελληνικό Hayward €2,30/kg έναντι Ιταλικού Hayward €3,00/kg (30% πριμοδότηση)
• Λιανικό εμπόριο (Carrefour): Ελληνικό Hayward €4,10-4,50/kg έναντι του ιταλικού Hayward €5,20-5,60/kg (25% πριμοδότηση)

Ιταλία (Μάιος 2025)

• Χονδρικό εμπόριο (Μιλάνο): Ελληνικό Hayward €2,30/kg έναντι του ιταλικού Hayward €3,00/kg (30% πριμοδότηση).
• Λιανικό εμπόριο (σούπερ μάρκετ): Ελληνικό Hayward €3,85-4,10/kg έναντι Ιταλικού Hayward €4,20-4,60/kg (12% πριμοδότηση)

Η σύγκριση αυτή αποκαλύπτει ότι οι προτιμήσεις βάσει προέλευσης εξακολουθούν να υφίστανται σε όλες τις αγορές, αλλά μετριάζονται σε επίπεδο λιανικής πώλησης στην Ιταλία σε σύγκριση με τη Γαλλία, γεγονός που υποδηλώνει διαφορετικές αντιλήψεις των καταναλωτών για την αξία των φρούτων ανά χώρα.

Τρέχουσες τάσεις και μελλοντικές προοπτικές

Η μετάβαση προς τις χρυσές ποικιλίες συνεχίζει να αναδιαμορφώνει την αγορά. Η Zespri προβλέπει ότι μέχρι το 2027, η Νέα Ζηλανδία θα προμηθεύει σχεδόν 157 εκατομμύρια δίσκους συμβατικών ακτινιδίων SunGold σε σύγκριση με τις μειούμενες ποσότητες πράσινων ακτινιδίων. Η στροφή αυτή έχει οικονομικό κίνητρο - οι ποικιλίες SunGold παράγουν σταθερά υψηλότερες αποδόσεις (περίπου 50% πριμοδότηση) σε σχέση με τις πράσινες ποικιλίες Hayward.

Η βιολογική παραγωγή προσφέρει επίσης σημαντική αύξηση των αποδόσεων σε όλες τις προελεύσεις. Το βιολογικό ακτινίδιο Zespri SunGold αναμένεται να αποφέρει αποδόσεις σε επίπεδο παραγωγού από 10,00 έως 14,00 δολάρια ανά δίσκο, ενώ οι αποδόσεις του βιολογικού πράσινου ακτινιδίου προβλέπονται σε 9,00 έως 11,00 δολάρια ανά δίσκο. Αυτό αντιπροσωπεύει μια πριμοδότηση περίπου 38% για τα βιολογικά έναντι των συμβατικών ακτινιδίων.

Το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των τιμών παραγωγού και λιανικής πώλησης υποδηλώνει ευκαιρίες για περισσότερα κανάλια άμεσου εμπορίου. Με τις τιμές λιανικής πώλησης να είναι συχνά 2-4 φορές υψηλότερες από τις τιμές παραγωγού, οι οργανώσεις παραγωγών και οι συνεταιρισμοί έχουν κίνητρα να αναπτύξουν μικρότερες αλυσίδες εφοδιασμού και να κατακτήσουν μεγαλύτερη αξία.

Συμπέρασμα

Οι τιμές των ακτινιδίων αντανακλούν πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ προέλευσης, αντιλήψεων για την ποιότητα, εποχικότητας και δομών της αγοράς. Η τοποθέτηση ανάλογα με την προέλευση (ιταλικά, γαλλικά) συχνά υπερβαίνει τις μετρήσιμες διαφορές ποιότητας, ενώ η μετάβαση στις χρυσές ποικιλίες αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη αλλαγή στην αγορά που οφείλεται σε υψηλότερα περιθώρια κέρδους σε όλη την αλυσίδα αξίας.

Οι σημαντικές διαφορές στις τιμές μεταξύ παραγωγού, χονδρικής και λιανικής πώλησης αναδεικνύουν τόσο την προσθήκη αξίας μέσω υπηρεσιών (διαλογή, συσκευασία, μεταφορά, εμπορία) όσο και πιθανές ευκαιρίες για αποδιαμεσολάβηση. Καθώς η παραγωγή αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως στην Κίνα, η διατήρηση των πριμοδοτήσεων στις τιμές θα απαιτήσει συνεχείς επενδύσεις στην ποιότητα, την τοποθέτηση του εμπορικού σήματος και την εκπαίδευση των καταναλωτών.

Για τους παραγωγούς, η κατανόηση αυτών των δυναμικών της αγοράς είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων σχετικά με την επιλογή ποικιλιών, την πιστοποίηση (βιολογικά, ΠΓΕ) και την ανάπτυξη καναλιών αγοράς. Για τους καταναλωτές, η συνειδητοποίηση της τιμολόγησης με βάση την προέλευση σε σχέση με την ποιότητα μπορεί να ενημερώσει για πιο συνειδητές αγοραστικές αποφάσεις.

Αναφορές

• Υπουργείο Γεωργίας και Τροφίμων της Γαλλίας - RNM/FranceAgriMer
• Υπηρεσίες της ιταλικής γεωργικής αγοράς - ISMEA
• Στατιστική Υπηρεσία Νέας Ζηλανδίας - Δείκτης τιμών τροφίμων: Νέα Ζηλανδία: Επιλεγμένες μηνιαίες σταθμισμένες μέσες τιμές
• Zespri Ετήσιες εκθέσεις και οικονομικές καταστάσεις
• Αρχή Χονδρικής Αγοράς Βερολίνου (Berliner Grossmarkt)
• New Zealand Kiwifruit Growers Inc. (NZKGI)
• Ελληνικό Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
• SOGEMI (Χονδρική αγορά του Μιλάνου)
• Παρατηρητήριο Γεωργικών Αγορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Mercamadrid και Mercabarna (ισπανικές αγορές χονδρικής)
• Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών - Νέα της αγοράς