Mısır Zararlıları ve Hastalıkları

Mısırdaki en önemli zararlılar ve hastalıklar hangileridir? 

Mısır yüksek verimli bir mahsuldür, ancak potansiyeline ulaşmak için çiftçinin tüm büyüme mevsimi boyunca bitkilerin sağlığını koruması gerekir. Bitkinin ömrünün başlarında vuran yabani otlar dışında, yaşam döngüsü boyunca farklı zamanlarda mısırın büyümesini ve üretimini tehlikeye atabilecek çeşitli zararlılar ve patojenler vardır. 

Çiftçinin bunların farkında olması ve herhangi bir hasarı önlemek veya sınırlamak için önleyici tedbirler veya baskılayıcı önlemler alması ve bunları yapması çiftçiye şiddetle tavsiye edilir.

• Tarlayı sık sık ziyaret edin, bitkileri dikkatlice gözlemleyin ve örnekler alın – “düşmanı” ve yayılmasını tanımlamak için önlemler alın. 
• Mısır zararlılarının yayılması için uygun faktörlerin ve mahsulün ne zaman, ne zaman ve nasıl harekete geçmeniz gerektiğine karar vermek için ekonomik eşiğin farkında olun. 
• Hastalık veya haşere tüm alanı enfekte etmeden önce harekete geçmek, kullanılan kimyasalların miktarını azaltabilir ve mahsul korumasının etkinliğini artırabilir.   

Mısırdaki en yaygın ve önemli zararlılar 

Bazı zararlılar, mısır bitkilerinin belirli büyüme aşamalarında tehdit eder veya daha bol bulunurken, diğerleri tüm büyüme mevsimi boyunca mısırın sağlığını tehdit eder.  

Mısır kulak kurdu 

Mısır kurdu (Helicoverpa armigera veya Helicoverpa zea) mısırın önemli ve yaygın bir böcek düşmanıdır ve şeker mısırında büyük hasara neden olabilir. Larva yapraklara, püsküllere ve özellikle böceğin beslenmeyi tercih ettiği ipek ve kulaklara (beslenme nedeniyle) zarar verebilir. Bu tür hasarlar tozlaşmayı ve tane oluşumunu azaltabilirken, koçandaki hasar mikotoksinlerden sonraki enfeksiyona yardımcı olabilir. Böcek toprakta pupa olarak kışlar. Diğer konakçı bitkiler pamuk, domates ve bazı baklagillerdir. Kontrol önlemleri kuluçka döneminde ve genç tırtıllarda (5 cm’ye kadar) yapılmalıdır, ancak yumurtadan çıkan larva izlemesi sezonun ilerleyen saatlerinde devam etmelidir. Kimyasal böcek ilaçları dışında bir çiftçi feromon tuzakları, Bacillus thuringiensis kullanabilir, SC veya nükleopolihedrovirüsü (NPV) kullanabilir ve elbette böceğin doğal düşmanlarından faydalanabilir (1).  

Mısır sap kurdu

Mısır sap kurdu (Busseola fusca, Chilo partellus, Chilo orichalcociliellus, Sesamia calamistis) hala mısırları enfekte eden en önemli zararlılardan biridir. Gelişmekte olan ülkelerdeki mısır tarlalarında (30 milyon hektarı etkiler (2)) Ve Avrupa’da da önemli zararlara (% 50-75’e kadar verim kaybına) neden olabilir. Darı, sorgum ve şeker kamışı böceğin diğer konakçı bitkileridir. Tırtıllar (larva) kahverengi başlı sarı-kahverengidir ve genç bitkilerle beslenerek “ölü dokulara” neden olur ve yapraklara zarar verir. Larva olgunlaştıkça saplara girer. Besleme hasarı zayıf, içi boş gövdelere ve az gelişmiş bitkilere neden olur (bitkideki besin ve su akışının bozulması nedeniyle) (3). Çiftçi, ekimden 3 hafta sonra (haftada 2 kez) çiçeklenme aşamasına kadar bitkileri izlemeye başlamalıdır. Kontrol önlemleri larva gövdelere girmeden önce yapılmalıdır. Doğrudan kontrol için çiftçi kimyasal çözeltileri (4) ve doğal düşmanlar, parazitler, B. thurigiensis ve biyopestisitler gibi biyolojik kontrolü kullanabilir (3). Mevcut birçok dirençli çeşit vardır: TELA melezleri (5), KDH4SBR, KDH5, KEMBU 214, EMB 0702, KATEH 2007-3, MTPEH 0703 (6). 

Mısır Bozkurt Zararlısı

Mısır bozkurtları (Agrotis ipsilon, Peridroma saucia) mısır fideleri için başlıca düşmanlardır. Tırtıl toprakta kışı geçirir ve aktivitesine ilkbaharda başlar. Larvalar sapları ve yaprakları besler ve genç bitkileri tabanlarından kesebilir. Diğer konakçı solucan bitkileri bezelye, yonca ve birçok sebzedir (patates, domates, turpgiller, marul vb.). Zararlıyı kontrol etmek için piyasada uygun şekilde işlenmiş tohumlar vardır. Yemlerin yere yayılması bir başka etkili kontrol çözümüdür. Böcek, mera ve yabani otların bulunduğu komşu bölgelerden veya tarlada kalan önceki (konakçı) mahsul kalıntılarından mısır mahsulüne göç edebildiğinden, çiftçi bu riskleri en aza indirmek için harekete geçmelidir. Bozkurt, çiftçilerin müttefiki olan ve böcek popülasyonunun azaltılmasını kolaylaştırabilen birçok doğal düşmana (predatörler, parazitoidler ve hastalıklar) sahiptir. Bu nedenle bu doğal düşmanlara zarar verebilecek kimyasal bileşiklerle şiddetli ilaçlama yapılmaması tavsiye edilir. 

Mısır Yaprak Bitleri ve Mısır tripleri 

Her iki böcek de mısır bitkilerinin verimliliğini azaltabilir ve özellikle su stresli bitkilerde ve uygun çevre koşullarında dikkate değer hasara neden olabilir. Şiddetli enfeksiyonlarda bitkiler klorotik hale gelir (yapraklarda sarımsı lekeler). Nüfus genellikle ilkbaharın sonunda ve yazın başında daha büyüktür. Zirai ilaçlama uygun maliyetli olmadığı için genellikle her iki düşman da aktif olarak kontrol edilmez. Bununla birlikte, yaprak bitlerinin “kontrol altında tutabilen” birçok doğal düşmanı vardır örneğin, uğur böceği larvaları, yaban arısı parazitoidleri vb. (1). Yaprak bitlerinin yaygın bir sorun olduğu bölgelerde çiftçiler dirençli mısır melezleri ekmeyi seçebilirler (Ostrinia’da direnci olan çeşitler işe yarayabilir). Özellikle Mısır Öldüren Nekroz Hastalığına neden olan virüsün bildirildiği bölgelerde popülasyon kontrol altında kalmalıdır (aşağıda daha fazla bilgiye bakınız). 

Beyaz kurtçuklar, siyah tarla kulağaakanı ve göçmen çekirgeler 

Her biri mısırda (bitkinin büyüme aşamalarında) önemli sorunlara ve kayıplara neden olabilir ve Afrika ve Çin’de daha büyük sorunlar bildirilir. Diğer tahıl mahsullerinin aksine, mısır pazarında sınırlı sayıda sertifikalı böcek ilacı bulunmaktadır. 

Mısırda en sık görülen ve önemli hastalıklar 

Monokültür, azaltılmış veya toprak işlemesiz, kimyasal koruyucuların aşırı kullanımı ve iklim değişikliği, çok sayıda mısır hastalığının enfeksiyon şiddetindeki artışa katkıda bulunarak mahsulün nihai verimini büyük risk altına sokmuştur. Çiftçiler tarlalarını sık sık ziyaret etmeli ve harekete geçmek için en önemli mısır hastalıklarını erken bir aşamadan tanıyabilmelidir. Genellikle, en iyi yönetim uygulamalarının entegre bir yaklaşımı en iyi sonuçlara sahiptir. Yapraktan püskürtme, tohum muameleleri, mahsul kalıntısı yönetimi, mahsul rotasyonu ve bitkiler için dengeli bir besin ve su temini içerir. Hastalıklara fitopatojenik mantarlar, bakteriler veya virüsler neden olabilir. 

En önemli Mantar Mısır Hastalıkları 

Gri Yaprak Lekesi  

Gri Yaprak Lekesi (patojen: Cercospora zeae-maydis), dünyanın birçok yerinde mısır mahsulleri için en büyük tehdit olarak kabul edilir ve % 100’e varan tane verim kayıplarına bile neden olur. Mantar mahsul kalıntılarında hayatta kalır, bu nedenle çiftçiler her yıl aynı tarlaya mısır ektiğinde ve toprak işlemesiz teknikler uyguladığında sorun daha da şiddetlenir. Enfeksiyon lezyon olarak alt yapraklardan başlar ve yavaş yavaş yukarı doğru yayılır. İlk aşamalarda lezyonların boyutu küçüktür, genişleyen sarı haleler ile sarılır, yaprak damarlarında paralel olarak dikdörtgen (5 cm uzunluğa, 0,3 cm genişliğe kadar) daha büyük gri lekeler oluşturur. Çok yağışlı ılık, nemli, bulutlu havalar enfeksiyonun yayılmasına yardımcı olur. Yavaş yavaş enfekte yapraklar kurur ve ölür (nekrotik hale gelir). Verim kayıplarını önlemek için bir çiftçi, gri yaprak lekesine dayanıklı bir melez yetiştirmeyi seçebilir. Bu, mantardan bilinen bir enfeksiyon öyküsü olan bölgelerde şiddetle tavsiye edilir. Ürün rotasyonu ile birlikte bu önlem, çiftçi toprak işlemesiz uygulama yapmak istediğinde hastalık yönetiminde çok yararlı olabilir. Alternatif olarak, piyasada bazı uygun mantar öldürücüler mevcuttur. Yine de, özellikle patojenin büyümesi için uygun koşullar beklendiğinde ve ekili melez duyarlı olduğunda, zirai ilaçlama mümkün olduğunca erken yapılmalıdır. 

Kuzey (Turcicum) ve Güney Mısır Yaprak Yanıklığı

Exserohilum turcicum (Helminthosporium turcicum) Kuzey Mısır Yaprağı Yanıklığından sorumludur ve Bipolaris maydis (Helminthosporium maydis) Güney Mısır Yaprağı Yanıklığından sorumludur. Yapraklarda görülen uzamış grimsi-yeşil ila bronz rengi lezyonların semptomlarına ve bu patojenlerin günümüzde mısır tarlalarında neden olduğu önemli verim kayıplarına ortak olan farklı mantarların neden olduğu farklı hastalıklardır. Kuzey Yaprak Yanıklığı durumunda lezyon tüm yaprakta kademeli olarak genişler ve yaprak damarlarında kısıtlanmaz. Nemli, yağışlı, rüzgarlı ve ılık hava, mısır tarlasında hastalığın büyümesi ve yayılması için elverişlidir.  

Bu hastalığın semptomları, özellikle enfeksiyonun erken evrelerinde Gri Yaprak Lekesine benzer olabilir. Sorumlu patojeni tanımak için daha özel teşhislere ihtiyaç olabilir. Mantar öldürücüler dışında, bu hastalıkların kontrolü için en çok etkili yöntemler kalıntı yönetimi (çiftçilik, yakma), konakçı olmayan türlerle mahsul rotasyonu ve dirençli melezlerin kullanılmasıdır. 

Yaygın pas hastalığı (Puccinia sorghi) ve tüylü küf, mısır tarlalarında küresel olarak en yaygın görülen hastalıklardan ikisidir ve zamanında etkili bir şekilde kontrol edilmezlerse yüksek verim kayıplarına (özellikle Asya ve Afrika’da) neden olabilirler. Mahsul içinde oldukça kolay yayılırlar, ancak komşu mısır tarlalarından kolayca bulaşabilrler ve bir salgın şiddetine ulaşırlar. 

Tüylü Küf 

Hastalık, mahsul kalıntılarında değil, aynı zamanda mısır tarlasında / yakınında yetişen farklı mahsul türlerinde ve yabani otlarda da hayatta kalabilir. Hem hava hem de tohumdan yayılır. Mahsul fideleri mevsimin başlarında enfekte olabilir ve sıcak, nemli havalarda sorun daha büyüktür. Bölgeye, mısır çeşidine ve hastalığa neden olan patojenlere bağlı olarak çiftçi, sınırlı bitki büyümesi, yapraklarda genellikle her iki tarafta beyaz bir tozla kaplanan kloroz (mantar büyümesi), püskül malformasyonu ve sonuç olarak tahıl üretimini azaltmak veya azaltmak gibi semptomlar gözlemleyebilir (7).

En önemli ve etkili önlem, dirençli bir mısır melezinin seçilmesidir. Ek olarak, çiftçi ürün rotasyonu, sistemik mantar öldürücülerin kullanımı, sprey ve tohum işleme uygulamalarının yanı sıra daha erken ekim uygulayabilir (4,8). 

Yaygın Pas Hastalığı

Hastalık, çıplak gözle görülebilen en karakteristik semptomlardan birine sahiptir. Semptomlar, rüzgarla aktarılan mantar sporları tarafından daha kolay enfekte olan kanopinin üst kısmında daha bol miktarda bulunur. Şiddetli enfeksiyonlarda, yapraklar (ve diğer bitki kısımları) her iki tarafı da tozlu bir yüzeye sahip turuncu-kahverengi püstüllerden kaplanır. 

Cin mısır veya şeker mısır çeşitlerinin yetiştirildiği tarlalarda, bu bitkilerin yaygın pas hastalığına karşı yüksek duyarlılığı nedeniyle uygun bir mantar ilacı (9) ile 2-3 yaprak spreyi uygulanması tavsiye edilir. Uygulama daha etkili olabilmesi için oldukça erken yapılmalıdır. Piyasada dayanıklı veya yarı dayanıklı (toleranslı) çeşitler de mevcuttur. 

Mısır Açık Rastığı

Hastalığa Sphacelotheca veya Sporisorium reiliana mantarı neden olur ve mısır çiftçileri için ekonomik önemi yüksek bir hastalık olarak kabul edilir. Bu ”sessiz düşman”, topraktan çıkma sırasında ve sonrasında genç mısır fidelerine bulaşır, erken evrelerde herhangi bir belirti göstermeden bitki içinde sistemik olarak yayılır ve büyür. Semptomlar mısırın çiçeklenme aşamasında (püskülleme ve ipekleme aşaması) ortaya çıkar. Enfekte olmuş mısır bitkilerinin üreme kısımları, tümör benzeri dokular oluşur veya yapraksı görünüme sahip hatalı biçimlendirilmiş püsküllere sahiptir (9). 

Bu patojenden herhangi bir verim kaybını önlemenin en etkili yolu ihtiyati tedbirler almaktır. En etkili olanı, mısır açık rastığına dayanıklı mısır çeşitlerinin (örneğin Hibrit B840) kullanılmasıdır. Mantar toprakta uzun yıllar hayatta kalabilir, bu nedenle enfeksiyon alanı geçmişi bilinen bazı durumlarda mantar öldürücülerle işlenmiş tohumların kullanılması gerekebilir. Daha erken ekim ve dengeli gübreleme (fosfor olumlu bir etkiye sahipken, azot hastalıkla ilgili sorunu artırabilir) de önemlidir. 

Kök Çürüklüğü (Pythium ve Rhizoctonia) 

Her iki mantar da mısır bitkilerinin kök sistemini herhangi bir gelişim aşamasında enfekte ederek çürümeye neden olur. Enfekte olmuş bitkiler sınırlı büyümeye (cüce bitkiler), düşük sağlam, klorotik, renksiz köklere sahip olabilir ve yerleşebilir veya ölebilir. Patojenler, topraktaki yüksek su konsantrasyonu (kötü drene edilmiş alanlar) ve genellikle düşük sıcaklıkları tercih eder. 

Hastalığa dirençli baklagil türleri ile ürün rotasyonu ve dirençli çeşitlerin kullanılması iyi sonuçlar verebilir. Bilinen bir sorunu olan tarlalarda çiftçi, uygun mantar ilaçlarıyla işlenmiş veya / ve sterilize edilmiş tohumları kullanabilir ve tarla toprağının drenajını iyileştirmek için önlemler alabilir. 

Mısırdaki en önemli virüs hastalıkları 

Mısır Öldürücü Nekroz Hastalığı (MLND) veya Mısır Öldürücü Nekrozu (CLN) 

Adından da anlaşılacağı gibi hastalık, bir mısır yetiştiricisinin karşılaşabileceği en feci ortaya çıkan hastalıklardan biridir. 2 virüsün neden olduğu sinerjik bir viral hastalıktır: mısır klorotik benek virüsü (MCMV) ve Potyviridae familyasından birkaç virüsten biridir (11). Bitkilerin tüm büyüme aşamalarında ortaya çıkar ve sınırlı bitki büyümesine, yaprak klorozuna (yaprağın tabanından) neden olabilir, bu da genç bitkilerde “ölü dokulara”, bozuk şekilli, çok az mısır kulağı oluşumuna, zayıf erkek çiçek salkımına ve hatta bitki ölümüne neden olabilir. Virüsler, enfekte olmuş bitkilerden tohumlar ve mısır tripleri, yaprak bitleri ve kök kurtları gibi vektörlerle bulaşabilir. 

Virüs hastalıklarının tedavisi yoktur. Sonuç olarak, çiftçinin enfeksiyonlardan kaçınmak için önlem alması gerekir. Öncelikle, özellikle virüs bölgede daha önce bildirilmişse veya tohumlar böyle bir bölgeden geliyorsa, yalnızca sertifikalı tohumlar kullanması gerekir. Ek olarak, bazı dirençli melezler mevcuttur. Yabani otların ve böcek vektörlerinin başarılı kontrolü ile birlikte “konakçı” olmayan türlerle mahsul rotasyonu yararlı olabilir. Çiftçi herhangi bir şüpheli semptom gözlemlerse, enfekte olmuş mısır bitkilerini çıkarması ve yakması gerekir. 

Mısır “düşmanlarını azaltmak için ürün rotasyonu.” 

Geniş bir bölgede veya bir yıldan diğerine mısır monokültürü, mısır hastalıklarını ve zararlılarını destekleyebilir. Çiftçinin bu riski azaltmaya yönelik eylemleri önlemesi gerekir ve ürün rotasyonu önemli bir araçtır. Tarlada hangi mahsullerin mısırın yerini alacağı ve kaç büyüme mevsiminin süreceği anlamına gelen rotasyon şeması çok dikkatli bir şekilde tasarlanmalıdır. Amaç, mısır zararlılarına ve hastalıklarına ev sahipliği yapmayan diğer mahsulleri seçmektir. Bu nedenle, özellikle tarlamızda bilinen bir Mısır Öldürücü Nekroz Hastalığı öyküsü varsa, mısırdan sonra bazı belirli tahıl mahsullerini (Sorgum gibi) ekmekten kaçınmamız gerekir. Bununla birlikte, buğday, arpa ve yulaf, mısır mahsul rotasyonunda başarıyla kullanılmaktadır. Fasulye (soya fasulyesi), börülce ve bezelye (Baklagiller familyasının bitkileri) tercih edilir. Uzun yıllar süren ürün rotasyonu planlarında çiftçi patates veya soğan da kullanabilir. Rotasyonunuz için en iyi planı seçmek için yerel lisanslı ziraat uzmanınıza tavsiyede bulunabilirsiniz.

References:

1. https://www.daf.qld.gov.au/business-priorities/agriculture/plants/crops-pastures/broadacre-field-crops/insect-pest-management-specific-crops/insect-pest-management-maize
2. https://www.cambridge.org/core/journals/international-journal-of-tropical-insect-science/article/abs/div-classtitlenatural-enemies-of-cereal-stemborers-in-east-africa-a-reviewdiv/5BB99F08B04EA3D3C6740E911CFC11CE
3. https://agritech.tnau.ac.in/crop_protection/crop_prot_crop_insectpest%20_cereals_maize.html
4. https://www.jica.go.jp/nepal/english/office/others/c8h0vm0000bjww96-att/tm_1.pdf
5. https://www.cimmyt.org/news/new-maize-hybrid-shows-resistance-to-stem-borers-in-south-africa/
6. https://www.plantwise.org/KnowledgeBank/pmdg/20137804329#
7. https://repository.cimmyt.org/bitstream/handle/10883/3707/13180.pdf?sequence=1&isAllowed=y
8. https://iimr.icar.gov.in/idm-for-important-diseases-of-maize/
9. https://www.nepjol.info/index.php/JMRD/article/view/14242
10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30059641/