Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde Yabani Ot Yönetimi

Ayçiçeğinde yabancı ot kontrolü 

Büyük boyutuna rağmen ayçiçeği, bitkinin ilk büyüme aşamalarında yabani ot rekabetine karşı çok hassastır. Yabani otlar, alan, güneş ışığına erişim, besinler ve su açısından bitkilerle rekabet ederken, önemli hastalık ve zararlılara da ev sahipliği yapabilirler. Ayçiçeği gibi bir kuru arazi mahsulü için güçlü rekabet, % 60-90’a varan verim kaybına neden olabilir (1). Sonuç olarak, çiftçiler farklı yabani ot türlerini daha verimli kontrol etmek için entegre yönetim uygulamaları oluşturmalı ve uygulamalıdır.  

Ayçiçeği ekiminden önce bile, çiftçilerin izleyecekleri yabani ot yönetimi stratejisi hakkında bilinçli kararlar vermeleri için üç temel şeyi bilmeleri gerekir:

1. Hangi yabani ot türlerinin mevcut olduğu, popülasyonlarının büyüklüğü ve sahadaki dağılımları. Bir tarlada uygulanan ürün rotasyonu, yetiştirilen yabani ot türlerini ve yıllık nüfuslarını etkileyebilir. Büyük yabani ot “düşmanlarını” tanımlayabilir ve çabalarınızı onları kontrol etmeye yönlendirebilirsiniz.  
2. Daha önce uygulanan yabancı ot yönetimi tekniklerinin türü ve etkinliği. Tek bir yabancı ot kontrol önleminin tekrar tekrar kullanılmasının, belirli yabancı ot türlerinin hayatta kalmasını ve büyümesini destekleyebileceğini unutmayın. Bu, elbette, herbisitlerin kullanımını içerir. Kullanılan aktif bileşiklerin bir listesini ve uygulamanın etkinliğini farklı yabancı ot hedeflerinde tutmak esastır. Azalan verimlilik, herbisite dirençli yabani ot popülasyonlarının gelişimini ortaya çıkarabilir ve bu da kontrollerini son derece zorlaştırır. Bunu yerel lisanslı ziraat uzmanınızla görüşebilirsiniz.  
3. Genç fidelerin ilk kritik aşamalarda yabani otlarla rekabet etmeden gelişmesi için tarlanın tamamen yabani otlardan arındırılması gereken gün sayısı genellikle “kritik dönem” olarak nitelendirilir. Ayçiçeklerinde bu süre ekimden ve mahsul çimlenmesinden 6-9.5 hafta sonrasına kadar sürer (Golipour ve ark., 2009, 2).   

Ayçiçeğinin en önemli yabani otları 

Birkaç farklı yabani ot türü, ayçiçeğinin büyümesini ve verimini” tehdit eder”. Bunlar ot, geniş yapraklı türler veya obligat parazitler olarak sınıflandırılabilir. Tür çeşitliliği ve bolluğu bir bölgeden veya tarladan diğerine ve yıllar arasında değişebilir. En yaygın ve yıkıcı türlerden bazıları: kochia (Kochia scoparia), kazayağı (Chenopodium album), kanada şifaotu (Conyza canadensis) ve amaranthus (Amaranthus retroflexus) ayçiçeği tarlalarında yaygın olarak görülür. Tarla sarmaşığı (Convolvulus arvensis), köygöçerten (Cirsium arvense), sarmaşık çoban değneği (Polygonum convolvulus), yabani ayçiçeği (Helianthus annuus), yabani yulaf (Avena fatua), arsız zaylan (Ambrosia artemisiifolia), kirpi darı (Setaria viridis), yoğurt otu(Galium aparine) ve yabani hardal (Sinapis arvensis) ayçiçeği tarlalarında da büyük bir popülasyonda gözlenebilir (1).  

Son on yılda, canavar otu (Orobanche cumana, Orobanche ramosa) ayçiçeği üreten alanların çoğunda önemli bir sorun haline geliyor. Parazitin % 80’e varan kayıplara neden olabileceği bilindiği gibi Avrupa ve Asya’da sorun daha da büyüktür (Louarn ve ark., 2016). Canavar otu, besinlerini ve suyunu tamamen konakçıdan, bu durumda ayçiçeğinden alan fotosentetik olmayan bir kök parazit bitkisidir. Bu bitkinin kontrolü karmaşıktır çünkü toprakta uzun yıllar hayatta kalabilen ve konak kökünden uyarıcılar (Strigolaktonlar) tespit edildiğinde filizlenebilen birçok tohum üretir.  

Yabancı ot kontrol önlemleri – Ayçiçeğinde entegre yabancı ot yönetimi  

En iyi sonuçlar, farklı kontrol önlemlerinin bir kombinasyonu ile elde edilebilir.  

Kültür uygulamaları

• Ortaya çıkma öncesi ve sonrası toprak işleme 

Ekim öncesi toprak işleme, bir veya daha fazla yabani ot basmasını kontrol etmek, tohum yatağını hazırlamak ve mahsul için yabani ot temiz bir başlangıç sunmak için önemli bir önlemdir. Ekim, son tırmıklamadan hemen sonra gerçekleşebilir. Uygun bir tohum yatağı tekniği uygulanarak yabancı ot kontrolünün etkinliği artar (yabancı ot tohumu çimlenmesini uyarmak için ekimden 7-14 gün önce ve ardından sığ bir derinliğe kadar toprağı sulayın) (3).  

Mahsulün ortaya çıkmasından sonra bile çiftçi, bitkinin dört ila altı yapraklı aşamasında (V4 ila V6) tarlayı 3-5 kez tırmıklayabilir (2). İlk ortaya çıkma sonrası tırmıklama, ayçiçeğinin ilk gerçek yaprak çiftinin gelişmesinden sonra gerçekleştirilebilir (Tonev ve ark., 2019). Yaylı dişli tırmıkların ve / veya dönen kültivatörün kullanılması ve ürüne zarar verebilecek sağlam sivri dişli tırmıklardan kaçınılması önerilir. S-tine veya benzeri sıralı mahsul kültivatörleri genellikle 76 cm (30 inç) sıra aralığına (4) ayarlanır. Özellikle önceki herbisit uygulaması başarısız olduğunda üzücü olabilir. Çim ve geniş yapraklı yabani ot türlerini etkili bir şekilde kontrol edebilir. Bununla birlikte, ortaya çıkma sonrası yapılan tırmıklama % 8’e kadar bitki kaybına neden olabilir. Alternatif olarak, yabancı ot tohumları hala erken bir aşamadaysa, çiftçi döner çapa da kullanabilir. (2). Sap kırılmasını azaltmak için ayçiçeğinin solduğu günün en sıcak döneminde çapalanması tavsiye edilir. Saatte 10 km’nin (6 mil) altında düşük bir hızı tercih ederek, özellikle ayçiçekleri 30 cm (12 inç) yüksekliğe ulaştığında (maksimum 75 mm’de) derin ekimden kaçının (5, 6). Ayçiçeği hasadı ve erken atılan pulluktan sonra, ek olarak yaz ve sonbahar toprak işlemesi yabani ot sayısını ve toprak tohum bankasını azaltmaya yardımcı olacaktır.  

• Toprak solarizasyonu 

Bu teknikle çiftçi, sıcak mevsimde yaklaşık 58 ila 61 gün boyunca nemli toprağa şeffaf polietilen levhalar uygulayarak pasif güneş enerjisi kullanır. Bu, toprak (üst 5 cm) sıcaklığında yaklaşık 10 ° C (50 ° C) artışa yol açacaktır. Bu önlem, ayçiçeği yetiştirme döneminden sonra veya öncesinde sıcaklıkları yüksek bölgelerde çok daha etkilidir. En iyi sonuçlar, bu teknik, yabancı ot tohumlarını daha derin toprak katmanlarından yüzeye, güneş ışığına ve ısıya maruz bırakan toprak işleme ile birleştirildiğinde elde edilir. Birkaç gün boyunca 45oC’nin (113 oF) üzerindeki bir toprak sıcaklığı, canavar otu tohumları da dahil olmak üzere yabani ot tohumlarının hayatta kalmasını ve çimlenmesini önemli ölçüde azaltabilir (5).  

• Ekipmanı kullanmadan önce ve / veya bir alandan diğerine taşırken temizleyin. Bu, yabancı ot tohumu dağılımını en aza indirecektir.  

• Biyolojik kontrol ve ürün rotasyonu:   

Monokültür, ayçiçeklerine özgü yabani ot popülasyonlarının artmasını destekler. Ayçiçeğinin bezelye, arpa, buğday, soya fasulyesi ve / veya mısır gibi diğer mahsullerle birlikte döndürülmesi tavsiye edilir. Ayçiçeği ekildikten sonra mısır veya buğday gibi bir ot türü, arka arkaya ot yabani otları ve geniş yapraklı yabani otlar konusunda etkili herbisitlerin kullanılmasına izin verecektir. Ancak bu durumda, bir sonraki ürüne zarar verebilecek uzun süreli kalıntı aktiviteye sahip herbisitleri kullanmamaya dikkat edin. Bunu yerel lisanslı ziraat uzmanınızla görüşebilirsiniz. 

Daha önce bahsedilen önlem dışında bilim adamları, Arbüsküler Mikorizanın varlığının, Orobanche tohumlarının çimlenmesini azaltarak parazitin kontrolüne yardımcı olabileceğini bulmuşlardır. Bu yaygın toprak mantarları, bitkilere birçok avantaj sağlayan çoğu bitki türünün kökleriyle simbiyotik bir ilişki içinde yaşarlar (Louarn ve ark., 2012).  

•  Çeşit seçimi – Herbisitlere dayanıklı çeşitler 

Son yıllarda, herbisite dirençli ayçiçeği çeşitleri (GDO’suz) çok popülerlik kazanmıştır ve genellikle birçok çiftçi için en iyi seçimdir. En yaygın kullanılan iki teknoloji Clearfield® ve ExpressSun®’dur. Daha spesifik olarak, Clearfield ayçiçeği çeşitleri imidazolinon herbisitlerine (imazapir, imazapik, imazetapir, imazamoks, imazametabenz ve imazakin) toleranslıdır. 

İmidazolinon herbisitler, yıllık ot ve geniş yapraklı yabani otların çoğunu ve Orobanche spp gibi parazitik bitkileri kontrol eder. (Pfenning ve diğ. 2008; Santos ve diğ. 2012). Öte yandan ExpressSun ayçiçeği çeşitleri, Cirsium arvense de dahil olmak üzere birçok geniş yapraklı yabani otu kontrol eden sülfonilüre tribenurona toleranslıdır (Zollinger, 2004), ancak otsu yabani otlara karşı etkili değildir. Çiftçi, bu tür ayçiçeği çeşitlerini yetiştirerek, normal koşullar altında mahsulü hedef alacak herbisitleri ve seçici olmayan herbisitleri uygulayabilir.  

Canavar otu ile ilgili geniş sorunları olan tarlalarda en iyi önlem parazite dirençli bir ayçiçeği çeşidi seçmek olacaktır. Piyasada birkaç tane var.  

Kimyasal kontrol – Herbisitlerin kullanımı 

Herbisitler, nispeten ucuz ve verimli bir çözüm oldukları için ayçiçeği yetiştiriciliğinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, herhangi bir herbisit kullanmadan önce çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki sonuçları her zaman göz önünde bulundurmalısınız. Bunu yerel lisanslı ziraat uzmanınızla görüşebilirsiniz.  

Ayçiçeği fidelerinin kritik dönemde yetişmesi için yabani otsuz bir alan sunmak için ekimden önce sıvı veya granül herbisitlerin ilk uygulaması yapılabilir. Yabancı ot popülasyonuna bağlı olarak, ortaya çıktıktan sonra başka bir uygulamaya ihtiyaç duyulabilir. Ziraat mühendisi ile görüştükten sonra, en zararlı ve bol yabani ot türlerini etkin bir şekilde kontrol etmenizi sağlayacak aktif bir bileşik seçebilirsiniz. Herbisite dayanıklı bir ayçiçeği çeşidi yetiştiriyorsanız, daha fazla seçeneğiniz vardır. Hedef bitki gruplarını, ne zaman uygulanacağını ve hangi oranda uygulanacağını öğrenmek için ürün etiketindeki talimatları takip edebilirsiniz. Bunu yerel lisanslı ziraat uzmanınızla görüşebilirsiniz.  

Tribenuron’un etkinliği, Ambrosia artemisiifolia ve Galium aparine gibi yabani otlar üzerinde imidazolinonlardan daha düşüktür ve bu da Clearfield® çeşitlerini daha popüler hale getirir. Bununla birlikte, hem imazamox hem de tribenuron-metil, Chenopodium album ve Portulaca oleracea‘ya karşı sınırlı etkinliğe sahipken, oxyfluorfen, Chenopodium gibi geniş yapraklı yabani otlara karşı büyük bir kontrol sağlar (Osman ve ark., 2014; Tonev ve diğ., 2020). Benzer şekilde, trifluralin bazlı herbisitler, Amaranthus, Chenopodium, kochia ve yabani darı türlerini yeterince kontrol edebilir (4). Ayçiçeği hormonal herbisitlere karşı çok hassastır ve kullanımlarından kaçınılmalıdır. Herbisitler, etki şekilleri ve uygulama süreleri hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz (7). Son olarak, herbisite dirençli yabani otların gelişmesini önlemek için aynı etki tarzına sahip herbisitlerin birden çok kez kullanılmaması tavsiye edilir.  

Yerel lisanslı ziraat uzmanınızla görüştükten sonra, entegre bir yabani ot yönetimi stratejisini değerlendirebilir ve yukarıda belirtilen önerilen kontrollü önlemlerin bir kombinasyonunu uygulayabilirsiniz.

References

1. https://extension.sdstate.edu/sites/default/files/2021-08/P-00205-09.pdf
2. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/sunflower-production-guide#section-19
3. https://www.extension.iastate.edu/alternativeag/cropproduction/pdf/sunflower_crop_guide.pdf
4. https://www.gov.mb.ca/agriculture/crops/seasonal-reports/pubs/weed-control-conventional-sunflowers.pdf
5. https://www.kzndard.gov.za/images/Documents/RESOURCE_CENTRE/GUIDELINE_DOCUMENTS/PRODUCTION_GUIDELINES/Look-n-Do/Sunflower%20Production.pdf
6. https://sanangelo.tamu.edu/extension/agronomy/agronomy-publications/sunflower-production-guide/
7. https://www.sunflowernsa.com/growers/Approved-Chemicals/Herbicides/

Golipour, H., Mirshekari, B., Moghbeli, A., Hanifian, S. (2009). Critical period of weeds control in sunflower, Helianthus annus L.  Journal of New Agricultural Science, 5(17). en11.

Louarn, J., Carbonne, F., Delavault, P., Becard, G., & Rochange, S. (2012). Reduced germination of Orobanche cumana seeds in the presence of arbuscular mycorrhizal fungi or their exudates. PloS one, 7(11), e49273.

Louarn, J., Boniface, M. C., Pouilly, N., Velasco, L., Pérez-Vich, B., Vincourt, P., & Muños, S. (2016). Sunflower resistance to broomrape (Orobanche cumana) is controlled by specific QTLs for different parasitism stages. Frontiers in plant science, 7, 590.

Osman, A., El-Habieb, R., Elkhawad, M. (2014). Herbicidal efficacy of oxyfluorfen (Sharoxy 24% EC) for pre-emergence weed control in sunflower. Persian Gulf Crop Protection, 3(4), 37–44.

Pfenning, M., Palfay, G., Guillet, T. (2008). The Clearfield® technology – A new broad-spectrum post-emergence weed control system for European sunflower growers. Journal of Plant Diseases and Protection, Special Issue, XXI, 647–653

Santos G., Francischini A.C., Constantin J., Oliveira R.S., Ghiglione H., Velho G.F., Neto A.M.O. (2012): Use of the new Clearfield system in sunflower culture to control dicotyledonous weeds. Planta Daninha, 30: 359–365

Tonev, T., Dimitrova, M., Kalinova, Sht., Zhalnov, I., Zhelyazkov, I., Vasilev, A., Tityanov, M., Mitkov, A., Yanev, M. (2019). Herbology. Publisher Vidinov & son.  ISBN: 978-954-8319-75-1  (Textbook in Bulgarian).

Tonev, Tonyo, Shteliyana KALINOVA, Mariyan YANEV, Anyo MITKOV, and Nesho NESHEV. “Weed association dynamics in the sunflower fields.” Scientific Papers. Series A. Agronomy 63 (2020): 586-593.

Zollinger R.K. (2004): Advances in sunflower weed control in the USA. In: Proceedings 16th International Sunflower Conference, Aug 29–Sept 2, 2004, Fargo, USA: 435–439.

Ayçiçeğinin Tarihi

Ayçiçeğinin Sulanması

Ayçiçeği Yetiştirmek İçin Toprak Hazırlığı, Toprak ve Ekim Gereksinimleri

Ayçiçeği Çeşit Seçimi

Ayçiçeğinin Gübre İhtiyacı

Ayçiçeği Yetiştiriciliğinde Yabani Ot Yönetimi

Ayçiçeği Zararlıları ve Hastalıkları

Ayçiçeği Verimi, Hasadı ve Depolanması