Brokoli nasıl yetişir ve nasıl yetiştirilir? (Kısaca)

Açık tarlada ticari brokoli yetiştiriciliği – rasyonel ve ölçekli bir şekilde yapılırsa – iyi bir gelir kaynağı olabilir. Kısacası, brokoli çok yıllık bir bitkidir, ancak çoğu durumda yetiştiriciler bu bitkiyi tek yıllık olarak yetiştirmektedirler. Brokoli, çiçekli başların üretimi için yetiştirilir ve bu çiçekli başlar olgunlaşmamış halde iken insanlar tarafından tüketilirler. 

Çoğu ticari brokoli yetiştiricisi, iç alana tohum (melez) ekerek brokoli yetiştirmeye başlar. Genç fidelerin büyümesini ve dikim işlemine hazır olmalarını beklerken (normalde 30 gün sürer), toprak hazırlığı yaparlar. Toprağı sürerler, bir önceki mahsulden geri kalanları ve yabancı otları çıkarırlar ve iyi yanmış gübre ile birlikte bazal gübreyi toprağa entegre ederler. Ayrıca damlama sulama sistemini kurarlar.  

Fideler dikim için hazır olduklarında, fideleri dikmek için toprağa çukur açılır. Çoğu durumda gübreleme, damlama sulama ve yabancı ot mücadelesi gibi uygulamalar uygulanır. Ticari brokoli çeşitlerinin çoğu, dikim işleminden 60-90 gün sonra hasat edilebilirler. Dikim işleminden hasada kadar süren zaman çeşide, iklim koşullarına ve dikilen fidelerin yaşına bağlıdır. Hasat sadece elle, makas veya bıçak kullanılarak yapılır ve aynı alanda birkaç el hasat yapılabilir, özellikle sürekli dikim yapılmış ise. Karnabaharın aksine, her brokoli bitkisi birden fazla baş verebilir. Hasattan sonra brokoli yetiştiricileri, mahsulden geri kalanını sürerek bitkileri imha ederler. Ayrıca, hastalıklarla mücadele etmek veya toprağın besin değerlerinin tükenmesini önlemek için mahsul değişimi yaparlar (Brassicaceae familyasına ait olmayan bitkiler kullanırlar). 

Brokoli yetiştiriciliğinde sınırlayıcı faktör her zaman iklimdir. Bitki, brokoli yetiştiriciliğinin hedefi olan çiçekli başları geliştirebilmesi için ılıman hava sıcaklığını tercih eder. Dona karşı oldukça hassastır ve 0 ° C’nin altındaki hava sıcaklıkları bitkide sorun yaratır. Aynı zamanda, yüksek hava sıcaklıkları da, özellikle çiçeklenme döneminde, başlarda sorunlara neden olur. Ortalama olarak optimum hava sıcaklıkları 10-20 ° C’dir; buna rağmen, bazı hibrit çeşitler kısa bir süre 30 ° C ve üzeri olan hava sıcaklıklarını tolere edebilirler. Ortalama bir verim elde etmek istiyorsak, brokoli bitkilerimiz sıcak havalardan önce veya sonra olgunlaşmalı ve çiçekli baş oluşturmalıdır. 

Öncelikle, uygulayacağımız yetiştirme yöntemini ve bölgemizde yetişen brokoli çeşitlerini seçmek oldukça önemlidir. Brokoli bitkisinin dört ana çeşidi vardır. Bu çeşitlerin her biri farklı özelliklere ve iklim isteklerine sahiptir ve şunlardır:

  1. Kalabriyen
  2. Romanesco
  3. Mor
  4. Brokoli

Tohumdan Brokoli Nasıl Yetiştirilir? – Brokoli Fidesi Nasıl Yetiştirilir? 

Genel olarak, ticari brokoli üreticileri çeşitli nedenlerle dolayı brokoli tohumunun ekim işlemini doğrudan tarlaya yapmayı tercih etmezler. Öncelikle, brokoli tohumları oldukça küçüktür ve serpme ekim işlemi düzensiz ekim ile sonuçlanacaktır. Ayrıca, küçük brokoli bitkileri bittikleri andan itibaren, genellikle salyangozlar ve diğer toprak zararlılarına yem olurlar.

Buna rağmen, brokoli tohumlarının ekim işlemini doğrudan açık tarlada yapmak istiyorsanız, bunu yapmak için çoğunlukla en uygun dönem ilkbahar veya sonbahardır. İlkbahar döneminde ekim işlemi yapılırsa, bitkiler yaz aylarında hasat için hazır olacaklardır. Öte yandan ise, sonbahar döneminde ekim işlemi yapıldığında brokoli bitkileri kış aylarında hasat için hazır olurlar. Tarla hazırlığı yapıldıktan sonra çiftçiler, her karık için 70-80 cm mesafe bırakarak karık açarlar. Ardından, karık üzerinde her çukur için 46 cm mesafe bırakarak çukurlar açarlar. Bu işlemden sonra, her çukura 1 cm derinlikte 3-4 tohum ekilir ve tohumların üstü yavaşça toprakla örtülür. Ekim işleminde sonra sulama yapılır. 

Brokoli tohumlarının en iyi çimlenme oranı 20-25 °C hava sıcaklıklarında elde edilir. Tohumların çimlenmeleri için optimum nem seviyelerine ihtiyaçları vardır. Aşırı sulama zararlı olabilir. Bazı üreticiler, bu aşamada iki günde bir sulama yaparlar. Optimum koşullar altında brokoli tohumları 6-10 günde çimlenir. Çimlenmeden sonra, muhtemelen bitkileri seyreltmek gerekecektir. Birden fazla tohumun çimlenmesi durumunda, en sağlıklı olanı hariç her ekim yerinden diğer fideleri çıkarmanız gerekecektir. Unutmayın ki, her gram 300-350 adet brokoli tohumu içerir. Doğrudan tarlaya ekim işlemi yapmak için ortalama olarak hektar başına 1 kg tohuma ihtiyacınız olacaktır. Ayrıca, unutmayın ki, 1 hektar = 10.000 metrekaredir. 

Çoğu ticari brokoli yetiştiricisi, iç ve korumalı alanlara tohum (melez) ekerek brokoli yetiştirmeye başlar. Yetiştiriciler, 20-30 °C hava sıcaklığı sağlanan tohum yataklarına brokoli tohumu ekerler ve devamında fideleri son konumlarına dikilirler. Ekim derinliği 1 cm olacak şekilde 2-3 tohum birlikte ekerler ve tohumların üzerini hafifçe toprakla örterler. Açık alanda dikim işlemi yapmak için hektar başına yaklaşık 300-400 gr tohum kullanırlar. Uygun havalandırmayı sağlamak için turba kullanırlar. Tohum çimleninceye kadar tohum yatağının nemli, fakat ıslak olmaması çok önemlidir. Tohumlar yaklaşık 6-10 gün içinde çimlenir ve fideler 25-40 gün (4-6 hafta) sonra dikim işlemi için hazır olurlar. Fideler dikim işlemine kadar 3-5 gerçek yaprak geliştirmiş ve ortalama yükseklikleri 12 cm olacaktır.

Brokolinin İklim ve Toprak İstekleri- Brokoli nerede yetiştirilebilir? 

Brokoli doğal olarak soğuk mevsim sebzesidir. Brokolinin yetişmesi için ortalama olarak optimum hava sıcaklıkları 10-20 ° C’dir. Brokoli bitkisi ilk yetişme aşamalarında daha yüksek hava sıcaklığına maruz kalırsa, büyük olasılıkla yoğun gövde geliştirmeye başlayacak ve çiçekli taçların gelişimi gecikecektir. 20 ° C’nin üzerindeki hava sıcaklıklarında, bitki yapraklı taçlar oluşturmaya başlar. Bu, kaçınmamız gereken bir durumdur. 26 ° C’nin üzerindeki hava sıcaklıkları muhtemelen taçların çiçek açmasına neden olacaktır ve dolayısıyla brokolinin kalitesi ve ticari değeri düşecektir. Buna rağmen, günümüzde kısa bir süre 37 °C ve üzeri olan hava sıcaklıklarına dayanıklı ve genetik olarak ayarlanmış hibrit brokoli çeşitleri de bulunmaktadır. 

Brokoli, çeşitli topraklarda yetişebilir. En iyi şekilde hafif asidik topraklarda (pH 6 ila 6,5) yetişmesine rağmen, çiftçiler bazen nötr ila hafif alkali olan topraklarda brokoli yetiştirmeyi önerirler. Bunun nedeni ise, hafif alkali pH değerleri olan topraklarda, kök uru veya (“clubroot”) hastalığının gelişmesini önleyebilmektir. Plasmodiophora brassicae patojeni kök uru’na neden olur. Bu patojen asidik toprakları tercih eder, ancak pH değeri 7’nin üzerinde olan topraklarda da bu patojenin gelişmesi engellenebilir. Bitkilerin yüksek toprak ve su tuzluluğu oranına toleransı orta derecedir.

Brokoli Yetiştiriciliğinde Toprak Hazırlığı

Temel toprak hazırlığı brokoli fidelerinin dikim işleminden birkaç hafta önce başlar. Bu dönemde çiftçiler tarlayı pulluk ile iyice sürerler. Sürme işlemi, toprağın havalandırılmasını arttırır ve toprağın drenajını olumlu yönde etkiler. Aynı zamanda, taş ve diğer yabancı nesneleri topraktan çıkarır. 

Dikim işleminden bir hafta önce, birçok çiftçi, daima yerel lisanslı bir tarım uzmanına danıştıktan sonra, yanmış gübre veya ticari ve yavaş salınımlı gübre ile dikim öncesi gübreleme uygular. Çoğu çiftçi, yanmış gübreyi traktör kullanarak uygular. Bu işlemden bir gün sonra, damlama sulama sistemi borularını döşemek için uygun bir zamandır. Sulama sisteminin kurulumundan sonra, bazı çiftçiler toprak dezenfekte gibi işlemler yapabilirler. Toprak analizi ile dezenfeksiyon sonucuna bağlı olarak sulama sistemi üzerinden toprak dezenfektanları uygulayabilirler (bölgenizdeki lisanslı bir tarım uzmanına danışın). 

Brokoli Dikimi ve Dikim Mesafeleri – Hektar Başına Bitki Sayısı

Tarlaya brokoli fidanı dikimi söz konusu olduğunda, dikim işlemi yapılabilecek iki ana dönem vardır. İlk dönem erken ilkbaharda dikim işlemi yapmak demektir, böylece brokoli yaz başı gibi hasat için hazır olur. İkinci dönem ise, sonbaharda dikim işlemi yapmak demektir ve bu durumda hasat kış aylarında gerçekleşir. 

Birçok durumda, açık tarlada brokoli dikmek için en uygun dönem sonbahardır. Çiftçiler genellikle 3 ila 5 haftalık fideleri tercih ederler. Bu noktada, bitkiler 3-5 gerçek yaprak geliştirmiş ve ortalama yükseklikleri 12 cm olur. 

Tüm hazırlık aşamalarından sonra (sürme işlemi, temel gübreleme, toprak işleme, sulama sistemi kurulumu), dikim işlemi yapabiliriz. Üreticiler, genç fidelerin tam olarak dikim yerlerini belirler. Devamında, çukurlar açılır ve fideler dikilir. Fideleri, tohum yataklarında oldukları derinlikte dikmek önemlidir. Birçok yetiştirici 2-3 haftada bir düzenli olarak brokoli dikmeyi tercih eder. Bu şekilde brokoli hasadı belirli aralıklarda yapılır ve böylece piyasanın brokoli talebi karşılanmış olur. 

Üreticiler brokoli fidelerini tek sıra halinde dikerler. Bu şekilde bitkiler arasındaki mesafe 40-50 cm ve sıralar arasındaki mesafe ise 45-80 cm’dir. 

Çoğu zaman, çiftçiler hektar başına 25000-40000 adet fide dikmektedirler (1 hektar = 10.000 metrekare). Bir hektarda bitki sayısı 20.000 veya 50.000 (aşırı yoğun) olabilen durumlar da vardır. Bitkiler arasındaki mesafe ve bitki sayısı brokoli çeşidine, iklim koşullarına ve elbette piyasada talep edilen  brokoli büyüklüğüne bağlıdır. 

Brokolinin Su İstekleri ve Brokoli Yetiştiriciliğinde Sulama Sistemleri 

Brokoli bitkileri genellikle kuraklığı tolere edemezler; üretilen ürünün kalitesi, su-stresli koşullar altında önemli ölçüde düşer. Bu nedenle, çoğu profesyonel üretici kış aylarında bile bitkilerini düzenli olarak sulamaktadır. Öte yandan ise, aşırı su kök çürüklüğüne neden olabilir, bu da bütün bitkinin yok olmasına ve önemli derecede verim kaybına neden olabilir. Brokoli bitkileri 2-3 gün su altında kalırlarsa, bu bitkilerin ölümü ile sonuçlanabilir.  

Söz konusu sulama olduğunda en önemli dönemler, ilk olarak tohumların filizlenmesine kadar süren ilk aşamalar, ikinci olarak ise çiçekli taç oluşumu dönemidir. Çoğu üretici her gün sık sık bitkilerini sular. İlk aşamalarda az miktarda su verirler ve bitki büyüdükçe belirli zaman aralıklarında su miktarını arttırırlar. Yaz aylarında, her gün sulama yapmak gerekebilir. Tabii ki, bitkinin su istekleri değişik hava ve toprak koşullarında farklı olabilir.

Ticari brokoli yetiştiriciliğinde yaygın olarak kullanılan sulama sistemi damla sulama sistemidir.

Brokoli Yetiştiriciliğinde Gübreleme 

Öncelikle, herhangi bir gübreleme uygulamadan önce, alanınızın toprak durumunu kontrol etmek için altı aylık veya yıllık toprak analizi yapmayı dikkate almanız gerekir. Her alan aynı değildir. Toprak ve doku analizi sonucunu ve tarlanızın mahsul yetiştirme geçmişini hesaba katmadan gübreleme uygulamaları ve yöntemleri hakkında kimse size tavsiyede bulunamaz. Bununla birlikte, çok sayıda çiftçinin uyguladığı en yaygın brokoli gübreleme uygulamaları makalenin devamında belirtilmektedir.

Çoğunlukla, brokolinin gelişmesi ve bitki başına birden fazla çiçek tacı üretmesi için yoğun gübreleme uygulamak gerekir. Bu nedenle, bitki bazı ülkelerde ‘aç’ sebze olarak adlandırılmıştır. 

Çoğu brokoli üreticisi, büyüme döneminde hektar başına 800 kg oranında dengeli bir gübre (N-P-K 20-20-20) ile gübreleme uygular. Dikim veya doğrudan tarlaya ekim aşamasında hektar başına 400kg, bunun devamında yaklaşık 3-4 hafta sonra hektar başına 200 kg ve dikimden yaklaşık 6 veya 7 hafta sonra hektar başına 200 kg kadar gübre ile gübreleme uygularlar. Granül gübre çeşitleri doğrudan toprağa serpilir ve ardından sulama uygulayabiliriz. Granül formdaki gübrelerin genç bitkilerle temas etmemeleri çok önemlidir, çünkü bu çeşit gübrelerin bitkileri yakma riski oldukça yüksektir. Unutmayın ki, 1 hektar = 10.000 metrekaredir. 

Bununla birlikte, brokoli üreticileri fertigasyon uygulamayı tercih ederler (damlama sulama sistemi üzerinden suda çözünen gübre kullanarak gübreleme uygularlar). Bu durumda, her gün farklı miktarlarda gübre ile gübreleme uygularlar. 

Ancak, bunlar genel gübreleme şemalarıdır, kendi araştırmanızı yapmadığınız sürece bu şemaları takip etmeniz tavsiye edilmez. Her alan farklıdır ve dolayısıyla farklı ihtiyaçları vardır. Herhangi bir gübreleme yöntemi uygulanmadan önce toprağın besin ve pH değerlerinin kontrol edilmesi hayati önem taşır. Bu konu hakkında lisanslı bir ziraat mühendisine danışmanız tavsiye edilir.

Brokoli Yetiştiriciliğinde Yabancı Ot Mücadelesi 

Brokoli yetiştirirken en önemli yetiştirme tekniği yabancı ot mücadelesidir. Brokoli, ilk gelişim aşamalarında çoğunlukla yabancı otlardan hasar görür. Yabancı otlar, alan, güneş ışığı, su ve besin maddelerine erişim açısından genç bitkilerle rekabet eder. Her brokoli üreticisinin geçerli bir yabancı ot mücadelesi stratejisi olması gerekir. Bu strateji ülke, kanun, üretimde kullanılan araçlar, üretimin hedef piyasası gibi değişik faktörlerden dolayı önemli ölçüde farklılık gösterebilir. Bazı durumlarda (organik tarım), her hafta elle yabancı otları çıkarmak hemen hemen neredeyse gerekli bir işlemdir. Brokoli bitkileri yeterince büyüdüğünde, yabancı otlar artık büyük bir sorun olmaz. 

Brokoli Hasadı

Brokoli çeşitlerinin çoğu dikim işleminden 60 ila 90 gün sonra hasat için hazırdır. Buna rağmen, hasat zamanı  brokoli çeşidine ve çevre koşullarına bağlıdır. Çiçek taslakları, brokoli çeşidine bağlı olarak belirli ve uygun boyuta ulaştığı andan itibaren hasat yapılır. Başlar sıkı ve düzgün bir renge sahip olmalıdır. Normalde önce ana taç hasat edilir. Yan taçlar daha sonra olgunlaşır. İlk baş hasat edildikten sonra, ikinci bir başın büyümesini teşvik etmek için normal gübreleme ve sulama uygulamalarına devam edebiliriz. 

Hasat akşam saatlerinde elle, makas veya bıçak kullanarak yapılır. Aksi takdirde, güneş ışığı yapraklarda solmaya neden olabilir. Üreticiler başın altında 10-15 cm sap bırakacak şekilde keserler ve sapın yapraklarını çıkarırlar. Hasatta gecikme olursa, bu başlarda gevşek yapıya ve sararmaya neden olur, bu nedenle brokolinin kalitesi önemli ölçüde azalır. 

Hasat edilen brokoli başları normalde soğuk hava depolarında saklanır. Bu şekilde, çiftçiler ve tüccarlar birkaç gün veya birkaç hafta boyunca brokoli başlarının kalitelerini kaybetmemeleri önlenir. Depolama sıcaklığı yaklaşık 0 °C ve nem seviyeleri % 95 şeklinde depolanır. 

Hektar Başına Brokoli Verimi

Yılların deneyimi nedeniyle iyi bir verim hektar başına 20 tondur (1 hektar = 10.000 metrekare). Her bitkinin ağırlığı çeşide ve yetiştirme koşullarına bağlıdır. Brokoli yetiştiriciliği, talebe bağlı olarak önemli bir gelir sağlayabilir. Son yıllarda Güney Avrupa ve Akdeniz ülkelerinde brokoli talebinde artış gözlemlenmiştir. Aynı zamanda, son 25 yıldır ABD’de brokoli üretimi % 200 artmıştır. 

Brokoli Zararlıları ve Hastalıkları

En yaygın brokoli zararlıları ve hastalıkları şunlardır: 

Zararlılar

Lahana Kelebeği (Pieris brassicae)

Lahana kelebeği, turpgillerin en önemli zararlılarından biridir. Zararlının larvaları yaprakları kemirerek beslenir, bu da önemli derecede kalitede düşüş sağlar ve verim de büyük kayıplara neden olur. Zararlı alanda görüldüğü andan itibaren, zararlı ile mücadele etmek oldukça zordur. Pestisitlere karşı zararlının bağışıklık kazanmış olması nedeniyle, mücadele etmenin en iyi yolu biyolojik mücadeledir. Bu durumda, feromon tuzakları yaygın olarak kullanılan bir tekniktir. Erkek böcekleri dişilerden uzaklaştırır ve çoğalmalarını engeller. Böylece, bu tuzak bir şekilde nüfuslarını azaltır. 

Lahana sineği (Delia radicum)

Delia radicum brokoli bitkisinin ana zararlılarından biridir. Yeni doğan sinekler, yaprakların solmasına ve ölmesine neden olarak, yapraklar üzerinde tüneller oluşturur. Haşere, ilkbahar sonu veya yaz başı gibi brokoliye zarar verir. Bu zararlı çıktığı andan itibaren, mücadele etmek daha zordur. Pestisitlere karşı zararlının bağışıklık kazanmış olması nedeniyle, mücadele etmenin en iyi yolu biyolojik mücadeledir.

Hastalıklar

Lahana Mildiyösü Hastalığı

Mildiyö, Hyaloperonospora brassicae patojeninin neden olduğu bir mantar hastalığıdır. Hastalık, yaprak üzerinde karakteristik klorotik lekelere ve yaprakların alt tabakasında küf tabakalarını oluşturmasına yardım eden  nemli ve sıcak hava koşullarını tercih eder. Bu hastalık,verimde önemli derecede kayıplara neden olduğu için oldukça tehlikelidir. 

Lahana Mildiyösü ile mücadele önlem alarak başlar. Bu önlemler yabancı ot mücadelesi, bitkiler arasında uygun mesafe,yeterli drenaj ve yaprakların ıslanmasını sağlamaktır. Bitkilerin genel durumu da (besin ve su seviyeleri, güneş alma) bitkilere bağışıklık kazandırabilir. Kimyasal mücadele sadece büyük zararlara neden olacağı zaman ve her zaman yerel ve lisanslı tarım uzmanı yardımı ile yapılmalıdır. Ayrıca, bitkilerle temas eden her aleti temizlemek çok önemlidir. 

Külleme

Külleme, Erysiphe cruciferarum mantarının neden olduğu bir hastalıktır ve verimde kayıplara neden olduğu için oldukça ciddi bir hastalıktır. Bu hastalığın belirtileri arasında klorotik lekelerde yer alır. Optimum hava sıcaklığı ve nem koşulları altında, yaprakların üst kısmında toz halinde bir tabaka oluşur. Bu hastalıkla mücadele de uygulanan yöntemler, lahana mildiyösü hastalığı ile aynıdır. 

Alternaria Yaprak Lekesi

Alternaria yaprak lekesi, yüksek toprak nemi seviyelerini tercih eden ciddi bir hastalıktır. Alternaria brassicae mantarı bu hastalığa neden olur. Patojen, bitkinin toprak üstü kısımlarına zarar verir. Aşırı sulama hastalığın döngüsünü hızlandırır.

ORTAKLARIMIZ

Sürdürülebilirlik ve insan refahına odaklanan ortak misyonumuzu yerine getirmek için küresel STK'lar, Üniversiteler ve diğer kuruluşlarla işbirliği yapıyoruz.