Ο Πυράκανθος και η Φροντίδα του – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Χορηγούμενο Άρθρο από την Εταιρία STIHL

Ο Πυράκανθος είναι ένας πολυετής αειθαλής θάμνος που τον συναντάμε παντού, αν και αρκετοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν το όνομά του. Συναντάμε τον πυράκανθο σαν φράχτη σε κήπους, μέσα στην πόλη σε διαχωριστικά πεζοδρομίων, περιμετρικά των Εθνικών Οδών, αλλά και μεμονωμένα φυτεμένο σε μικρούς ή μεγάλους κήπους για καλλωπιστική χρήση. Θεωρείται ένα φυτό πολύ χαμηλής συντήρησης, καθώς δε χρειάζεται ιδιαίτερο πότισμα και λίπανση, εκτός ίσως από την πρώτη χρονιά. Αυτό που χρειάζεται όμως είναι τακτικό κλάδεμα προκειμένου να διατηρήσουμε το σχήμα που επιθυμούμε. 

Ο πρώτος λόγος που ο πυράκανθος χρησιμοποιείται ευρέως σαν φράχτης είναι ότι αποτελεί ένα όμορφο φυτό με εντυπωσιακά άσπρα άνθη και μετέπειτα χρωματιστούς καρπούς που δημιουργούν μια πολύ ωραία αίσθηση. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το φυτό έχει πολύ γρήγορο ρυθμό ανάπτυξης, και όπως θα δείτε στις φωτογραφίες παρακάτω, ένα δενδρύλλιο 70 εκατοστών μπορεί σε 3,5 χρόνια να έχει ξεπεράσει τα 4 μέτρα σε ύψος. Ο τρίτος λόγος είναι ότι ο πυράκανθος – όπως προδίδει και το όνομά του- φέρει πολύ επικίνδυνα αγκάθια από τα οποία δεν μπορεί να ξεφύγει κανένας εισβολέας. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σε ένα μεγάλο μέρος των Εθνικών Οδών της χώρας μας χρησιμοποιείται περιμετρικά του δρόμου φράχτης με πυράκανθους που είναι πολύ πυκνά φυτεμένοι. Με τον τρόπο αυτό, αποθαρρύνονται να εισέλθουν στο δρόμο ζώα όπως γάτες, σκύλοι, αλεπούδες κτλ. Τα αγκάθια του πυράκανθου δεν είναι ορατά εκ πρώτης όψεως, είναι καλά κρυμμένα και πολύ επικίνδυνα. Εν αντιθέσει π.χ. με την τριανταφυλλιά όπου τα αγκάθια της απλώς τρυπούν το δέρμα και τρέχει λίγο αίμα, τα αγκάθια του πυράκανθου μπαίνουν μέσα στο δέρμα και εκεί κομματιάζονται σε μικροσκοπικά κομμάτια, δημιουργώντας φλεγμονές και άλλα προβλήματα. Πρόκειται λοιπόν για ένα αδιαπέραστο τείχος της ιδιοκτησίας σας, που αν προσεχθεί αναλόγως θα ζήσει για πάνω από 25 χρόνια.  

Ο πυράκανθος είναι λοιπόν ένας αγκαθωτός αειθαλής θάμνος που παράγει φωτεινά κόκκινα, πορτοκαλί ή κίτρινα μούρα. Η επιστημονική του ονομασία είναι Pyracantha spp., και στην Ελλάδα συναντάμε πιο συχνά το είδος Pyracantha coccinea. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με την τριανταφυλλιά, την οικογένεια Rosaceae. Τα άνθη του έλκουν σε μεγάλο βαθμό τις μέλισσες, ενώ οι μικροί καρποί που παράγονται στη συνέχεια έλκουν μικρά πουλιά. Το φυτό είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στο κρύο (αντέχει έως και -20 βαθμούς Κελσίου) αλλά και στους καύσωνες του καλοκαιριού. 

Φύτευση Πυράκανθου 

Ξεκινάμε με την επιλογή της ποικιλίας και την αγορά του δενδρυλλίου. Αν και υπάρχουν διαφορετικές ποικιλίες, στα φυτώρια της χώρας μας θα βρείτε συνήθως την ποικιλία που παράγει πορτοκαλί-κόκκινους καρπούς και είναι πλήρους ύψους, καθώς φτάνει και ξεπερνά τα τέσσερα μέτρα. Συνήθως στα φυτώρια θα βρείτε δενδρύλλια των 50-70 εκατοστών, τα οποία είναι αρκετά οικονομικά. Κοστίζουν από 3 έως 5 ευρώ το καθένα. Το φυτό μπορεί να φυτευτεί στη χώρα μας κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, εκτός από την εποχή που έχει πολύ υψηλές αλλά και πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Η καλύτερη περίοδος είναι οπωσδήποτε Σεπτέμβριο με Νοέμβριο, έτσι ώστε να εκμεταλλευτεί όλες τις φθινοπωρινές και στη συνέχεια τις ανοιξιάτικες βροχοπτώσεις μετά τη φύτευσή του. Ο πυράκανθος δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις όσον αφορά το έδαφος. Αναπτύσσεται σε όλους τους τύπους εδάφους εφόσον υπάρχει καλή αποστράγγιση. Το φυτό είναι ανθεκτικό στην ξηρασία. Δε μπορεί όμως να ανεχθεί έδαφος χωρίς καλή αποστράγγιση, καθώς κινδυνεύει από σήψη ρίζας.  

Διαλέγουμε μια θέση που λαμβάνει πλήρη ηλιοφάνεια για αρκετές ώρες την ημέρα. Σκάβουμε μια τρύπα περίπου διπλάσια από την μπάλα χώματος που βλέπουμε στην φωτογραφία πιο κάτω και τοποθετούμε προσεκτικά το νεαρό δενδρύλλιο. Στη συνέχεια, καλύπτουμε με χώμα και τοποθετούμε στη βάση του δενδρυλλίου ένα στρώμα οργανικής ύλης (φύλλα τεμαχισμένα, πριονίδια κτλ). Το στρώμα αυτό της οργανικής ύλης εμποδίζει την ανάπτυξη των ζιζανίων, ενώ βοηθά στη συγκράτησης της απαιτούμενης υγρασίας και προστατεύει τις ρίζες το χειμώνα. 

Για δημιουργία πολύ πυκνού φράχτη, τοποθετούμε τα δενδρύλλια σε απόσταση 50 εκατοστών μεταξύ τους. Αμέσως ποτίζουμε τα δενδρύλλιά μας. Γενικώς χρειάζεται πολύ συχνό πότισμα κατά τους πρώτους μήνες μετά τη φύτευση. Αν δεν υπάρχουν βροχοπτώσεις, καλό είναι να ποτίζουμε και μέρα παρά μέρα αν είναι δυνατόν, έτσι ώστε να βοηθήσουμε τα φυτά να αναπτυχθούν κατά τους πρώτους κρίσιμους μήνες, αλλά μόνο εφόσον βεβαιωθούμε ότι το χώμα έχει ξεραθεί εντελώς πριν το επόμενο πότισμα. 

Πότισμα και Λίπανση Πυράκανθου 

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, την περίοδο μετά τη φύτευση των νεαρών δενδρυλλίων, αλλά και κατά τη διάρκεια του πρώτου καλοκαιριού μετά τη φύτευση, οι πυράκανθοι χρειάζονται πότισμα το οποίο θα βοηθήσει πολύ την ανάπτυξή τους. Στη συνέχεια όμως, δεν είναι λίγοι αυτοί που δεν ξαναποτίζουν ποτέ τους πυράκανθούς τους, δεδομένου ότι στην περιοχή τους υπάρχουν επαρκείς βροχοπτώσεις. Για παράδειγμα, στην παρακάτω φωτογραφία θα δείτε έναν πυράκανθο ο οποίο φυτεύτηκε ως δενδρύλλιο 70 εκατοστών το Νοέμβριο του 2017 στην περιοχή της Αττικής. Στη συνέχεια, ποτίστηκε κάποιες φορές και ιδιαίτερα το καλοκαίρι του 2018 (το πρώτο καλοκαίρι μετά τη φύτευση). Έκτοτε, δεν ποτίστηκε ξανά και σήμερα έχει φτάσει σε ύψος τα 4 μέτρα. Σε κάθε περίπτωση όμως, ακόμα και τα ώριμα φυτά καλό είναι να ποτίζονται σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας και υψηλών θερμοκρασιών. 

Περίπου τα ίδια ισχύουν και για τη λίπανση. Το πρώτο διάστημα μετά τη φύτευση, μπορούμε να ενισχύσουμε την προσπάθεια του δενδρυλλίου να αναπτύξει ένα ισχυρό ριζικό σύστημα με την προσθήκη ενός ισορροπημένου λιπάσματος (π.χ. N-P-K 10-10-10). Στη συνέχεια, τα επόμενα χρόνια δε συνίσταται κάποιο λίπασμα για τον πυράκανθο. 

Κλάδεμα Πυράκανθου 

Σε ένα θάμνο πολύ γρήγορης ανάπτυξης, το κλάδεμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Εμείς με το κλάδεμά μας θα δώσουμε το επιθυμητό σχήμα. Ακόμα και δύο πανομοιότυπα δενδρύλλια, αν ξεκινήσουν να κλαδεύονται με διαφορετικό τρόπο, μετά από ένα με δύο χρόνια θα δείχνουν εντελώς διαφορετικά. Για παράδειγμα, αν δεν κλαδέψουμε καθόλου έναν πυράκανθο (όπως έγινε με τον πυράκανθο στο αριστερό μέρος της φωτογραφίας), αυτός θα αρχίσει να ψηλώνει αναπτύσσοντας ένα κωνικό σχήμα, που μοιάζει με ένα ψηλό χριστουγεννιάτικο δέντρο. Αν από την αρχή κλαδεύουμε τον πυράκανθο και δεν τον αφήνουμε να ψηλώσει πολύ (όπως έγινε με τον πυράκανθο στο δεξί μέρος της φωτογραφίας), το φυτό θα πυκνώσει αρκετά στο εσωτερικό και -εφόσον έχουμε φυτέψει φυτά σε σειρά- αυτά θα γίνουν πραγματικά πολύ γρήγορα ένας αδιαπέραστος φράχτης. Μπορούμε βέβαια να ακολουθήσουμε και τη μέση οδό, ενθαρρύνοντας το φυτό να ψηλώσει και κλαδεύοντας κάποια πλευρική βλάστηση, έτσι ώστε να αρχίσει να διαμορφώνεται ένας φράχτης, αλλά με πιο αργό ρυθμό. 

Κατά το κλάδεμα του πυράκανθου, είναι καλό να έχουμε υπόψη τα εξής:

• Το κλάδεμα του πυράκανθου μπορεί να γίνει οποτεδήποτε από την αρχή της άνοιξης έως και το τέλος του φθινοπώρου. Είναι όμως καλό σε κάθε συνεδρία να μην αφαιρούμε ποτέ πάνω από το ένα τρίτο των ιστών του φυτού. 
• Το φυτό παράγει τους περισσότερους από τους νέους βλαστούς την άνοιξη, αλλά αυτοί δεν θα ανθίσουν ούτε θα παράγουν καρπούς κατά το πρώτο έτος. Θα ανθίσουν και θα παράγουν μούρα τον επόμενο χρόνο. Τα άνθη δηλαδή φύονται σε βλαστούς που παρήχθησαν το προηγούμενο έτος, οπότε όταν κλαδεύουμε προσπαθούμε να κρατήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο ξύλο δύο ετών.
• Αφαιρούμε πρώτα τα άρρωστα, ξερά ή διασταυρούμενα κλαδιά, έτσι ώστε να επιτρέψουμε την καλύτερη κυκλοφορία του αέρα στο εσωτερικό του θάμνου. 
• Είναι περιττό να αναφερθεί η σπουδαιότητα της ατομικής προστασίας όταν ασχολούμαστε με τον πυράκανθο. Φοράμε πάντα γάντια καλής ποιότητας κατά το κλάδεμα για προστασία από αγκάθια. Όμως, αυτό δε φτάνει, καθώς κατά το κλάδεμα του πυράκανθου είναι πιθανόν να πεταχτούν κομμάτια από αγκάθια στο δέρμα ή ακόμα χειρότερα στα μάτια μας. Για το λόγο αυτό, φοράμε πάντα ρούχα με μακριά μανίκια, ενώ απαραίτητα είναι και τα γυαλιά ασφαλείας κατά το διάστημα που ασχολούμαστε με τον πυράκανθο. 

Όσον αφορά τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουμε κατά το κλάδεμα, στα πρώτα ένα με δύο χρόνια από τη φύτευση του πυράκανθου μπορούμε να κλαδεύουμε με ψαλίδι μπορντούρας. Στη συνέχεια όμως και καθώς τα φυτά θα ψηλώνουν και θα αναπτύσσονται προς όλες τις κατευθύνσεις, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους Φραχτοκόπτες STIHL. Οι φραχτοκόπτες STIHL είναι περίπου σαν ψαλίδια μπορντούρας, συνδεδεμένα στον σωλήνα ενός χορτοκοπτικού STIHL. Τα μηχανήματα αυτά είναι κατάλληλα ειδικά για να “κουρέψουμε” φράχτες με μεγάλο ύψος, μήκος ή πλάτος. Ο ισχυρός τηλεσκοπικός φραχτοκόπτης HL 94 C-E συνίσταται για δύσκολες εργασίες σε ψηλούς φράχτες και κοντά στο έδαφος. Διαθέτει κινητήρα 2-ΜΙΧ, με ECOSPEED για τον έλεγχο της ταχύτητας, ιδανικό όταν εργάζεστε για μεγάλα διαστήματα ιδίως σε περιοχές με ευαισθησία στον θόρυβο. Στη συνέχεια, σε ακόμα πιο μεγάλους και επιβλητικούς πυράκανθους, είναι σίγουρο ότι θα χρειαστούμε επικουρικά και κονταροπρίονα STIHL, καθώς κάποια ψηλά κλαδιά θα έχουν σκληρύνει αρκετά και θα χρειάζονται απομάκρυνση πριν αρχίσουμε να δίνουμε σχήμα με το φραχτοκόπτη.