Buğday Yetiştiriciliğinde Yabani Ot Mücadelesi

Buğday mahsulü çok çeşitli yabani ot türleriyle istila edilebilir. Bunun nedeni, çeşitli tarımsal iklim koşulları, farklı sulama yöntemleri, farklı toprak işleme sistemleri ve ürün rotasyonu dizileri altında yetişmesidir. 

Modern buğday çeşitlerinin boylarının azalması ve spesifik rekabet özelliklerinin kaybedilmesi birçok alanda yabancı ot sorunlarının artmasına neden olmuştur. Alan, güneş, su ve besinler gibi kaynaklar için mahsul bitkileriyle doğrudan rekabet dışında, yabani otlar, önemli zararlılara ve hastalıklara (örneğin oidium) ev sahipliği yaparak mahsule “zarar verebilir” ve ayrıca hasat edilen buğday tanelerinin saflığını kirletebilir ve böylece kaliteyi düşürebilir. Bölgeye, hakim olan yabani ot türlerine ve popülasyon büyüklüklerine, toprak özelliklerine, ekim süresine ve mahsul yoğunluğuna bağlı olarak, yabani otların neden olduğu verim kayıpları genellikle % 10 ile % 80 arasında değişmekte olup, ortalama % 20-30’a yaklaşmaktadır (Chhokar ve ark., 2012). Bazı bölgelerde-ülkelerde yabani otlardan kaynaklanan mahsul kayıpları, buğday mahsulünün brüt değerinin % 20’sine denk gelmektedir (1). 

Kimyasal kontrol yöntemleri, “Yeşil Devrim” den sonraki on yıllar boyunca uygun maliyetli bir çözüm sunarken, dünya çapında bir çok alanda herbisitlerin aşırı kullanımı ve mevcut farklı aktif bileşiklerin rotasyonlu kullanılmaması, herbisitlere dirençli yabani ot türlerinin gelişmesine yol açmıştır. En önemli yabani ot türlerini verimli bir şekilde kontrol edebilmek için çiftçinin bazı ilkeleri bilmesi ve entegre yönetim tekniklerini uygulayarak bütüncül bir yaklaşım izlemesi gerekir. 

“Düşmanını tanı.” 

Kullanılan önlemlerden bağımsız olarak, yabancı ot kontrolünün etkinliği, sahada var olan yabancı ot popülasyonlarının, konumlarının ve tabii ki erken gözlem ve yönetim eylemlerinin tanınmasına bağlıdır. Çiftçinin yabani ot türlerinin varlığına ilişkin verileri yıllık olarak tutması gerekir, böylece hangi önleyici veya kontrol önlemlerinin uygulanacağını ve hangisinin en iyi sonuçları verdiğini bilir. Eski yabancı ot kayıtları, uygun bir istila öncesi herbisitin seçilmesini ve yabani otlar hala erken bir aşamadayken ortaya çıkma sonrası ürünlerin zamanında uygulanmasını kolaylaştıracak ve kimyasal kontrol daha etkili olacaktır. 

Genellikle sonbaharın başlarında-ortalarında ekilen kışlık buğday için, yabani ot rekabeti için daha zorlu 2 dönem, yabani otların bir kısmının çimlendiği ve daha sonra yabani otların geri kalanının (yazlık yabani otların) filizlendiği ve kışlık buğdayın biyo-kütlesinin arttığı ilkbaharın başlangıcındadır. İlkbahar buğdayı için çoğu sorun, buğday bitkilerinin yabani otlara kıyasla bu kadar rekabetçi olmadığı, buğdayın ilk aşamalarında ortaya çıkar. Çiftçinin kullandığı tarım uygulamalarında yapacağı herhangi bir değişikliğin, örneğin geleneksel toprak işlemeden toprak işlemesiz sisteme veya kuru ekimden sulamaya geçişin, yabancı ot popülasyonunda bir kaymaya neden olması beklenir. Yabancı ot türlerini ve fizyolojilerini bilmek, çiftçinin bunu yeterince erken tahmin etmesine ve gerekli önlemleri almasına yardımcı olacaktır.   

Mahsul verimini riske atan buğday tarlalarında yaygın olan yabani otların çoğu Asteraceae, Brassicaceae, Geraniaceae, Poaceae, Ranunculaceae ve Rubiaceae familyalarına aittir. Tür düzeyinde en önemli yabani otlar aşağıdaki tabloda listelenmiştir.

Diğer yaygın yabani ot türleri şunlardır: Papaver rhoeas L., Veronica persica Poir., Arthemis arvensis L., Alopecurus myosyroides, Bromus spp., Matricaria spp., Polygonum aviculare, Gallium aparine, Cirsium arvense, Malva parviflora, Capsela bursa-pastoris, Fumaria officinalis Chenopodium spp., Angallis spp. ve Stellaria media (2, 3; Pala ve Mennan, 2017, 2021).  

Yabancı otların önlenmesi ve yönetimi stratejileri 

Çiftçinin, farklı yabani ot türlerini uzun süre etkili ve sürdürülebilir bir şekilde kontrol etmek için yabani ot yönetimi önlemlerini rotasyonlu kullanması ve birleştirmesi gerekir. Yabancı ot kontrol uygulamasının ihtiyacına, zamanına ve türüne karar vermek için ekonomik eşiği hesaplamak ve kritik yabancı ot yoğunluğunu (tür başına) bilmek en iyisidir. Özellikle kritik yabancı ot yoğunluğu, neden olabilecekleri verim kayıplarına bağlı olarak yabancı ot türleri arasında çok farklılık gösterebilir. Örneğin tarlaya metrekare başına 4 bitki yabani yulaf otu veya metrekare başına 1 bitki geniş yapraklı yabani hardal kaydedildiğinde kontrole başlanmalıdır (Kadıoğlu vd., 1998; Mennan, 2003). Tüm yabani ot yönetimi önlemlerinin amacı, mahsul mevcut olduğunda tarladaki yabani ot popülasyonunu azaltmak ve toprağın yabani ot tohum miktarını azaltmaktır. Bu nedenle kontrol, erken yapıldığında ve tabii ki yabani otlar tohum üretmeye başlamadan önce daha etkilidir. Her zaman yerel lisanslı ziraat uzmanınıza danışmalısınız.  

• Mekanik yabancı ot kontrolü uygulamaları: 

Buğdayı ekmeden önce, temiz bir başlangıç yapmak için birincil toprak işleme yapabiliriz. Yeni yabancı ot tohumlarını tarlamıza bulaştırabilecek makinelerin temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi esastır. Ekim mevsiminin başlangıcındaki etkinliğine rağmen, özellikle daha geniş alanlarda manuel veya mekanik ayıklama yaygın olarak kullanılmamaktadır. Bunun temel nedeni, kimyasal kontrolden 8 kat daha pahalı ve 80 kata kadar daha fazla zaman alabilen yöntemin çok yüksek maliyetidir. Ek olarak, birçok yabani ot (örn. P. minor ve Avena ludoviciana) erken büyüme aşamalarında buğday bitkisini andırır, bu da onları sıralar içinde ayırt etmeyi ve çıkarmayı çok zorlaştırır. 

Sınırlı veya toprak işlemesiz yapılan üretim, buğday tarlalarında kullanılan, çok popüler ve büyük ölçüde uygulanan bir teknik haline gelmiştir. Uygun maliyetli ve sürdürülebilir bir yabani ot yönetim sistemi olarak kabul edilirken, yıllar içinde tekrarlanan uygulama, yabani ot türleri arasındaki dengeyi değiştirerek Rumex dentatus ve Malva parviflora gibi yabani otları tercih edebilir. Son olarak, buğday hasadından sonra yabancı ot kontrol önlemleri durmadığından, etkinliklerini artırmak için harekete geçmek esastır. Tarlada kalan hektar başına yaklaşık 7,5 ton mahsul artıkları (samanlar) yabani ot istilasını % 40 azaltabilir. Çiftçi artıkları yakmaktan (anız) kaçınmalıdır. Bu uygulamanın feci çevresel etkileri vardır, kül ise o dönemde kullanılan bazı herbisitlerin (pendimetalin ve izoproturon) etkisini büyük ölçüde azaltır (3). 

• Mahsul yönetimi (yoğunluk, ekim dönemi, gübreleme):  

Buğdayın yabani otlara karşı rekabet kabiliyetini artıran her türlü eylem faydalı olabilir. Deneysel sonuçlara dayanarak, daha yakın sıra aralığına (15 cm – 5,9 inç) sahip bitki yoğunluğundaki bir artış, yabani ot popülasyonunun azaltılmasında önemli olumlu sonuçlara sahiptir (Mongia ve ark., 2005). Örneğin, makarnalık ve ekmeklik buğday mahsullerinde sıra aralığının 50 cm’den 25 cm’ye (19,7-9,8 inç) düşürülmesi, şifaotu popülasyonunu % 44’e kadar azaltmıştır (4). Her durumda, tarıma başlamak için yalnızca sertifikalı ve yabani ot tohumu içermeyen üreme materyali kullanın. 

Erken ekim, özellikle P. minor‘a karşı mahsulde de bir başlangıç sağlayabilir. Ancak ekim tarihi, verim kaybına neden olacağı için önerilen zamandan çok fazla sapmamalıdır. Son olarak, gerektiğinde gübreleme ve bitki koruma gibi mahsul canlılığını koruyan veya artıran önlemler uygulanmalıdır. Buğday ekimi sırasında veya öncesinde çiftçi, tohumun 2-3 cm (0,8-1,2 inç) altına gübre uygulamalı ve yaymaktan kaçınmalıdır. Genel olarak, fosfatik gübreler geniş yapraklı yabani otların büyümesini teşvik ederken, azot ot yabani otlarını arttırır (Chhokar ve ark., 2012). 

• Ürün rotasyonu:  

İlkesi, buğdayı, buğday için en kritik yabani otlara karşı daha güçlü rakip olan mahsullerle döndürmektir. Ek olarak, farklı ekim ve olgunluk anlarıyla aynı tarlada farklı mahsuller yetiştirmek, bazı tehlikeli yıllık yabani otların yaşam döngüsünü kırmayı kolaylaştırır. Arpa, şalgam, şeker pancarı, şeker kamışı, ayçiçeği, yaban mersini, mısır, kuru fasulye ve kanola gibi mahsuller, mahsul rotasyon dizisinde iyi sonuçlarla kullanılabilir (Jalli ve ark., 2021, 5, 6). Bu stratejinin Phalaris minor’u kontrol etmede çok etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bununla birlikte, buğday ekimi pirinç ekimini takip ettiğinde (Hindistan’da çok yaygındır), yabani otlar yeterli toprak nemi nedeniyle mevsimin (sonbahar) başlarında filizlenir (3). 

Bir sonraki mahsulü korumak için çiftçi, toprakta birkaç ay aktif kalabilen çok kalıcı herbisitler kullanmaktan kaçınmalıdır. Sorunlar (özellikle takip eden mahsul) kullanılan herbisitin hedef bitkilerindense (örneğin, geniş yapraklar) yaygın olacaktır. 

• Kimyasal kontrol – Herbisitler: 

Kimyasal herbisitler, buğdayda hala en popüler yabani ot kontrol önlemidir. Bununla birlikte, aktif bileşiğin tipine, doza, kullanılan yönteme ve uygulama zamanına dikkat etmek önemlidir. Herbisitleri (etki alanı) döndürmeyi ve birden fazla etki alanı içeren ürünleri (tankta karıştırılmış, önceden paketlenmiş veya sıralı) kullanmayı unutmayın. Bütün bunlar, yabani otlarda herbisit direncinin gelişmesinden kaynaklanan sorunları önlemek veya sınırlamak için gerekli önlemlerdir. Her yıl yeni yabani ot türleri daha aktif bileşiklere dirençli hale gelir. Sahadaki sürprizlerden kaçınmak için sürekli yenilenen herbisite dayanıklı yabani ot listelerini kontrol edin. Herbisit kullanımına karar vermeden önce her zaman yerel lisanslı ziraat uzmanınıza danışmalısınız.  

Yabani otların kimyasal kontrolü, bir miktar kalıntı etkiye sahip olan ve mahsulün erken büyüme aşamalarında çimlenen yabani otların ilk birkaç büyüme ve çimlenme aşamalarını kontrol edebilen, ortaya çıkma öncesi herbisitlerle gerçekleştirilebilir. Bu tür herbisitler arasında imazapir, klorsülfüron, atrazin, metsülfüron-metil ve simazin bulunabilir. Toprakta aylarca aktif kaldığı ve tarlada buğdayı takip edebilecek baklagillere ve yağlı tohumlara zarar verebileceği için çok dikkatli olun veya klorsülfüron bazlı herbisitler kullanmaktan kaçının (6). Herbisit kullanımına karar vermeden önce her zaman yerel lisanslı ziraat uzmanınıza danışmalısınız. 

Mahsulün ortaya çıkmasından sonra buğdayın 3 yapraklı döneminden kardeşlenme sonuna kadar kimyasal yabancı ot kontrolü uygulayabiliriz (Pala ve Mennan, 2021). Buğdayın maksimum oranda büyümesi ve herbisiti uygulamak ve ideal yabani ot büyüme aşamalarını görmek için daima ürünün etiketini kontrol edin. Çoğu herbisit, Feeke’nin 6. Aşamasından sonra uygulanmamalıdır (sapın ilk düğümü görülebilir) çünkü herbisit yaralanması riski yüksektir. Feeke’nin 8. Aşamasına kadar uygulanabilen (sadece görünen son yaprak) ve aktif bileşikler olarak Bromoksinil Oktanoat ve Bisiklopiron içeren çok az herbisit vardır (7). Herbisit kullanımına karar vermeden önce her zaman yerel lisanslı ziraat uzmanınıza danışmalısınız. 

(Chhokar et al., 2012)

Buğday herbisitlerinin listesi, optimum dozları ve hedef grupları  

Düşük sıcaklıkların herbisitlerin verimliliğini azaltabileceğini unutmayın. Genel bir kural olarak, sıcaklık 10 oC’den (50 oF) (7) düşük olduğunda herhangi bir herbisit uygulamayın. Herbisit kullanımına karar vermeden önce her zaman yerel lisanslı ziraat uzmanınıza danışmalısınız. 

Dikkat:  

• Herbisit kullanımına karar vermeden önce her zaman yerel lisanslı ziraat uzmanınıza danışmalısınız. 
• Herbisitleri yalnızca gerektiğinde ve en önemlisi bölgenize uygun olanları kullanın (yama yönetimi). 
• Aynı etki tarzına sahip herbisitlerle arka arkaya iki uygulamadan kaçının. 
• Yabani otları yok etmek için glifosat kullanmaktan kaçının. 

Referenslar

1. https://grdc.com.au/resources-and-publications/grownotes/crop-agronomy/northernwheatgrownotes/GrowNote-Wheat-North-06-Weeds.pdf
2. http://www.opengov.gr/ypaat/wp-content/uploads/downloads/2013/07/sitari.pdf
3. https://sawbar.in/wp-content/uploads/2018/07/Weed-managment-stratergies-in-wheat-A-review.pdf
4. https://grdc.com.au/resources-and-publications/grownotes/crop-agronomy/northernwheatgrownotes/GrowNote-Wheat-North-06-Weeds.pdf
5. https://extension.umn.edu/small-grains-crop-and-variety-selection/small-grain-crop-rotations
6. http://www.daff.qld.gov.au/plants/field-crops-and-pastures/broadacre-field-crops/wheat/plantinginformation
7. https://www.canr.msu.edu/news/herbicide_options_for_weed_control_in_winter_wheat_things_to_consider

Chhokar, R. S., Sharma, R. K., & Sharma, I. (2012). Weed management strategies in wheat-A review. Journal of Wheat Research, 4(2), 1-21.

Jalli, M. J., Huusela, E., Jalli, H., Kauppi, K., Niemi, M., Himanen, S., & Jauhiainen, L. J. (2021). Effects of crop rotation on spring wheat yield and pest incidence in different tillage systems: a multi-year experiment in Finnish growing conditions. Frontiers in Sustainable Food Systems, 5, 214.

Kadioglu, İ., Uremis, I., Ulug, E., Boz, O., Uygur, F.N. 1998. Researches on the economic thresholds of wild oat (Avena sterilis L.) in wheat fields in Çukurova region of Turkey. Türkiye Herboloji Dergisi, 1 Mennan, H. 2003. Economic thresholds of Sinapis arvensis (wild mustard) in winter wheat fields. Pakistan Journal of Agronomy, 2(1): 34-39.(2): 18-24.

Mongia AD, Sharma RK, Kharub AS, Tripathi SC, Chhokar RS, and Jag Shoran (2005). Coordinated research on wheat production technology in India. Karnal, India: Research Bulletin No. 20, Directorate of Wheat Research. 40 p.

Pala, F., Mennan, H. 2017. Determination of weed species in wheat fields of Diyarbakir province. Bitki Koruma Bülteni, 57(4): 447-461

Pala, Fırat & Mennan, Hüsrev. (2021). Common Weeds in Wheat Fields.

Buğdayda Verim-Hasat-Depolama

Buğdayın Gübre İhtiyacı

Buğday İçin Toprak Hazırlığı, Toprak Gereksinimleri ve Ekim İçin Gerekenler

En İyi Buğday Çeşidini Seçmenin İlkeleri

Buğdayın Su İhtiyacı ve Sulama Metodları

Buğdayın Tarihi, Besin Değerleri ve Hakkında Bilgiler

Buğday Hastalıkları ve Zararlıları

Buğday Yetiştiriciliğinde Yabani Ot Mücadelesi