Adaçayı yetiştirme – Adaçayı yetiştiriciliği – Adaçayı yetiştirmek – Adaçayı nasıl yetiştirilir – Adaçayı bitkisi yetiştiriciliği – Adaçayı yetiştiriciliği karlı mıdır

Ana gelir olarak adaçayı yetiştirmek, son yirmi yıldır büyük ilgi odağı olmuştur. Bitki 6 ila 10 yıl veya daha uzun süre farklı endüstrileri hedef alan ürün verebilir. Taze ve kuru yaprakları sosislere, etlere, balıklara, salatalara ve diğer çeşitli yiyeceklerde kullanılır. Ayrıca, adaçayının uçucu yağı dünya çapında parfüm, kozmetik, kişisel hijyen ve böcek kovucu endüstrilerde kullanılan saygın bir ürün olarak tanınır. Özel bakım ile yılda 2 veya 3 kez (ikinci yıldan itibaren) hasat yapılabilir ve ayrıca ekolojik koşullar uygun ise karlı ve özel bir mahsul elde edilir. 

Adaçayının İklim ve Toprak İstekleri

Adaçayı fakir topraklarda bile yetişebilen, oldukça dayanıklı bir bitkidir. Adaçayı bitkileri yeterince süzek olan her toprakta yetişebilir ve ortalama bir verim verebilir. PH değeri 5,5 ila 8 olan topraklara dayanıklıdır. Ancak, en iyi verim genellikle 7’ye yakın  pH değeri ve çok iyi drenajı olan topraklarda elde edilir. 

İklim, adaçayı yetiştiriciliğinde en önemli ve sınırlayıcı faktördür. Bitki, Güneydoğu Avrupa kökenlidir, ılıman kış ve uzun yaz ayları olan Akdeniz iklimini tercih eder. Ancak, birkaç gün soğuğa dayanabilir (yaklaşık bir hafta -10 °C). Ek olarak, rakım 1500 kadar yetişebilir. Adaçayı güneşli yerlerde  çiçek açar ve yaylalarda da yetiştirilebilir. Adaçayı için optimum toprak sıcaklığı 15-21 ° C arasındadır. 

Adaçayı Çoğaltılması – Tohumluk miktarı

Adaçayı, (a) doğrudan tarlaya ekim yaparak, (b) saksıya ekim ve sonra tarlaya dikim yaparak ve (c) kesimler ile çoğaltılabilir. Tohum ile çoğaltma yönteminde genellikle ilkbaharda (Mart ayında) kapalı alana ekim yapılır ve ilkbaharın geç don döneminden sonra dikim yapılır. Ancak, bazı yetiştiriciler  bitkilerin dikim işlemini sonbaharda yapmayı tercih eder. Genel bir kural olarak, bitki yetiştiricilerinin çoğu vejetatif üreme yöntemini tercih ederler, çünkü bu yöntem sayesinde ana çeşit ile aynı genetik yapıya sahip yeni bireyler oluşturulur. Bununla birlikte, Salvia officinalis ve bazı tıbbi ve aromatik bitkiler de tohum ile çoğaltılır. Adaçayı tohumu genellikle lavanta ve kekik tohumundan daha büyüktür. Uygun koşulları sağladığımız sürece tohumlar kolaylıkla çimlenir. 

Doğrudan Anıza Ekim İşlemi

Doğrudan tarlaya ekim yapmak için hektar başına 40-50 g tohuma ihtiyacımız olacaktır. Doğrudan anıza ekim yapıldığında, yabancı otlar adaçayı ile büyüyeceklerdir ve hemen hemen her hafta otları elle çıkarmamız gerekecektir. Ayrıca bitkileri seyreltmek gerekir, böylece hektar başına yeterli sayıda bitki olur, bitkilerin havalanması ve sağlıklı gelişmeleri sağlanır. 

Kesimlerle adaçayı çoğaltımı

İlkbaharda ekim yapmayı planlıyorsanız, kesimler 10-12 cm uzunluğunda sonbaharın sonunda alınmalıdır. Köklenme için yaklaşık olarak 5-6 ay gerekir. Yaprakların daha fazla büyümeleri ve daha güçlü tada sahip olabilmeleri için ilkbahar döneminde bitki geliştiğinde bitkilerin bazı yapraklarını kesebiliriz. 

Adaçayı Dikim İşlemi ve Hektar Başına Bitki Sayısı 

Adaçayı fidelerinin tarlaya dikim işleminde, sıralar arasındaki mesafe  75-90 cm olabilir ve sıradaki bitkiler arasındaki mesafe 60-70 cm olabilir. Dikim mesafeleri çeşide bağlıdır. Örneğin, küçük çeşitlerin dikim mesafeleri yaklaşık 30 cm, büyük çeşitleri ise yaklaşık 80 cm olabilir. Bitki nüfusu 12.000 – 24.000 bitki / ha’dır (1 hektar = 10.000 m²). Bitki yoğunluğu toprak türüne göre de değişmektedir. Örneğin, toprağımız fakir ise, verimi en üst seviyeye çıkarmak için normalde hektar başına bitki sayısını artırmak gerekir. Fakat toprak verimli ise, bitkileri arasındaki mesafede daha da büyük olur ve bitkileri daha büyük bir yaprak yüzeyi geliştirmeye teşvik ederiz. Rakım dikim mesafesini de etkileyebilir. Genel bir kural olarak, yüksek rakımlı bölgelerde, adaçayı bitkileri daha sık mesafelerde ekilir, böylece soğuk rüzgardan korunaklı olurlar. Nemli koşullarda, havalandırmayı arttırmak için bitkiler arasında ve sıralar arasında daha büyük mesafeler bırakmak daha uygundur.

Adaçayının Su İstekleri

Adaçayı, ek sulama veya gübreleme uygulamasına ihtiyaç olmayan alanlarda yetiştirilebilir. Sulama istemeyen bir mahsül olarak kabul edilir ve bazı çiftçiler sulama yapmayarak bazı çeşitlerde daha kaliteli ürün elde ettiklerini bildirmişlerdir. Buna rağmen, sulama bitkilerin hızla tekrar yenilenmesini teşvik eder ve yılda birkaç el hasat yapmamızı sağlayabilir. Bu nedenle, gerekli tüm önlemleri alarak sulama yapmaya karar verirsek, bir yılda iki veya üç el hasat yapabiliriz.  Adaçayı kuraklığa dayanıklı olmasına rağmen, sulama genç bitkilerin gelişmesine yardımcı olabilir. Birçok üretici damlama sulama sistemi kullanır, ancak yağmurlama gibi diğer sulama yöntemleri de uygulanabilir. 

Adaçayı Yetiştiriciliğinde Gübreleme

Adaçayı, diğer birçok mahsul için elverişli olmayan fakir topraklarda yetişmesi ile ünlüdür. Yaşlı çiftçilere göre, adaçayı ve lavanta, gübreye ihtiyaç duymayan mahsullerdir. Bununla birlikte, günümüzün rekabetçi ortamında ticari adaçayı yetiştirmek, toprak besin değerlerini gözlemlemek, geliştirmek ve zenginleştirmek için bazı uygulamalar yapmayı gerektirir, böylece bitkilerimiz 10-12 yıl boyunca yüksek verim verebilirler. Diğer tüm mahsullerde olduğu gibi, herhangi bir genel gübreleme programı olamaz, çünkü her alan farklıdır ve dolayısıyla farklı ihtiyaçları vardır. Lisanslı bir tarım uzmanı yardımıyla, yılda bir kez toprak analizi yapmak, besin değerlerini teşhis etmek ve düzeltici uygulamalar yapmak için son derece önemlidir. 

Bazı adaçayı yetiştiricileri, hektar başına 318 kg oranında dengeli bir gübre (N: P: K) 5: 5: 5 ile gübreleme yapmanın, özellikle yılda birkaç el hasat yapmayı planlıyorsak, verimde önemli derecede artış sağladığını bildirmiştirler. Normalde, bu miktarı genellikle ilk hasattan hemen sonra 2 veya 3 uygulamaya bölerek yapılır.  

Uçucu yağ üretimi için adaçayı yetiştiriciliğinde yapraktan (N: P: K 20:20:20) uygulamak ve arbusküler mikoriza aşılama yöntemlerini uygulayabiliriz. Kimya Endüstrisi Derneğine (1) göre, belirli bir arbusküler mikoriza ve yapraktan gübreleme uygulamak adaçayında uçucu yağın kalitesinin ve miktarının artmasına neden olur. 

Yukarıda belirtilenlere rağmen, bazı deneyler ise (2), biyo-gübrelerin (N-fixer bacteria) verim ya da esansiyel yağ veriminin kimyasal bileşimi üzerinde bir etkisi olmadığını kanıtlamıştır.

Ancak, bunlar genel gübreleme şemalarıdır, kendi araştırmanızı yapmadığınız sürece bu şemaları takip etmeniz tavsiye edilmez. Her alan farklıdır ve dolayısıyla farklı ihtiyaçları vardır. Gübrelemeden sonra uçucu yağ veya yaprak veriminde artış olabilir veya olmayabilir. Toprak analizi yaptıktan sonra lisanslı bir ziraat mühendisine danışmanız tavsiye edilir.

Adaçayı Yetiştiriciliğinde Yabancı Ot Mücadelesi

Ne yazık ki, adaçayı bitkileri çoğunlukla, alan, güneş, su ve besin bakımından bitkilerle rekabet eden yabancı otlardan muzdariptir. Yabancı otların varlığı, hasat edilen taze bitki materyali miktarını ve ayrıca esansiyel yağın kalitesini olumsuz yönde etkileyecektir. Tüm adaçayı yetiştiricilerinin uyguladığı yabancı ot mücadelesi işlemleri ülke, bölge iklimi, kanun, üretimde kullanılan araçlar, üretimin hedef piyasası gibi değişik faktörlerden dolayı önemli ölçüde farklılık gösterebilir, fakat her çiftçini geçerli bir yabancı ot mücadelesi stratejisi olması gerekir. Bazı durumlarda (organik üretim), her hafta elle yabancı otları çıkararak mücadele etmek gerekir.

Ayrıca bazı adaçayı çiftçileri ise, bitki karıkları arasındaki toprağı özel bir siyah malç kullanarak örterler. Ayrıca siyah malç ile karığın üzerindeki genç bitkiler arasındaki boşluğu da örterler. Bu siyah malç, yabancı otların gelişmesini engellerken, toprak sıcaklığını da arttırmaktadır. 

Adaçayı Zararlıları ve Hastalıkları

Adaçayına genellikle yaprak bitleri zarar verir. Ayrıca, toprak yeterince süzek değilse ve aşırı sulama ile bitki kök çürüklüğüne de oldukça hassastır. Sağlıklı adaçayı yetiştirmenin anahtarı zararlılara karşı istenmeyen bir ortam oluşturmaktır. Adaçayı bitkilerimizi güneş alan bir yerde yetiştirebiliriz. Düzenli olarak sulama yapabiliriz, ancak toprağın yeterli derecede süzek olması gerekir. Solan yaprakları veya çiçekleri de çıkarmamız gerekebilir. Çeşitli böcekleri çekebilecek istenmeyen yabancı otları da çıkarabiliriz. Gerekli tüm önlemleri almış olmanıza rağmen sorun devam ediyorsa, yerel lisanslı tarım uzmanına danışmanız tavsiye edilir. 

Adaçayı Hasadı

Salvia officinalis bitkisi, yaprakları (taze ve kuru) ve uçucu yağı için hasat edilir. Genel olarak yılda 2 veya 3 kez hasat yapabiliriz. Bununla birlikte, yılda birkaç el hasat yapmak kolay bir iş değildir ve deneyim gerektirir. Ayrıca, bitkilerin hızla tekrar yenilenmeye teşvik edilmeleri için her hasattan sonra sulama ve gübreleme gerekebilir. İkinci yıldan itibaren birkaç el hasat yapabiliriz. 

Araştırmalara (3) göre, çiçeklenme aşamasında hasat ettiğimizde, maksimum kalitede ve miktarda uçucu yağ elde edildiği kanıtlanmıştır. 

Başka bir araştırmaya göre (4), ikinci el hasatta (normalde yaz sonu – Ağustos) birinci el hasada kıyasla (ilkbahar sonu-Mayıs), kuru yaprak ve uçucu yağ veriminin daha yüksek olduğu belirtilmiştir. Genellikle, ilk hasadı yapabilmemiz için bitkinin çok fazla yaprak geliştirmesini beklememiz gerekir.

Gelişmekte olan ülkelerde, çiftçiler ilk yaprakların oluştuğu yerden makasla keserek adaçayı hasadı yaparlar. Adaçayı, traktörlere bağlı makinelerle mekanik olarak da hasat edilebilir. Bu makineler bitkinin tekrardan yetişmesini teşvik etmek için sapları önceden belirlenmiş uzunluklarda keserler.

Adaçayı yaprakları normalde çabuk kurur çünkü yaprakların su içeriği azdır. Taze yaprak için 2-3 hafta, kuru yaprak için birkaç ay sürebilir. Hasattan sonra, hasat edilen ürünü gölgeli bir alanda veya özel bir kurutucu ile kurutabiliriz. Bu, renk değişimini engellemek ve uçucu yağın kalitesini ve konsantrasyonunu korumak için yapılır. 

Adaçayının Yaprak ve Uçucu Yağ Verimi

Adaçayının kuru malzemelerinden elde edebileceğiniz uçucu yağ çeşide, yetiştirme yöntemlerine (gübreleme, sulama vb.) ve hasat tarihine bağlıdır.

Bir yılda iki el hasatla (iki yaşını doldurmuş bitkiler) ortalama olarak kuru yaprak verimi hektar başına 7000 kg’dur. 

Unutmayın ki, 1 hektar = 10.000 m² ve 1 ton = 1000 kg’dur. Bu bitki malzemesinden hektar başına 8-20 kg esansiyel yağ elde etmeyi bekleyebilirsiniz. Ayrıca bu verim yıllıktır (yıllık toplam verim) ve genellikle iki veya üç el hasat ile elde edilir. Bu rakamlar, deneyimli üreticiler tarafından yetiştirilen sağlıklı ve olgun adaçayı bitkilerine aittir.

Adaçayı yetiştirmekte deneyimli misiniz? Lütfen deneyiminizi, yöntemlerinizi, uygulamalarınızı ve taktiklerinizi  aşağıda bulunan boşluklar da paylaşın. Eklediğiniz tüm içerik kısa zamanda tarım uzmanlarımız tarafından incelenecektir. Onaylandıktan sonra Wikifarmer.com’a eklenecek ve dünyadaki binlerce yeni ve deneyimli çiftçiyi olumlu yönde etkileyecektir. 

Adaçayı Bitkisi Hakkında Bilgi ve Bitkinin Kullanım Alanları

Adaçayı Hakkında Muhtemelen Bilmediğiniz 8 Gerçek

Adaçayı Nasıl Yetiştirilir? – Yeni Başlayanlar İçin A’dan Z’ye Adaçayı Yetiştiriciliği

Ticari Adaçayı Yetiştiriciliği – Adaçayı Yetiştiriciliği Karlı mıdır?

Kaynakça

  1. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/jsfa.3871
  2. https://www.researchgate.net
  3. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10412905.1997.9699457
  4. http://www.hortorumcultus.actapol.net/volume2/issue2/abstract-85.html
  5. https://www.rhs.org.uk/plants/details?plantid=6145

ORTAKLARIMIZ

Sürdürülebilirlik ve insan refahına odaklanan ortak misyonumuzu yerine getirmek için küresel STK'lar, Üniversiteler ve diğer kuruluşlarla işbirliği yapıyoruz.