Γρήγορες ενέργειες

Εάν δεν έχετε λογαριασμό

Έξυπνη συσκευασία: Λειτουργίες και οφέλη

Evita Achmadi

Επιστήμονας και Τεχνολόγος Τροφίμων

8' χρόνος ανάγνωσης
22/10/2024
Έξυπνη συσκευασία: Λειτουργίες και οφέλη

Πώς συνεισφέρει η έξυπνη συσκευασία στη βιωσιμότητα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων;

Ένα αποτελεσματικό και αποδοτικό σύστημα εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων μπορεί να μειώσει μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο απώλειας και σπατάλης τροφίμων. Οι προσπάθειες μείωσης της σπατάλης τροφίμων σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού συνεχίζονται με αρκετές προκλήσεις, όπως οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη προσπάθειας, οι κανονισμοί και η συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων. Η απώλεια τροφίμων συμβαίνει κατά την παραγωγή, την αποθήκευση, την μετασυλλεκτική επεξεργασία και τη συσκευασία, ενώ η σπατάλη τροφίμων συμβαίνει στο στάδιο της διανομής και της εμπορίας, καθώς και στο στάδιο της κατανάλωσης. Τα κύρια αίτια και παράγοντες που οδηγούν στην απώλεια και σπατάλη τροφίμων είναι η μη ορθή εφαρμογή των Καλών Πρακτικών Χειρισμού τροφίμων, (GHP), η κακή συσκευασία και οι τεχνολογικοί περιορισμοί.

Τα στάδια διανομής, εμπορίας και κατανάλωσης της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων συμβάλλουν περισσότερο στη σπατάλη τροφίμων. Οι τεχνολογίες έξυπνης συσκευασίας μπορούν να φανούν χρήσιμες σε αυτά τα στάδια, μειώνοντας τα υπολείμματα τροφίμων και διευκολύνοντας την ανάπτυξη μιας πιο βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού. Η έξυπνη συσκευασία αποτελεί μια πιθανή λύση για τη μείωση των εκπομπών, την αύξηση της αποτελεσματικότητας, τη διασφάλιση της αυθεντικότητας και της ιχνηλασιμότητας των προϊόντων, καθώς και την πρόληψη της απάτης και νοθείας στα τρόφιμα. Η έξυπνη συσκευασία μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια ζωής του προϊόντος, να μειώσει το κόστος, να βελτιώσει την επικοινωνία μεταξύ παραγωγών, διανομέων και καταναλωτών, να μειώσει τις απώλειες και να αυξήσει την ασφάλεια μέσω ενός μηχανισμού ιχνηλασιμότητας που διασφαλίζει την ποιότητα των τροφίμων. Όσον αφορά την αλυσίδα εφοδιασμού και διανομής, επωφελείται απο την έξυπνη συσκευασία καθώς προσφέρει πληροφορίες πέρα από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως η προέλευση του προϊόντος, η τοποθεσία και οι συνθήκες αποθήκευσης και ο προορισμός. Ως εκ τούτου, οι καταναλωτές ή οι διανομείς έχουν άμεση και εύκολη πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια και την ποιότητα των προϊόντων.

Πώς η έξυπνη συσκευασία βελτιώνει την ποιότητα, την ασφάλεια και την ιχνηλασιμότητα των τροφίμων;

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, της επιστήμης των υλικών και των πολυλειτουργικών συστημάτων ανίχνευσης που μπορούν να αξιοποιηθούν σε μία έξυπνη  συσκευασία τροφίμων οδηγεί σε έναν αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο για τη διασφάλιση της ποιότητας και της ασφάλειας των τροφίμων. Οι μικροσυσκευές (δείκτες, αισθητήρες,καταγραφικά δεδομένων) και τα υλικά (απορροφητικά και διαχυτικά) που ενσωματώνονται στις συσκευασίες τροφίμων πρέπει να συμμορφώνονται με τις  προδιαγραφές των τροφίμων. Τα οφέλη της έξυπνης και ενεργής συσκευασίας φαίνονται παρακάτω:

Οφέλη έξυπνης συσκευασίας

Η έξυπνη συσκευασία βελτιώνει τα συστήματα HACCP και QACCP για:

  • Την έγκαιρη ανίχνευση μη ασφαλών τροφίμων.
  • Τον εντοπισμό κινδύνων και θέσπιση στρατηγικών και διαδικασιών για την πρόληψη, τη μείωση ή την εξάλειψη της εμφάνισής τους.
  • Τον προσδιορισμό των διαδικασιών που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και αποτελεσματική βελτίωση της τελικής ποιότητας των τροφίμων.
  • Την παρακολούθηση και έλεγχο της ποιότητας των τροφίμων.
  • Την παρακολούθηση της θερμοκρασίας, της υγρασίας και της ανάπτυξης μικροοργανισμών.

Οφέλη ευφυούς και ενεργού συσκευασίας

  • Διατηρεί την ακεραιότητα και σταματά ή επιβραδύνει την αλλοίωση των τροφίμων, παρατείνοντας τη διάρκεια ζωής.
  • Βελτιώνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (εμφάνιση, γεύση, υφή) και την ασφάλεια των τροφίμων.
  • Ανταποκρίνεται ενεργά στις μεταβολές του περιβάλλοντος εντός της συσκευασίας.
  • Παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των τροφίμων σε πραγματικό χρόνο και με ακρίβεια.
  • Διευκολύνει την επικοινωνία με τους παραγωγούς, τους λιανοπωλητές και τους καταναλωτές σχετικά με την κατάσταση της ποιότητας και της ασφάλειας των προϊόντων.
  • Βοηθά στο άνοιγμα της συσκευασίας και στον προσδιορισμό της ακεραιότητας της.
  • Διασφαλίζει τη γνησιότητα του προϊόντος και καταπολεμά την παραποίηση και την κλοπή.

Πώς η έξυπνη συσκευασία βελτιώνει την αυθεντικότητα και την ακεραιότητα των τροφίμων;

Η έξυπνη συσκευασία προσφέρει λύσεις που ενισχύουν την ακεραιότητα, την αυθεντικότητα και την ιχνηλασιμότητα της προέλευσης των προϊόντων, συμβάλλοντας στην πρόληψη της παραποίησης και της νοθείας. Παράλληλα, ενισχύει την ασφάλεια των τροφίμων, μειώνοντας την ρύπανση, την απώλεια τροφίμων και τα απόβλητα στην αλυσίδα εφοδιασμού. Επιπλέον, τα οφέλη για τους καταναλωτές περιλαμβάνουν την παροχή συνεχούς ενημέρωσης σχετικά με την ποιότητα των τροφίμων σε πραγματικό χρόνο και την παράταση της διάρκειας ζωής τους μέσω αυτόματων και συνεχών λειτουργιών της συσκευασίας.

Τι είναι η ακεραιότητα των τροφίμων;

Η ακεραιότητα των τροφίμων αναφέρεται στην κατάσταση κατά την οποία τα τρόφιμα παραμένουν ασφαλή για κατανάλωση όσον αφορά την ποιότητα, την ιχνηλασιμότητα και την αυθεντικότητά τους, χωρίς αλλαγές ή παραποιήσεις. Η ασφάλεια και η ποιότητα των τροφίμων μπορούν να διατηρηθούν μέσω ελέγχου και πρόληψης, που εφαρμόζονται σε κάθε στάδιο της επεξεργασίας των τροφίμων. Όταν αυτό το σύστημα εφαρμόζεται αποτελεσματικά και συνεχώς, διασφαλίζεται η ακεραιότητα των τροφίμων.

Επιπλέον, τα τρόφιμα θεωρούνται αυθεντικά και ασφαλή όταν είναι σύμφωνες με τους ισχυρισμούς σχετικά με την προέλευση, τη διαδικασία παραγωγής και τη διανομή τους με ηθικό τρόπο. Η ακεραιότητα των τροφίμων είναι ένα συνεχές σύστημα που στοχεύει στην αποφυγή ενεργειών απάτης και νοθείας στα τρόφιμα, οι οποίες συχνά αποσκοπούν στην εξαπάτηση των καταναλωτών μέσω παραπλανητικών ετικετών ή παραποιήσεων.

Τι είναι η αυθεντικότητα των τροφίμων;

Η αυθεντικότητα των τροφίμων αφορά την επαλήθευση της συμμόρφωσης ενός προϊόντος με τις προδιαγραφές της ετικέτας του, όπως η χώρα προέλευσης, τα συστατικά, οι διατροφικές πληροφορίες, η διαδικασία παραγωγής και η μάρκα. Η πιστοποίηση αυθεντικότητας είναι σημαντική για την προστασία των καταναλωτών και την αποτροπή της απάτης στα τρόφιμα, η οποία συμβαίνει όταν τα τρόφιμα παραποιούνται ή αναμιγνύονται (με άγνωστα στον καταναλωτή υλικά)  με στόχο το οικονομικό όφελος.

Οι εταιρείες τροφίμων εφαρμόζουν συστήματα για την ανίχνευση και την πρόληψη της απάτης σε όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού, εστιάζοντας σε προϊόντα, διαδικασίες, ανθρώπους και δεδομένα. Όταν αυτές οι πτυχές της ποιότητας και της ασφάλειας ελέγχονται συνεχώς και αποτελεσματικά, μπορεί να επιτευχθεί η ακεραιότητα των τροφίμων.

Τι είναι η άμυνα των τροφίμων;

Η άμυνα των τροφίμων αφορά τη διαδικασία διασφάλισης της προστασίας των τροφίμων και των ποτών, καθώς και της αλυσίδας εφοδιασμού, από κάθε είδους κινδύνους που έχουν στόχο τη μόλυνση ή την παρεμπόδιση της διάθεσής τους. Ένας αποτελεσματικός τρόπος προστασίας της αλυσίδας εφοδιασμού είναι η εφαρμογή της έξυπνης συσκευασίας, η οποία συμβάλλει στην πρόληψη της παραποίησης και της απάτης.

Μια βασική στρατηγική για την πρόληψη της παραποίησης είναι η χρήση τεχνολογιών όπως οι ετικέτες RFID. Αυτές οι ετικέτες επιτρέπουν την ανίχνευση παρεμβολών και την ελαχιστοποίηση της απάτης στα τρόφιμα, διασφαλίζοντας την αυθεντικότητα της μάρκας και της προέλευσης του προϊόντος.

Πώς χρησιμοποιείται η έξυπνη συσκευασία ως εναλλακτική λύση στη χρήση συντηρητικών;

Η έξυπνη συσκευασία μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των καταναλωτών για βελτιωμένη ποιότητα στα τρόφιμα, μειωμένα απόβλητα και αυξημένη ασφάλεια χωρίς την ανάγκη χρήσης συνθετικών συντηρητικών. Τα συστήματα ενεργής συσκευασίας, όπως οι απορροφητές οξυγόνου και οι συσκευές που εκλύουν αιθανόλη, εμποδίζουν τη μικροβιολογική αλλοίωση και παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των προϊόντων χωρίς την ανάγκη προσθήκης χημικών συντηρητικών.

Ποια είναι η άποψη των καταναλωτών για την έξυπνη συσκευασία;

Η κατανόηση των πολιτισμικών, κοινωνικών και γνωστικών παραγόντων που επηρεάζουν την αποδοχή των καταναλωτών αποτελεί βασικό στοιχείο για την επιτυχημένη εφαρμογή της έξυπνης συσκευασίας. Αυτό συμβάλλει στην προσαρμογή της έξυπνης συσκευασίας στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των καταναλωτών, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται η σωστή επικοινωνία της χρήσης αυτής της τεχνολογίας. Παρόλα αυτά, πολλοί καταναλωτές εξακολουθούν να βασίζονται στις ημερομηνίες λήξης και στα αισθητηριακά τους κριτήρια, όπως το χρώμα και η υφή των τροφίμων, για να λαμβάνουν αποφάσεις αγοράς.

Συγκεκριμένα, οι ημερομηνίες λήξης και τα οπτικά χαρακτηριστικά των τροφίμων αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην επιλογή των προϊόντων στα καταστήματα, καθώς και στη χρήση και διάθεσή τους στο σπίτι. Οι έξυπνες ετικέτες που χρησιμοποιούνται στην έξυπνη συσκευασία μπορούν να παρέχουν πιο ακριβείς πληροφορίες για τη φρεσκάδα των προϊόντων, βοηθώντας τους καταναλωτές να αναπτύξουν εμπιστοσύνη προς αυτές τις τεχνολογίες. Ωστόσο, απαιτείται χρόνος και εκπαίδευση προκειμένου οι καταναλωτές να υιοθετήσουν πλήρως την έξυπνη συσκευασία στις διαδικασίες λήψης αποφάσεών τους σχετικά με την αγορά και τη χρήση των τροφίμων.

Ποιες είναι οι προκλήσεις της εφαρμογής της έξυπνης συσκευασίας;

Η εφαρμογή της έξυπνης συσκευασίας αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις, παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις αλλαγές στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Η ανάπτυξη κατάλληλων στρατηγικών για την ευρεία εφαρμογή της έξυπνης συσκευασίας απαιτεί κατανόηση των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές, οι κατασκευαστές και οι επιχειρήσεις.

Μια από τις κύριες προκλήσεις είναι το υψηλό κόστος παραγωγής και η έλλειψη αποδοχής από τους λιανοπωλητές και τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, καθώς και το υψηλό κόστος έρευνας και ανάπτυξης. Επιπλέον, η έξυπνη συσκευασία δεν έχει εξαπλωθεί ευρέως στην αγορά, εν μέρει λόγω αυτών των οικονομικών περιορισμών. Για να είναι αποτελεσματική η εφαρμογή της, πρέπει να αξιολογείται η καταλληλότητα της για κάθε προϊόν διατροφής κατά τη φάση της έρευνας και ανάπτυξης.

Ένα άλλο κρίσιμο σημείο είναι η επιλογή των κατάλληλων αισθητήρων ή δεικτών για κάθε κατηγορία προϊόντων. Οι δείκτες αυτοί πρέπει να επιλεγούν με προσοχή, ώστε να παρέχουν αξιόπιστες πληροφορίες για την κατάσταση των τροφίμων, καθιστώντας την έξυπνη συσκευασία αξιόπιστη για τους καταναλωτές και βιώσιμη για τους παραγωγούς.

Βιβλιογραφία

  • Fernandez, C.M., Alves, J., Gaspar, P.D., Limaa, T.M. and Silvaa, P.D. 2022. Innovative processes in smart packaging: A systematic review. Journal of the Science of Food and Agriculture.
  • Vanderroost, M., Ragaerta, P., Devliegherea, F., and De Meulenaer, B. 2014. Intelligent food packaging: The next generation. Trends in Food Science and Technology. 39: 47-62
  • Ahmed, I., Lin, H., Zou, L., Li, Z., Brody, A.L., Qazi, I.M., Lv, L., Pavase, T.R., Khan, M.U., Khan, S., and Sun, L. 2018. An overview of smart packaging technologies for monitoring safety and quality of meat and meat products. Packaging Technology Science., 31: 449–471.
  • Ahmed, M. W., Haque, M. A., Mohibbullah, M., Khan, M. S. I., Islam, M. A., Mondal, M. H. T., and Ahmmed, R. 2022. A review on active packaging for quality and safety of foods: Current trends, applications, prospects, and challenges. Food Packaging and Shelf Life 33: 100913
  • Alizadeh-Sani, M., Mohammadian, E., Rhim, J., and Jafari, S.M. 2020. pH-sensitive (halochromic) smart packaging films based on natural food colorants for the monitoring of food quality and safety. Trends in Food Science & Technology, 105: 93–144
  • Shao, P, Liu, L., Yu, J., Lin, Y., Gao, H., Chen, H., and Sun, P. 2021. An overview of intelligent freshness indicator packaging for food quality and safety monitoring. Trends in Food Science and Technology, 118: 285–296
  • Yousefi, H., Su, H., Imani, S. M., Alkhaldi, K., Filipe, C. D. M., and Didar, T. F. 2019. Intelligent food packaging: a review of smart sensing technologies for monitoring food quality. ACS Sensors, 4(4): 808–821
  • Han, J. H. 2013. A review of food packaging technologies and innovations. In Innovations in food packaging (2nd ed., pp. 3–12). Academic Press.
  • Kuswandi, B. and Jumina. 2020. Active and intelligent packaging, safety, and quality controls. Fresh-Cut Fruits and Vegetables Technologies and Mechanisms for Safety Control. Academic Press: 243-294
  • Janjarasskul, T., Tananuwong, K., Kongpensook, V., Tantratian, S., and Kokpol, S. 2016. Shelf life extension of sponge cake by active packaging as an alternative to direct addition of chemical preservatives, LWT – Food Science and Technology, 72: 166-174
  • Firouz, M.S., Mohi-Alden, K., and Omid, M. 2021. A critical review on intelligent and active packaging in the food industry: Research and development. Food Research International, 141: 110113
  • Alrobaish, W. S., Jacxsens, L., Luning, P. A. and Vlerick, P. 2021. Food Integrity Climate in Food Businesses: Conceptualization, Development, and Validation of a Self-Assessment Tool. Foods, 10: 1302.
  • Brooks, C., Parr, L., Smith, J. M., Buchanan, D., Snioch, D., and Hebishy, E. 2021. A review of food fraud and food authenticity across the food supply chain, with an examination of the impact of the COVID-19 pandemic and Brexit on food industry. Food Control, 130: 108171
  • Danezis, G. P., Tsagkaris, A. S., Camin, F., Brusic, V., and Georgiou, C. A. 2016. Food authentication: Techniques, trends & emerging approaches. Trends in Analytical Chemistry, 85(Part A): 123–132.
  • Soon, J.M. and Manning, L. 2019. Developing anti-counterfeiting measures: The role of smart packaging. Food Research International, 123: 135–143
  • Tracey, C.T., Predeina, A.L., Krivoshapkina, E.F., and Kumacheva, E. 2022. A 3D printing approach to intelligent food packaging. Trends in Food Science and Technology, 127: 87–98
  • Young E, Mirosa M and Bremer P .2020. A Systematic Review of Consumer Perceptions of Smart Packaging Technologies for Food. Frontiers in Sustainable Food Systems, 4:63
  • Barone, A.M. and Aschemann-Witzel, J. 2022. Food handling practices and expiration dates: Consumers’ perception of smart labels. Food Control, 133: 108615