Ayçiçeği Zararlıları ve Hastalıkları

Ayçiçeği çeşitli zararlılar ve hastalıklar tarafından istila edilip enfekte olabilse de kontrol önlemlerine duyulan ihtiyaç çok yaygın değildir. Bununla birlikte, tehditler bölgeden bölgeye ve bir yıldan diğerine değişebilir ve çiftçi herhangi bir tedbir almak  için ihtiyacını (ekonomik kar-zarar) değerlendirmelidir. Ekonomik eşik, önemli verim kaybını önlemek için kontrol önlemlerinin uygulanması için bir sinyal olarak düşünülmesi gereken minimum zararlı sayısını (veya hasarı) yansıtır. Bu sayı, farklı böcekler ve mahsul büyüme aşamaları arasında değişebilir. Mahsulün farklı kritik aşamaları ve belirli “düşmanlardan” tehlikede olan hedeflenen bitki kısımları vardır.” 

Başlıca Ayçiçeği Zararlıları

Çekirge, farklı türdeki tırtıllar veya böcekler gibi ayçiçeği yapraklarından beslenebilir ve zarar verebilir. Sorun çoğu durumda o kadar büyük değil ve çiftçiler harekete geçmiyor. Çiftçi entegre yönetim stratejilerini benimsediğinde verimlilik daha yüksektir. Birçok böcek için geç ekim, haşere istilasına bağlı önemli verim kayıplarını önlemek için en etkili önlemdir. Çiftçi, büyük bir popülasyonda hem yetişkinlerin hem de larvaların kotiledonlara ve ilk yapraklara zarar vererek verim kayıplarına yol açabilen ayçiçeği kınkanatlı böceği (Zygogramma exclamationis) durumunda tetikte kalmalıdır. Fide aşamasında ekonomik eşik bitki başına 1-2 yetişkin veya bitki başına 10-15 larvadır (1). 

Minimum yaprak yüzeyine sahip fideler dışında, çiftçinin yaprak hasarının ölçülebilir verim kaybına yol açabileceği diğer “hassas” büyüme aşamalarının hangileri olduğunu bilmesi gerekir. Örneğin, R2’den R6 aşamasına (ekimden sonraki 52. günden 92. güne kadar), % 40’lık bir yaprak tahribatı % 15-20’den fazla verim kaybına neden olacaktır. Daha spesifik olarak, R3 büyüme aşaması (ekimden 59-67 gün sonra), yaprak dökülmesinin % 20-25’i% 10 verim kaybına neden olabileceğinden, yaprak azalmasıyla ilgili en kritik aşamadır. Yaprak dökümü veya stand azalması bitkinin ömrünün ilerleyen dönemlerinde gerçekleşirse verim kaybı artabilir. Bunun nedeni, bitkilerin kaynaklar için birbirleriyle rekabet etmek için uzun zaman harcadıklarıdır (2).   

Tarla kurdu

Bir ayçiçeği tarlasında 6’ya kadar tarla kurdu türü bulunabilir. Dördü Euxoa cinsine, en az biri Agrotis ve Feltia cinsine aittir. Böcek ayçiçeği fidelerinin yapraklarıyla beslenirken, en uzun hasara genç bitkilerin boyun sapını kesebilen larvalar neden olur ve bu genellikle bitki ölümüyle sonuçlanır. Olgun larvalar, genç bitkilere yalnızca yumuşak sürgünler bulaştırır, çünkü daha sonra gövde kalın ve güçlü olduğunda onu yiyemezler. Zararlılar pestisitlere karşı kolayca bağışıklık geliştirdiğinden, biyolojik yönetim onları kontrol etmenin en iyi yöntemidir. Kontrol, mahsulün ortaya çıkışında veya ekimden önce yapılmalıdır. Mahsul saldırıya uğradığında, yönetim daha karmaşıktır. Kimyasal yönetim, yalnızca sorun şiddetliyse ve her zaman yerel lisanslı bir ziraat uzmanının gözetimi altındaysa kullanılır. Genel olarak, ekonomik eşik metrekare başına 10 larva veya % 25-30’luk bir yatmadır. Çiftçinin böceği bulmak için gece boyunca tarlayı araştırması gerekir (3). 

Yukarıda bahsedilen böceklerin aşırı istilasında meydana gelebilecek ölçülebilir verim kayıplarına rağmen, sorun o kadar yaygın değildir. Bununla birlikte, tomurcuk gelişimi başladığında çiftçinin tarlasını düzenli olarak araştırması gerekir. Bu aşamadaki endişenin nedeni, baş kesen böceklerinin varlığı ve aktivitesidir. Daha spesifik olarak, ayçiçeği güvesi, ayçiçekleri için en büyük ve en yaygın haşere tehdidi olarak kabul edilir (4).  

Ayçiçeği güvesi  

Dünya çapında ayçiçeği mahsullerine zarar verebilecek 3 ana ayçiçeği güvesi türü vardır. Nüfus büyüklüğü ve neden olabilecekleri verim kayıpları bölgeden bölgeye değişebilir. Rüzgar yardımı ile uzak mesafelere yayılabilirken, sıcak koşullar yaşam döngülerini hızlandırır. Yönetim uygulamaları, bitkiye girmeden ve bitkiye zarar vermeden önce yetişkinleri ve genç larvaları hedef aldıklarında etkilidir (5). 

• Ayçiçeği Güvesi (Homoeosoma electellum) 

Larvalar polen ve çiçek salkımıyla beslenir ve başarısız çiçek döllenmesine ve boş tohumlara yol açabilir. Bilinen bir istila geçmişine sahip bölgelerde, çiftçiler daha sonraki bir tarihte ekim yaparak büyük sorunlardan kaçınmaya çalışırlar. Böcek popülasyonunu ölçmek için çiftçi tarlayı araştırmalı, gözlemlemeli ve numune almalı, feromon yemleri (tuzaklar) yan gösterge olarak da kullanılabilir. Çiçeklenme başlangıcında (R5.1) 5 bitki başına 1-3 yetişkin saydığımızda veya yetişkin güvenin ilk ortaya çıkmasından sonraki 7 gün içinde veya R3’ten R5’e kadar günde tuzak başına 4 güve saydığımızda kimyasal kontrol uygulanabilir (1). Her güve larvası 10 tohuma kadar zarar verebilir (6).  

• Ayçiçeği Tomurcuğu Güvesi (Suleima helianthana) 

Yetişkinler yaprak axillerine, çiçek tomurcuklarına veya açık ayçiçeği başlarına yumurta bırakırlar. Yumurtadan çıkan larvalar, sapın veya başın öz bölgesinde beslenmeye başlar. Böcek genellikle yüksek popülasyonlara ulaşabilir. Verim kayıpları, ancak larvalar açılmamış tomurcuklara girdiğinde düzensiz kafa gelişimine neden olduğunda önemli olabilir. Erken plantasyonlarda istila daha uzundur (sapların % 80-85’ine kadar).  

• Bantlı Ayçiçeği Güvesi (Cochylis hospes Walsingham) 

Yetişkinler, olgunlaşmamış ayçiçeği kafalarının diş tellerinin dışına yumurta bırakırlar. Ayçiçeği sadece çiçeklenme aşamasında hassastır (R5). Ekonomik hasar, larvaların disk çiçeği ve her aşamadaki tohumlar üzerinde beslenmesinden kaynaklanır. Çiftçi, tedavi maliyetini ve böcek popülasyonunu dikkate alarak Ekonomik Yaralanma Seviyesini hesaplamak için belirli formüller kullanabilir (daha fazlasını buradan okuyun 1). Geleneksel toprak işleme sistemlerinde çiftçiler derin sonbaharda çiftçilik yapabilirler. Etkili bir alternatif gecikmiş ekimdir. Son olarak, güvenin doğal düşmanları (predatörler ve parazit eşekarısı) çiftçinin önemli müttefikleri olabilir. 

Dikkat: Sadece tozlayıcı dostu böcek öldürücüler kullanın ve tozlayıcıların çiçek açan ayçiçekleriyle uçup beslendiği gün boyunca püskürtmekten kaçının. Herhangi bir ürünü uygulamadan önce herhangi bir komşu arıcıyı bilgilendirin. Bunu yerel lisanslı ziraat uzmanınızla görüşebilirsiniz.  

Kuşlara bağlı önemli verim kayıpları 

Sığırcık kuşu, karatavuklar ve diğer kuşlar, ayçiçeği tohumlarıyla uzun süre beslenmeleri nedeniyle ayçiçeği tarlalarında ciddi zararlılar olabilir. Kuş popülasyonlarının yüksek olduğu bölgelerde çiftçi, sulak alanlara, göletlere, kuyruğa (kara kuşlar için tüneme alanları), bataklıklara, ağaç yuvalarına veya ağaç hatlarına yakın ayçiçeği dikmekten kaçınmalıdır. Modern ayçiçeği çeşitlerinin çoğunda, kuşların neden olduğu verim kayıplarını azaltmak için çiçek gübrelemesinden sonra başları dönüp yere bakar. Ek olarak, erken ekim, kuşlar sürüler halinde toplanmadan önce erken hasat yapılmasına izin verir. Genel olarak, sorun daha küçük ve daha izole ayçiçeği tarlaları için ciddi olabilir. Kuşları tarlalardan korkutmak için çiftçiler otomatik patlatıcılar kullanabilir. Bir cihaz 4-8 hektarı (10-20 dönüm) koruyabilir ve kuşlar güneş doğarken tüneme alanlarından gelmeye başlamadan önce etkinleştirildiğinde daha verimlidir. Çiftçi, kuşların buna alışmaması ve verimliliğini kaybetmemesi için onu her iki veya üç günde bir tarlanın farklı bölgelerine taşımalıdır (7).

Başlıca ayçiçeği hastalıkları 

Ayçiçeği bitkilerini 30’dan fazla hastalığın etkilediği bildirilmiştir. Bununla birlikte, bunların sadece beşte biri mahsulün verim üretiminde önemli sorunlara neden olabilir (8). Böcekler gibi patojen türleri ve neden oldukları ekonomik kayıp da çevresel koşullara bağlı olarak değişebilir. 

Beyaz Çürüklük (Sclerotinia sclerotiorum)

Bu mantarlar, ayçiçeğini enfekte eden en yaygın ve zarar verici patojen olarak kabul edilir. En sık görülen semptom, başın arkasında veya diğer enfekte bitki kısımlarında lezyonların (yumuşak, duygusal, kahverengi) gelişmesidir. Yavaş yavaş lezyonlar genişler ve beyaz hiflerle kaplanabilir. Enfeksiyon, bir ayçiçeğinin büyümesi sırasında herhangi bir zamanda meydana gelebilir, ancak özellikle çiçeklenme sırasında zarar verir. Mantarın büyümesi serin (18-23oC, 64-73oF) nemli havalar tarafından tercih edilir ve semptomlar başlangıçta tarladaki tek bir bitkide, bir sıra veya bir kümede gözlemlenebilir.  

Sklerotinia toprakta ve mahsul kalıntılarında birkaç yıl hayatta kalabildiği için hastalığın kontrolü çok zordur. Ayçiçeklerinin dirençli melezleri olmadığı için çiftçi sklerotinya içermeyen bir toprağa ekim seçmelidir. Düşük verim nedeniyle fungisitlerin yapraktan uygulanması önerilmez (9). Ayrıca aşırı gübrelemeden kaçınılmalıdır (10). Ürün rotasyonu değerli bir araçtır, ancak çiftçi, birçok mahsulün olası konakçı olması nedeniyle dahil edeceği türleri dikkatlice seçmelidir. Daha spesifik olarak, patojen soya fasulyesi, kanola, hardal, kuru fasulye, tarla bezelyesi, mercimek ve patatesleri de enfekte edebilir, bu da ayçiçeğinden hemen önce veya / ve sonra yetiştirilmekten kaçınmak için daha iyidir (11, 12). 

Pas (Puccinia helianthin) 

Önemli verim kayıplarına neden olma potansiyeli olan ekonomik açıdan en önemli ve yaygın hastalıklardan biridir (13). Enfeksiyon ve mantar büyümesi nemli veya yağışlı havalarda ve 24oC’nin (75 oF) üzerindeki sıcaklıklarda tercih edilir. Semptomlar öncelikle alt yaprakların üst yüzeyinde klorotik bir hale ile çevrili küçük, dairesel, karakteristik olarak turuncu lekeler olarak görülür. Yavaş yavaş bu lekeler büyür ve neredeyse tüm yaprağı kaplar. Enfekte bitkiler, ağırlığı ve yağ içeriği azaltılmış daha az tohum üretir (6). Genel olarak yağ tipi ayçiçekleri daha hassastır (14). 

Hastalık kontrolü uygun ihtiyati tedbirlerle başlar. Bunlar arasında yabani ot kontrolü ve erken ekim, dayanıklı bir ayçiçeği melezi seçme, iyi mahsul havalandırması, uygun tarla drenajı, yapraktan sulamadan kaçınma ve mahsul rotasyonu bulunur. Bitkilerin genel durumu (besinler ve su seviyesi, güneşe maruz kalma) bağışıklıklarını da artırabilir. Mantarın sağlıklı tarlalarda veya tarla alanlarında yayılmasını önlemek için kullanılan tüm ekipmanların uygun şekilde temizlenmesi ve sterilize edilmesi de çok önemlidir. Kimyasal arıtma, yalnızca sorun şiddetliyse ve her zaman yerel lisanslı bir ziraat uzmanının gözetiminde kullanılır. Mantar ilacı uygulaması için en uygun zaman bitkilerin çiçeklenme öncesi veya erken dönemleridir. Piyasada bulunan bazı aktif maddeler siprokonazol, piraklostrobin, fluksapiroksad ve azoksistrobindir (15). 

Bakterilerin neden olduğu kök ve sap çürükleri, yüksek toprak suyu tablasına sahip ıslak, ağır topraklarda daha yaygın ve zararlıdır. Bu nedenle genellikle ayçiçeği yetiştiriciliği için böyle bir tarladan kaçınılması tavsiye edilir (7).

References

1. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/integrated-pest-management-of-sunflower-insect-pests-in-the-northern-great-plains
2. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/sunflower-production-guide#section-19
3. https://www.sunflowernsa.com/growers/insects/cutworms/#:~:text=Cutworms&text=When%20looking%20for%20cutworm%20feeding,recommend%20an%20evening%20insecticide%20application.
4. https://www.extension.iastate.edu/alternativeag/cropproduction/pdf/sunflower_crop_guide.pdf
5. https://bookstore.ksre.ksu.edu/pubs/MF3108.pdf
6. https://sanangelo.tamu.edu/extension/agronomy/agronomy-publications/sunflower-production-guide/
7. https://extension.missouri.edu/g4701#uses
8. https://www.sunflowernsa.com/growers/Diseases/
9. https://www.gov.mb.ca/agriculture/crops/plant-diseases/sclerotinia-sunflowers.html
10. https://sanangelo.tamu.edu/extension/agronomy/agronomy-publications/sunflower-production-guide/
11. https://www.extension.iastate.edu/alternativeag/cropproduction/sunflower.html
12. https://www.gov.mb.ca/agriculture/crops/plant-diseases/sclerotinia-sunflowers.html
13. http://era.daf.qld.gov.au/id/eprint/975/
14. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/sunflower-production-guide#section-18
15. https://cropwatch.unl.edu/2018/sunflower-rust-alert-2018

Ayçiçeğinin Tarihi

Ayçiçeğinin Sulanması

Ayçiçeği Yetiştirmek İçin Toprak Hazırlığı, Toprak ve Ekim Gereksinimleri

Ayçiçeği Çeşit Seçimi

Ayçiçeğinin Gübre İhtiyacı

Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde Yabani Ot Yönetimi

Ayçiçeği Zararlıları ve Hastalıkları

Ayçiçeği Verimi, Hasadı ve Depolanması