Arpanın Tarihi, Besin Değerleri ve Bitki Hakkında Bilgiler

Arpanın Tarihi 

Yaygın arpa (Hordeum vulgare L.) yabani bitki Hordeum spontaneum‘dan gelir. Bereketli Hilal’den elde edilen birkaç bulgu, arpanın 10.000 yıl önce evcilleştirildiğini ve Eski Dünya tarımının kurucu ürünlerinden biri olarak kabul edildiğini göstermektedir (Badr ve ark., 2000). Arpa yetiştiriciliği dünyanın çeşitli yerlerinde bulunabilir. Bazı uzmanlar, kesin kökeninin bilinmediğini desteklerken (Harlan, 1979), diğerleri Doğu Akdeniz bölgesinden geldiğine inanmaktadır (1). Genellikle Mısır’da MÖ 5000, kuzeybatı Avrupa’da MÖ 3.000, Mezopotamya’da 2350 ve Çin’de MÖ 1.500 yıllarına dayanır. İbraniler, Yunanlılar ve Romalılar için arpa, 1.500-1.600 (16. yüzyıl) döneminde ekmek üretiminde kullanılan ana bitkiydi (2). İlginç bir şekilde, arpa eski Mezopotamya’da para birimi olarak kullanılmıştır (3). 

Bitki Hakkında Bilgiler

Arpa, mısır (Zea mısır L.), buğday (Triticum aestivum L.) ve pirinç (Oryza sativa L.) ile birlikte dünya tahıl üretiminin ilk 4’ünde yer almaktadır (Carena, 2009). Daha doğrusu, 2017 yılında üretimi 149 milyon tona veya 330 milyar liraya ulaştı (4). Avrupa Birliği (AB-27) açık ara en büyük arpa üreticisidir, onu Rusya ve Avustralya izlemektedir. Amerika Birleşik Devletleri dünyanın yedinci en büyük arpa üreticisidir (5). ABD’de 2020’de ortalama 77,2 kile / dönüm veya 5,19 ton / hektar verimle 2,2 milyon dönüm veya 0,89 milyon hektar arpa hasat edilirken, 2020’deki toplam üretim 170,8 milyon kile veya 3,7 milyon tondu (6).  

Arpa bir tahıldır ve Poaceae familyasına aittir. Arpa, dane arpası ve tahıl arpası adları altında bulunabilir. Bitki çeşitli çevresel koşullarda ve iklim aralıklarında (ılıman, subarktik veya subtropikal alanlar) büyüyebilir. Yıllık, serin mevsim C3 (Vitkauskaite ve Venskaityte, 2011) otudur ve yüksekliği 2 ila 4 ft veya 0,6 ila 1,2 m arasındadır (Ball ve ark., 1998). Sapları alternatif pürüzsüz yapraklarla diktir, düğümleri ve internodları tüysüzdür. Arpa tohumları, ¾ ila 4 inç (2-10 cm) uzunluğunda başak şeklinde bir çiçeklenmeve üç uzun kıldan oluşan gruplar halinde çiçek kümeleri (kılçık olarak adlandırılır) üzerinde üretilir. Bazı çeşitlerde kılçıklar olmayabilir, ancak mevcut olduğunda 6 inç veya 15,2 cm uzunluğa ulaşabilir (Radford ve ark., 1968).   

Arpa, özellikle çiçeklenmeden önce diğer küçük tanelerden ayırt edilemez. Yaprak yakasını buğday, çavdar veya yulaf gibi farklı tahıllardan ayırt etmek için gözlemleyebiliriz. Arpa durumunda, kulak kepçeleri olarak bilinen sapı tutan üst üste binen iki uzantıya sahip olacaktır (Ball ve ark., 1998). 

Başaktaki tohum başlarının düzenlenmesine dayanan iki ana arpa kategorisi vardır. Daha doğrusu, yukarıdan altı kürekli bir arpa başı gördüğümüzde, rachis’in (tohum başı sapı) her iki tarafında üçü olmak üzere altı sıra çekirdeği ayırt edebiliriz. İki kürekli arpa durumunda, sadece orta spikelet üzerinde bir çekirdek geliştirilirken, diğer iki spikelet sterildir. Yukarıdan gözlemlendiğinde, bu türün yalnızca iki çekirdeği olduğu görülmektedir (Carena ve ark., 2009). 

Arpa hem kışın hem de ilkbaharda yetiştirilebilir. Kışlık arpa genellikle düşük sıcaklıklara maruz kalabilmek için sonbaharda ekilir ve gelişimini takip eden ilkbahar ve yaz aylarında tamamlar. Öte yandan bahar arpası kış sıcaklıklarına maruz kalmayı gerektirmez ve ilkbaharda ekilebilir. Kış türleri genellikle ilkbahar türlerinden daha erken olgunlaşır. Genel olarak, üç ana büyüme (evre) sistemi vardır (Zadoks, Haun, Feekes). Arpa, Zadoks sistemine dayalı olarak aşağıdaki aşamalarda yetişir (1) 

• Çıkma
• Çift Boğum
• Son başakcık
• Bayrak yaprağının ortaya çıkışı 
• Sap uzaması
• Başaklanma
• Olgunluk 

Besin Değeri ve Kullanımları 

Arpanın tadı fındık benzeri kabul edilebilir ve besin değeri yüksektir. Daha doğrusu karbonhidrat bakımından zenginken protein, kalsiyum ve fosfor konsantrasyonu orta düzeydedir. Arpa ayrıca B kompleksinin az miktarda vitaminini içerir.  

100 gr tam tahıllı arpanın besin değeri (8) 

• 334 kcal 
• 10.6 g protein   
• 2.1g toplam yağ  
• 60.8 g karbonhidrat  
• 14.8g fiber  
• 50 mg Kalsiyum  
• 6 mg Demir  
• 91 mg Magnezyum  
• 380 mg Fosfor  
• 4 mg Potasyum  
• 0.5 mg Sodyum  
• 3.3 mg Çinko  
• 0.3 mg Tiamin (B1)  
• 0.1 mg Riboflavin (B2)  
• 0.6 mg Vit. B6’nın  
• 50 DFE Folat 

Arpa kullanım alanları

• İnsan tüketimi için. İnsan tüketimi için kullanımıyla ilgili olarak arpa, bira ve viski gibi alkollü içeceklerin yanı sıra arpa suyu ve kavrulmuş arpa çayı gibi alkolsüz içeceklerin kritik bir bileşenidir. İtalya’da arpa aynı zamanda bir kahve ikamesidir, caffè d’orzo (arpa kahvesi). Genel olarak altı sıralı arpa, protein içeriği daha yüksek olduğu için hayvan yemi için daha uygundur, şeker içeriği daha yüksek olan iki sıralı arpa ise malt üretimi için daha uygundur. Arpa, malt üretiminde kullanılmasından dolayı hem kültürel hem de ekonomik nedenlerle dünyanın birçok bölgesinde yetiştirilmektedir.  
• Yem için. Arpa, hızlı olgunlaşan ve yaklaşık 58 ila 65 gün içinde yem için hasat edilebilen çok rekabetçi bir bitkidir. Kısa büyüme mevsimi göz önüne alındığında, çift ekim için bazı ortamlara arpa ekilebilir. Yem için geliştirilen arpa çeşitleri genellikle kılçıksızdır ve tahıl çeşitlerine kıyasla daha sonraki bir olgunluk aşamasında (süt-yumuşak hamur aşaması) hasat edilebilir. Yem arpa çeşitleri iki sıralı veya altı sıralı tipler olabilir (12). 
• Örtü mahsulü için (9). Arpa toprak erozyonuna karşı da kullanılabilir. Bunun nedeni, kışlık arpanın toprağa derin bir kök sistemi geliştirmesi, onu erozyona katkıda bulunan faktörler olan rüzgar ve yağmurdan korumasıdır. Arpanın genellikle soğuk havalarda örtü mahsulü olarak kullanılmasının nedenlerinden biri de budur. Ayrıca toprağa azot salar.  
• Süs olarak. H. vulgare variegate olarak bilinen yeni stabilize bir H. vulgare variegate çeşidi (10). 

İngiltere’de algistatik olarak da kullanılırken (11) birkaç yıl önce ölçü birimi olarak kullanılmıştır (bir inçin yasal tanımı üç barleycorn’dur) (Long, 1842).

Referanslar:

1. https://extension.umn.edu/growing-small-grains/spring-barley-growth-and-development-guide#growth-timeline-and-process-791511
2. https://www.britannica.com/plant/barley-cereal
3. https://www.thoughtco.com/fast-facts-about-mesopotamia-119955
4. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL
5. https://www.statista.com/statistics/272760/barley-harvest-forecast/
6. https://www.nass.usda.gov/Statistics_by_Subject/result.php?1D276BD8-3324-3051-B34F-5ED84AE56A38&sector=CROPS&group=FIELD%20CROPS&comm=BARLEY
7. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-799/barley#:~:text=People%20often%20eat%20the%20grain,to%20support%20these%20other%20uses.
8. https://knowledge4policy.ec.europa.eu/health-promotion-knowledge-gateway/whole-grain-nutritional-value-whole-2_en
9. https://plants.usda.gov/DocumentLibrary/plantguide/pdf/pg_hovu.pdf
10. http://www.loghouseplants.com/images/catgrass2.pdf
11. https://web.archive.org/web/20030408210226/http://www.btny.purdue.edu/Pubs/APM/APM-1-W.pdf
12. https://www.academia.edu/32662285/Barley_Grain_and_Forage_for_Beef_Cattle_Energy_and_Protein_Content_of_Feed_Barley

• Badr, A., Müller, K., Schäfer-Pregl, R., El Rabey, H., Effgen, S., Ibrahim, H., et al. (2000). On the origin and domestication history of barley (Hordeum vulgare). Mol. Biol. Evol. 17, 499–510. doi: 10.1093/oxfordjournals.molbev.a026330
• Ball, D.M., Hoveland, C.S. and Lacefield, G.D. (1998). Southern forages. 2nd ed. Potash and Phosphate Inst. and Foundation for Agronomic Research, Norcross, GA.
• Carena, M.J. (2009). Handbook of plant breeding: cereals. 1st ed. Springer, New York.
• Harlan, J.R. (1979). On the origin of barley. In: Barley: origin, botany, culture, winter hardiness, genetics utilization, pests. USDA Agriculture Handbook 338. Washington, DC.
• Long, G. (1842). “The Penny Cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. Vol. 26, Ungulata – Wales”. The Penny Cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. C. Knight. p. 436.
• Radford, A.E., Ahles H. F., and Bell, C. R. (1968). Manual of the vascular flora of the Carolinas. Univ. of North Carolina Press, Chapel Hill.
• Vitkauskaite, G., Venskaityte, L. (2011) Differences between C3 (Hordeum vulgare L.) and C4 (Panicum miliaceum L.) plants with respect to their resistance to water deficit. Žemdirbystė=Agriculture,vol.98,No.4,p.349‒356.

Arpa Yetiştiriciliğinde Yabani Ot Yönetimi

Arpada Verim, Hasat ve Depolama

Arpa Zararlıları ve Hastalıkları

Arpanın Gübre İhtiyacı ve Gübreleme Metodları

Arpa Su İhtiyacı ve Sulama Metodları

Arpa Yetiştirmek İçin Toprak Hazırlığı, Toprak Değerleri ve Ekim Gereksinimleri

En Uygun Arpa Çeşidi Seçmenin İlkeleri

Arpanın Tarihi, Besin Değerleri ve Bitki Hakkında Bilgiler