Sulama Sistemi Türleri – İhtiyaçlarınıza Bağlı Olarak Hangisini Seçmelisiniz

Çiftçilikte herkes için mantıklı olabilecek tek bir yaklaşım yoktur. Bu, piyasada neden farklı avantaj ve dezavantajlara sahip çeşitli sulama sistemlerinin mevcut olduğunu açıklar.  İhtiyaçlarına en uygun kararı vermek için bir çiftçi, sulama verimliliğini artırmak amacıyla bir sulama sistemi seçerken birçok farklı faktörü göz önünde bulundurmalıdır. Aşağıda çiftçiler tarafından yaygın olarak kullanılan en yaygın sulama sistemleri verilmiştir:

1. Yağmurlama Sulama

Yağmurlama sistemleri büyük ölçekli tarım operasyonları için uygundur. Suyu genellikle dairesel bir düzende ekinlere dağıtan bir boru ağı ve yağmurlama başlıklarından oluşurlar. Yağmurlama sistemlerinin farklı tipleri de vardır; merkez pivot, doğrusal (lineer) sistem, tamburlu ve belirli tarım operasyonlarına uyacak şekilde tasarlanmış kalıcı veya hareket etmeyen sistem.

Avantajları:

• Büyük ölçekli sulama için verimli.
• Döner, sprey ve darbeli gibi farklı yağmurlama sistemi tiplerinin mevcudiyeti.
• Otomatik olarak sulamak için programlanabilir.
• Gübre veya pestisit (fertigasyon) uygulamak için kullanılabilir.
• Verim ve ürün kalitesinin iyileştirilmesinde etkilidir.

Dezavantajları:

• Yüksek miktarlarda su kullanımı.
• Tıkanmayı önlemek ve sistemin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak için daha fazla bakım gerekir.
• Rüzgara karşı daha hassastır ve bu, suyun eşit dağılmamasına neden olabilir.
• Ağaçlar veya fazla eğimli tarlalar için uygun değildir
• Kurulum ve bakım açısından daha yüksek maliyetlidir 

a. Merkezi Pivot Sulama Sistemi

Merkezi pivot sulama sistemi yaygın olarak kullanılan bir yağmurlama sistemidir. Bu sistemde bir sulama ünitesi dairesel olarak hareket eder. Sistem, bir çerçeveye monte edilmiş fıskiyelerden bir sprey veya kabarcık sistemi ile ekinlere eşit miktarda su verir. Her seferinde sulanan alanın genişliğinin yanı sıra dönüş hızı ve uygulanan su miktarı, sistem bileşenlerine ve sulama için kullanılan bileşenlere bağlıdır. Bu sistem bir traktör kullanılarak manuel olarak yeniden konumlandırılabilir. Bu sistemlerde çiftçi düşük (10-30 psi çalışma basıncı), orta (30 ve 60 psi’de çalışan) veya yüksek (60 psi’den fazla) basınçlı yağmurlama sistemi kullanabilir.

Artıları:

• Büyük ölçekli sulama için idealdir.
• Ürün kalitesi ve miktarının iyileştirilmesi için faydalı.
• Toprak erozyonunun azaltılması.
• Doğrusal, kare veya dikdörtgen alanlar için uygundur.
• Geniş alanları hızla kapsayacak şekilde sistemleri otomatikleştirme becerisi.

Eksileri:

• Kurulumu genellikle pahalıdır.
• Daha yüksek maliyetli ekipmanlarla, daha fazla bakım gerektirir
• Yüksek enerji tüketimi
• Düzensiz şekilli tarlalar için uygun değildir (tarlanın bazı kısımları eşit su alamayabilir).

b. Tamburlu Sulama

Tamburlu sistemde, büyük bir su tabancası tekerlekli bir arabaya veya sulanan tarlanın uzunluğu boyunca hareket edebilen başka bir araca monte edilir. Su tabancası bir su kaynağına bağlanır ve tabancadan püskürtülen suyun gücüyle hareket ettirilir.

Gezer tabancalı sulama sistemleri, engebeli araziler veya farklı bitki yüksekliklerine sahip tarlalar da dahil olmak üzere geniş mahsul alanlarını sulamak için oldukça verimli ve etkilidir. Sistem geniş mesafeleri kapsayabilir ve farklı şekil ve büyüklükteki tarlaları sulamak için kullanılabilir.

Artıları:

• Engebeli araziler veya farklı bitki yüksekliklerine sahip tarlalar da dahil olmak üzere geniş bir araziyi sulamada son derece etkilidir.
• Sistem, suyu doğrudan mahsullere ileterek su israfını azalttığı için su kullanımı açısından son derece verimlidir.
• Bu sistem; gübre, herbisit ve insektisitleri uygulauabilecek şekilde modifiye edilebilir ve ayrı püskürtme ekipmanı kullanmanın maliyetini ve iş yükünü azaltır.
• Sistem son derece portatiftir ve arazi içinde kolayca hareket ettirilebilir.

Eksileri:

• Tamburlu sulama sistemi kurmanın maliyeti yüksek olabilir ve bu da bazı çiftçiler için engel oluşturabilir.
• Tamburlu sulama sistemleri, maliyetli ve zaman alıcı olabilen düzenli bakım gerektirir.
• Rüzgarlı koşullar sistemin etkinliğini azaltarak eşit olmayan su dağıtımına ve su israfına yol açabilir.
• Toprağın hassas olduğu bölgelerde tabancadan gelen yüksek su basıncı, toprak erozyonuna yol açabilir ve bu da uzun vadeli hasara neden olabilir.

2. Mikro-Sulama Sistemleri ve Türleri

a. Damla Sulama Sistemleri 

Damla sulama sistemi suyu doğrudan mahsulün köklerine ileterek verimliliği artırır ve su israfını en aza indirir. Damlama sulama, suyu doğrudan bitkinin tabanına çok düşük hızlarda (saatte 2-25 litre) bırakan plastik borular ve damlatıcılardan oluşan bir sistem içerir. Bu durumda sulama, yağmurlama sistemlerine kıyasla daha sık yapılır. Damla sulamanın özellikle yüksek tarımssal değerli ürünlerde kullanılması tercih edilir.

Artıları:

• Sadece suya ihtiyaç duyulan belirli noktaları hedeflediği için su kullanımında verimlidir.
• Fertigasyon için de kullanılabilir (gübreyle karışık sulama).
• Toprak yıkanmasını ve toprak erozyonunu azaltarak toprak kalitesini korur.
• Su kullanımında %60’a varan tasarruf sağlar
• Sıra halinde ekilne bitkiler, meyve bahçeleri ve üzüm bağları için uygundur.
• Bitki stresini ve hastalıklarını azaltmada son derece etkilidir (bitkilerin kanopisindeki yüksek nem veya toprak kaynaklı patojenlerin bulaşmaması vb.)
• Yüksek tuzluluk oranına sahip topraklarda tuz sorunu azaltmak için kullanılabilir

Eksileri:

• Kurulumu yağmurlama sistemlerine göre daha pahalıdır.
• Tıkanma, sızıntı ve kök tıkanıklığını önlemek için yüksek bakım gereksinimleri vardır. Damlatıcıların tıkanması, bir çiftçinin damla sulama kullanırken karşılaşabileceği en yaygın sorunlardan biridir.
• Damlatıcı etrafındaki toprakta tuz birikmesine neden olma eğilimi takip edilmediği takdirde ürünlere zarar verebilir.

b. Mikro-Yağmurlama Sistemleri

Damla sulamaya göre birçok avantajı olan, verimli hassas sulama sistemleri olarak kabul edilirler. Bununla birlikte, mikro-fıskiyeler daha az sızıntı ve kök sisteminde daha iyi su dağılımı sağladıkları için kumlu topraklara daha iyi uyum sağlayabilir. Kumlu topraklara sahip şeftali veya narenciye bahçelerinde başarıyla kullanılmaktadır ve onlara ek olarak birçok sebze yetiştiricisi de tercih etmektedir.

c. Yağmurlama hortumları

Yağmurlama hortumları damla sulamaya benzer şekilde çalışır ve doğrudan bitki tabanına su sağlar, ancak tipik damlama sisteminin aksine su sızdıran gözenekli kauçuk veya plastik malzemeden yapılır. Bu sistemler bahçeler, çalılar ve ağaçlar için idealdir.

Artıları:

• Yüksek verimli su kullanımı
• Bahçeler daha uzun süre nemli kalır.
• Diğer yağmurlama sistemlerine göre daha az buharlaşma ve yüzey akışı.
• Belirli alanlara göre özelleştirilebilir.

Eksileri:

• Aşırı sulamayı önlemek için ekstra ilgi ve dikkat gerektirebilir.
• Tıkanabilir.
• Birkaç yılda bir değiştirilmesi gerekir.

3. Yüzey Sulama

3 temel yüzey sulama tipi vardır: havza, sınır ve karık sistemleri.

Tüm bu sistemler tarlaların su ile taşmasını içeren karık sulamasını içerir. Bu sistem suyu kanallar, havzalar veya karıklar aracılığıyla ekin tarlalarına ulaştırır. Ucuz bir sulama sistemi olmakla birlikte, yüksek su mevcudiyetinin yanı sıra düz ve iyi tesviye edilmiş arazi gerektirir.

Artıları:

• Büyük ölçekli sulama için uygundur.
• Ucuzdur.
• Az bakım gerektirir.
• Engebeli arazi için uygundur.

Eksileri:

• Suyun çoğu buharlaşma yoluyla kaybedildiğinden çok fazla su gerektirir.
• Ürünler arasında eşit olmayan su dağıtımı.
• Toprak erozyonuna ve toprak yıkanmasına davetiye çıkartır.
• Eğimli (%3’ün üzerinde) tarlalar için uygun değildir.
• Çiftçinin, kök bölgesinde anaerobik koşullara yol açarak kök çürümesine neden olabilecek su tıkanmasını ve aşırı toprak nemini önlemek için ekstra dikkatli olması gerekir.

Yüzey Sulamasının Verimliliği Nasıl Artırılır?

Yüzey sulama daha önce bahsedilen sistemlere daha hassas çözümlere kıyasla genellikle daha düşük verimli bir sistem olarak kabul edilir. Bununla birlikte birçok durumda ekstra özen verildiğinde yüksek verimler elde edilmiştir.

Yüzey sulamasının verimliliğini artırmanın çeşitli yolları vardır:

1. Arazinin güzel bir şekilde düzleştirilmesi,
2. Toprak yerine plastik veya beton kanalların kullanılması (sızıntıdan kaynaklanan su kayıplarını azaltmak için),
3. PVC veya düşük basınçlı alüminyum boruların kullanılması.
4. Sulama sistemini benimsemek için bitkinin su gereksinimlerini ve özelliklerini bilmek.
5. Yüksek kaliteli su kullanımı (düşük tuzluluk oranına sahip).
6. Kaynaktan gelecek suyu yakalamak ve yeniden kullanmak için bir sistem tasarlamak.
7. Su yönetimi hassasiyetini artırmaya yardımcı olabilecek teknolojilerin kullanılması.

Referanslar

1. https://citeseerx.ist.psu.edu/
2. https://www.ripublication.com/ijaar19/ijaarv14n1_06.pdf
3. https://academicjournals.org/journal/IJWREE/article-full-text/A557E9051547
4. https://books.google.fr/
5. https://agrilife.org/itp/files/2018/05/BUL247.pdf
6. https://www.fao.org/3/s8684e/s8684e07.htm
7. https://anrcatalog.ucanr.edu/pdf/8447.pdf
8. https://krishi.icar.gov.in/jspui/bitstream/123456789/28189/1/Special%20Issue%20kkm.pdf
9. https://extension.uga.edu/publications/
10. https://extension.okstate.edu/