Fesleğen (reyhan) İçin Eksiksiz Yetiştirme Rehberi
Fesleğen, Lamiaceae familyasının Ocimum cinsine aittir. Aroma/kimyasal özelliklerine bağlı olarak çeşitli fesleğen türleri vardır. Esas olarak yağ üretimi için kullanılan üç fesleğen türü (Ocimum basilicum) şunlardır:
- Avrupa fesleğeni: Başlıca bileşikler olarak metil kavikol ve linalol içerir
- Estragol tipi fesleğen: Metil kavikol ve kafur içerir ancak linalol içermez
- Metil sinnamat tipi fesleğen: Birincil bileşik olarak metil sinnamat, ikincil bileşikler olarak metil kavikol ve linalol içerir. Reunion Adası’ndan gelmektedir.
Ayrıca ağırlıklı olarak öjenol içeren dördüncü bir tür daha vardır, ancak öjenol üretmek için farklı bir çeşit olan Ocimum gratissisum kullanılır (1). Ayrıca, Kutsal Fesleğen olarak da adlandırılan Ocimum sanctum, uçucu yağ oranı için az miktarda yetiştirilmektedir. Fesleğenler arasında, tatlı fesleğen olarak da adlandırılan, ana bileşikleri metil kavikol ve linalol olan tatlı fesleğen, parfüm ve aroma endüstrilerinde çok önemlidir. Bu nedenle, tatlı fesleğen çiftçiler için ekonomik olarak önemli bir aromatik üründür ve küresel olarak en popüler ve yaygın olarak yetiştirilenlerden biridir. Tatlı fesleğenin aromatik uçucu yağları, temizlik ve banyo malzemeleri ile gıda aromalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bitki Asya bölgelerine özgüdür ve Hindistan, Fransa, Birleşik Krallık ve Reunion Adası gibi ülkeler başlıca fesleğen üreticileri arasındadır. Burada verilen yetiştirme uygulamaları, yarı kurak tropikal koşullar için ana bileşikler olarak metil kavikol ve linalol içeren tatlı fesleğen içindir.
Tatlı fesleğen çok yıllıktır (genellikle tek yıllık olarak yetiştirilir) ve en yaygın fesleğen türüdür. Yaklaşık 120 cm'ye kadar büyüyebilir ve beyaz veya morumsu renkli çiçeklere sahiptir. Kısa aralıklarla bir ana ve iki yavru ürün olmak üzere birden fazla tatlı fesleğen hasadı alınabilir.
Tatlı Fesleğenin İklimsel Gereksinimleri
Tatlı fesleğen, çeşitli toprak ve iklim koşullarında yetiştirilebilen çok yönlü bir üründür. Nemli ve yüksek yağış koşulları yetiştiriciliği için uygundur. Çok değişken pH koşullarına sahip tınlı topraklar iyi bir tatlı fesleğen yetiştiriciliğini destekler. pH aralığı 4.3-8.3 olan topraklar tatlı fesleğen için uygundur. Yarı-tropik bölgelerde tatlı fesleğen kış mahsulü olarak, ılıman bölgelerde ise yaz mahsulü olarak yetiştirilir.
Fesleğen Ekimi Veya Dikimi
Tatlı fesleğen tohumdan veya bir fidanlıkta yetiştirilen fidelerden yetiştirilebilir. Bir yetiştiricinin ekimini başlatmak için tohum kullanması durumunda, tohumlar 40-50 cm mesafeden açılan sığ karıklara ekilir. Genellikle hektar başına 300-400 gr tohum kullanılır (dönüm başına 100-150 gr). Diğer yöntemde, çiftçi yaklaşık 30-40 günlük fideleri kullanabilir. Fideler tarlaya 30x30 cm aralıklarla dikilir. Tarla, yüzeyden, yağmurlama veya damla sulama ile sulanabilir. Bitki popülasyonunu korumak esastır. Ve gerektiğinde boş kalan alanlar doldurulmalıdır.
Fesleğenin Besin ve Gübre Gereksinimleri
Toprağın durumunu test ederek ve bir tarım uzmanının tavsiyelerine uyarak gerekli miktarda gübre ve takviye uygulamak önemlidir.
Orta verimlilikteki topraklarda, fesleğen yetiştiricisi aşağıda verilen takviyeleri uygulayabilir:
- Üre veya diğer formlardan 100kg N,
- Tekli süperfosfat veya diğer formlarda 40 kg P2O5,
- MOP veya diğer formlarda 80 kg K2O
- Ve bir tarım uzmanının tavsiyesine göre ikincil ve mikro besinler ile birlikte en efektik ve verimli gübreleme stratejilerinden birisi budur.
Genel olarak, P, K ve N'nin 1/3'ü ekim/dikim 2 sırasında uygulanır. N'nin geri kalanı 2 aya bölünerek uygulanır. Birinci ve ikinci ürün için, erken hasattan sonra tek bir uygulamada 50 kg N/ha uygulanır. Potasyum uygulaması, potasyumun zaman içinde tükenmesi nedeniyle bitki sağlığının bozulmaması için önemlidir (2). İyi kalitede tatlı fesleğen verimi elde etmek için ikincil ve mikro besin elementlerinin eksikliklerine dikkat etmek önemlidir.
Organik ve inorganik gübrelerin bir kombinasyonu olan entegre besin yönetimi, tatlı fesleğenin daha iyi büyümesini ve veriminin artmasını sağlar (3). Tatlı fesleğenin organik yetiştiriciliği takip edilirse, biyo-inokulantlarla birlikte solucan gübresi kullanımı iyi verim elde edilmesine yardımcı olur (4).
Fesleğende Yabancı Ot Mücadelesi
Bitkilerin iyi bir şekilde büyümesine yardımcı olmak için tarla ilk aşamalarda yabani otlardan arındırılmalıdır. Daha sonraki aşamalarda tamamen olgun bir bitki yabani otlarla iyi rekabet edebileceğinden dışarıdan müdahaleye gerek kalmaz.
Fesleğenin Su İhtiyacı ve Sulanması
Ekimden hemen sonra hafif bir sulama gereklidir. Tohumdan ekilen bir üründe, tohumlar nemli toprağa ekildiğinden, ekimden hemen sonra sulama gerekli değildir. Yağışlı olmayan dönemlerde, haftalık sulamalar (1 inç veya 25,40 mm) yüzey, yağmurlama veya damlama yöntemleriyle yapılır.
Fesleğenin Zararlıları Ve Hastalıkları
Normalde tatlı fesleğen mahsulü zararlılardan ve hastalıklardan önemli ölçüde etkilenmez. Ancak, Fusarium solgunluğu (Fusarium oxysporum f. sp. basilicum), mildiyö (Peronospora belbahrii), bakteriyel yaprak lekesi (Pseudomonas cichorii), nemlenme veya çökerten hastalığı (Rhizoctonia solani; Pythium spp.) ve kurşuni küf (Botrytis cinerea) bir fesleğen çiftçisinin kontrol etmesi gerekenen yaygın hastalıklardan bazılarıdır. Benzer şekilde yaprak bitleri, tarla kurtları, toprak pire böceği (Phylotreta spp) ve Japon böceği (Popillia japonica) de bazı yaygın fesleğen zararlılarıdır. Her durumda çiftçiler, önleyici tedbirlere yatırım yapmalı ve enfeksiyon veya istila durumunda, belirli bir haşere veya hastalığı yönetmek için bir uzmana danışmalıdır.
Fesleğen Verimi
Ana ürünler hektar başına yaklaşık 15-20 ton, birinci ve ikinci ürün ise sırasıyla hektar başına 8-10 ve 3-5 ton verim verir. Toplamda hektar başına 25-35 ton bitki verimi beklenebilir. 100-120 kg/ha uçucu yağ verimi beklenebilir.
Fesleğen Hasadı - Fesleğen Nasıl ve Ne Zaman Hasat Edilir
Hasat, ürün tam çiçek açtığında, tohum oluşumundan çok önce yapılır. Uçucu yağın içeriği ve kalitesi bu aşamada zirveye ulaşır. Ana ürün 80-90 gün içinde, aynı bitkilerden ikinci ürün 30-40 gün aralıklarla hasat edilir. Uçucu yağın çoğu yaprak ve çiçeklerde bulunur ve bu nedenle iyi bir yağ verimi elde etmek için gövde kısımlarının hasadından kaçınılmalıdır.
Referanslar
- Husain, Akhtar (1994). Essential Oil Plants and their Cultivation. Central Institute of Medicinal and Aromatic Plants, Lucknow, India pp. 292.
- Prakasa Rao, E.V.S., K. Puttanna, R.S.Ganesha Rao and S. Ramesh (2007). Nitrogen and potassium nutrition of French basil (Ocimum basilicum Linn.). J. Spices and Aromatic Crops, 16(2), 99-105. 3.AL-mansour, B., Kalaivanan, D. and. Suryanarayana,M.A. ( 2019). Effects of organic and inorganic fertilizers on soil fertility, nutrient uptake and yield of French basil. Medicinal Plants 11 (1): 1-11.
- Verma, S.K., Pankaj, U, Khan, K, Singh, R. and Verma, R.K. (2016). Bioinoculants and Vermicompost Improve Ocimum basilicum Yield and Soil Health in a Sustainable Production System Clean – Soil, Air, Water 2016, 44 (9999), 1-8.
- Prakasa Rao, E.V.S., R.S.Ganesha Rao, K. Puttanna and S. Ramesh (2005). Effect of harvesting time on oil content and oil quality of Ocimum basilicum. Indian Perf. 49(1), 107- 109.
