Παρθενόκισσος – Φροντίδα σε γλάστρα αλλά και στον κήπο

Ο παρθενόκισσος είναι ένα πολυετές φυλλοβόλο αναρριχώμενο φυτό που κατάγεται από τη Βόρεια Αμερική. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ευπροσάρμοστο φυτό που με ελάχιστη φροντίδα μπορεί να ζήσει στον κήπο μας από 25 έως 40 χρόνια, ή και περισσότερο. Μπορεί επίσης κάλλιστα να αναπτυχθεί σε γλάστρα. Είναι ιδανικό για αναρριχώμενο σε μπαλκόνι, και μπορεί να πλέξει στις καλαμωτές και τα διαχωριστικά των διαμερισμάτων, δημιουργώντας έναν ωραίο «φράχτη» απομόνωσης. Ακόμη, το φθινόπωρο, λίγο πριν ρίξει τα φύλλα του, το φύλλωμά του γίνεται κόκκινο-μπορντό. Πρόκειται για ένα πολύ ιδιαίτερο χρώμα που χαρίζει μία πολύ όμορφη εμφάνιση και μία αίσθηση αρχοντιάς.

Ο παρθενόκισσος ο πεντάφυλλος (ή αλλιώς αμπέλοψη) χρησιμοποιείται κυρίως για να καλύψει μονότονους ή άσχημους τοίχους ή φράχτες, καθώς έχει πολύ έντονη ικανότητα αναρρίχησης (ιδιαίτερα μετά το δεύτερο χρόνο από τη φύτευση) και εξαιρετικά πυκνό φύλλωμα. Οι έλικες του φυτού διαθέτουν βεντούζες που το βοηθούν να αναρριχηθεί πάνω σε τοίχους. Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές που το βλέπουμε να σκαρφαλώνει και να φτάνει πολύ ψηλά εκμεταλλευόμενο συνήθως κάποιο άλλο δέντρο ή θάμνο (συχνά κάποιο κωνοφόρο – λέϊλαντ), όπως φαίνεται και στην παρακάτω φωτογραφία. Χρειάζεται όμως προσοχή καθώς μπορεί πολύ άνετα να πνίξει γειτονικά φυτά καλύπτοντας το φύλλωμά τους και περιορίζοντας έτσι την ικανότητα των φυτών για φωτοσύνθεση. Τέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί άνετα και ως φυτό εδαφοκάλυψης για δυσπρόσιτα σημεία ή πρανή.

Η επιστημονική ονομασία του παρθενόκισσου του πεντάφυλλου είναι Parthenocissus quinquefolia. Ανήκει στην οικογένεια Vitaceae. Η λέξη quinquefolia σημαίνει “πέντε φύλλα”. Το ύψος του φυτού μπορεί άνετα να φτάσει τα 20 μέτρα, ενώ το πλάτος του τα 8 με 10 μέτρα. Στη χώρα μας το φυτό ανθίζει από το τέλος της άνοιξης έως το καλοκαίρι. Καθώς το φυτό μεγαλώνει σε ηλικία, οι βραχίονες γίνονται πιο ξυλώδεις και το φυτό πιο ανθεκτικό. Είναι πολύ ανθεκτικό στο κρύο του χειμώνα σε όποια περιοχή της Ελλάδος και αν βρίσκεστε.

Ο καρπός του είναι ράγα. Αν και ανήκει στην ίδια οικογένεια με το σταφύλι, ο καρπός σε καμμία περίπτωση δε μπορεί να καταναλωθεί από τον άνθρωπο, λόγω τοξικότητας. Περιέχει ουσίες που θα προκαλέσουν βλάβες στα νεφρά και πολλά άλλα σοβαρά προβλήματα. Επίσης, η κατανάλωση των φύλλων από τον άνθρωπο είναι επικίνδυνη. Τέλος, η επαφή του ανθρώπινου δέρματος με τα φύλλα του παρθενόκισσου ιδιαίτερα το φθινόπωρο μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα σε ορισμένα άτομα.

Φύτευση στον κήπο.

Ξεκινάμε με την αγορά του φυτού από το φυτώριο την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Η γλάστρα που φαίνεται στη φωτογραφία μας κόστισε μόνο 10 ευρώ. Το φυτό είναι εξαιρετικά ευπροσάρμοστο όσον αφορά το έδαφος. Υπάρχουν αναφορές ότι έχει ευδοκιμήσει ακόμα και σε pH 5, ενώ μπορεί να αναπτυχθεί και σε βραχώδη εδάφη. Αν και προτιμά τα ηλιόλουστα σημεία, μπορούμε να το μεταφυτεύσουμε και σε σημείο με μερική σκιά. Οι βραχίονες ενός ώριμου παρθενόκισσου αναπτύσσονται ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο, και ο καθένας ουσιαστικά ψάχνει τις ισχυρότερες πηγές φωτός. Χρειάζεται μελέτη κατά την επιλογή του σημείου φύτευσης της αμπέλοψης, καθώς το φυτό έχει πολύ μεγάλο ρυθμό ανάπτυξης και -όπως αναφέρθηκε προηγουμένως- κινδυνεύει να αποβεί μοιραίο για γειτονικά καλλωπιστικά φυτά και θάμνους.

Όσον αφορά το πότισμα, το φυτό έχει μεγάλη ανεκτικότητα στην ξηρασία. Εννοείται ότι κατά τα πρώτα δύο χρόνια, έως ότου το φυτό εγκατασταθεί καλά, χρειάζεται συχνό πότισμα, αλλά στη συνέχεια χρειάζεται πολύ λιγότερο νερό. Στην πραγματικότητα, τα φυτά που φαίνονται στην παραπάνω φωτογραφία ποτίζονται μόνο 2 με 3 φορές το χρόνο, σε περιόδους μεγάλου καύσωνα. Όμως, λάβετε υπ όψην σας ότι είναι φυτά μεγάλης ηλικίας, επομένως το ριζικό σύστημα έχει αναπτυχθεί αρκετά και εκμεταλλεύεται επαρκώς τις βροχοπτώσεις.

Σε ένα φυτό πολύ γρήγορης ανάπτυξης με πολύ έντονη αναρριχητική ικανότητα, όπως είναι η αμπέλοψη, το κλάδεμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Ουσιαστικά εμείς μπορούμε να δώσουμε στο φυτό το σχήμα που επιθυμούμε. Μπορούμε να το διαμορφώσουμε σε ένα μαζεμένο φυτό που απλώς έχει καλύψει μία πέργκολα, να το ενθαρρύνουμε να αναρριχηθεί σε ένα σταθερό σημείο, να καλύψει μία επικλινή επιφάνεια ή να κατακλύσει όλο το χώρο, να προχωρήσει με ριζώματα και μετά να μαζεύεται με πολύ μεγάλη δυσκολία. Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε στην περίπτωση της αμπέλοψης είναι το εξής: Δε φοβόμαστε να κλαδέψουμε πολύ. Καλύτερα πιο πολύ παρά πιο λίγο.

Το κυρίως κλάδεμα της αμπέλοψης λαμβάνει χώρα κατά το τέλος του χειμώνα, όπως ακριβώς συμβαίνει και στο αμπέλι. Κάθε σημείο τομής βρίσκεται κοντά έναν υγιή οφθαλμό. Κλαδεύουμε πάντα υπό γωνία. Η αμπέλοψη ανέχεται δραστικό κλάδεμα και ωφελείται από την αφαίρεση του μισού έως των δύο τρίτων της ετήσιας ανάπτυξης. Αφαιρούμε όλους την αδύναμους βλαστούς από τη βάση και κρατάμε τους πιο υγιείς.

Είναι πολύ σημαντικό κατά το χειμερινό κλάδεμα να διατηρηθεί το επιθυμητό σχήμα και η κατεύθυνση ανάπτυξης του φυτού. Παρόλα αυτά, όλο το χρόνο μπορούμε να αφαιρούμε τυχόν στελέχη που έχουν σπάσει, καθώς και ξηρούς ή προσβεβλημένους βλαστούς (σε αυτή την περίπτωση ποτέ δεν ξεχνάμε να απολυμάνουμε τα εργαλεία μας πριν προχωρήσουμε σε κλάδεμα υγιών ιστών). Επίσης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ψαλίδια κλαδέματος για να το αραιώσουμε όπου το φύλλωμα έχει αρχίσει να γίνεται υπερβολικά πυκνό και δεν εξασφαλίζεται επαρκής αερισμός του φυτού. Αν παρατηρήσουμε ότι ένας βλαστός έχει ξεφύγει (π.χ. έχει αρχίσει να καλύπτει ένα παράθυρο), τον αφαιρούμε αμέσως ακόμα και αν είμαστε μέσα στο κατακαλόκαιρο.

Φύτευση σε Γλάστρα.

Τι πρέπει να προσέξουμε:

1. Αγορά Παρθενόκισσου, Μεταφύτευση και Σημείο Τοποθέτησης Γλάστρας. Ξεκινάμε με την αγορά του φυτού από το πλησιέστερο φυτώριο. Το φυτό όπως έχει αναφερθεί είναι έντονα αναρριχητικό και με τους έλικες που διατηρεί μπορεί να σκαρφαλώνει πολύ ψηλά ακόμα και σε ένα κάθετο τοίχο. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε αφού αγοράσουμε το φυτό είναι να το μεταφυτεύσουμε σε μεγαλύτερη γλάστρα, ιδανικά από τερακότα. Εν αντιθέσει με το πλαστικό, το υλικό αυτό έχει πόρους και βοηθάει το χώμα να αποβάλλει την επιπλέον εδαφική υγρασία. Εννοείται ότι η γλάστρα μας, ανεξαρτήτως υλικού, θα πρέπει να διαθέτει αρκετές οπές αποστράγγισης, έτσι ώστε το επιπλέον νερό να διαφεύγει εντός μερικών λεπτών. Διαλέγουμε ένα φυτόχωμα που παρέχει καλή αποστράγγιση
2. Πότισμα. Οπωσδήποτε το φυτό που μεγαλώνει σε γλάστρα είναι λιγότερο ανεκτικό στην ξηρασία από το φυτό που μεγαλώνει στο έδαφος. Χρειάζεται όμως και πάλι να είμαστε προσεκτικοί καθώς ποτίζουμε τον παρθενόκισσο στη γλάστρα μας και να μην κάνουμε υπερβολές. Ακόμη και με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, το φυτό αυτό δεν χρειάζεται πότισμα κάθε μέρα. Ελέγχουμε κάθε τόσο αν το χώμα είναι εντελώς ξηρό στη βάση της γλάστρας, και μόνο τότε ποτίζουμε.
3. Λίπανση. Όσον αφορά τη λίπανση, το σίγουρο είναι ότι το μέσο φυτό παρθενόκισσου σε γλάστρα χρειάζεται μια βοήθεια προκειμένου να δημιουργήσει έντονη βλάστηση, ειδικά κατά τον πρώτο και δεύτερο χρόνο και να ξεκινήσει να πλέκεται γύρω από το σημείο που έχουμε επιλέξει. Μπορούμε να προσθέσουμε ένα λίπασμα για οξύφιλα φυτά (π.χ. NPK 13-6-15 με Μαγνήσιο και Βόριο), τουλάχιστον δύο φορές κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης (άνοιξη και καλοκαίρι). Την ακριβή δοσολογία την αναφέρει ο παρασκευαστής του λιπάσματος, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούμε να προσθέσουμε 3 καπάκια σε ένα ποτιστήρι των 3 λίτρων, και να ποτίσουμε με αυτό τη γλάστρα μας.
4. Κλάδεμα. Το κλάδεμα είναι σημαντικό για να οδηγήσουμε το φυτό να αναπτυχθεί προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά και για την αφαίρεση παλαιών, ξερών και άρρωστων κλαδιών. Συνήθως όταν έχουμε παρθενόκισσο σε γλάστρα στο μπαλκόνι μας, τα φυτά αναρριχώνται σε πέργκολα ή άλλα κάθετα στηρίγματα. Εν αντιθέσει με τη φύτευση στο έδαφος, συνήθως σε μπαλκόνι έχουμε πολύ λιγότερο χώρο. Έτσι, χρειάζεται να κορυφολογούμε τακτικά τους βλαστούς που βλέπουμε ότι θα ξεφύγουν. Σε όλη τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού μπορούμε να αφαιρούμε ξηρά φύλλα και ξερούς βλαστούς, ωστόσο το αυστηρό κλάδεμα πρέπει να περιμένει έως το τέλος του χειμώνα – αρχές της επόμενης άνοιξης. Tα ψαλίδια κλαδέματος που θα χρησιμοποιήσουμε κατά το κλάδεμα και κορυφολόγημα πρέπει να είναι υψηλής ποιότητας και να συνοδεύονται από τα απαραίτητα πιστοποιητικά.
5. Αλλαγή Γλάστρας περίπου κάθε 2 χρόνια. Ξεκινάμε με μία μετρίου μεγέθους γλάστρα (αλλά σίγουρα μεγαλύτερη από την μικρή πλαστική που αγοράσαμε τον παρθενόκισσο στο φυτώριο). Για παράδειγμα, η εικονιζόμενη γλάστρα που αγοράσαμε στο φυτώριο ήταν 9 λίτρα και τη μεταφυτεύσαμε αμέσως σε γλάστρα 30 λίτρων. Αλλάζουμε τη γλάστρα και τοποθετούμε το φυτό σε γλάστρες μεγαλύτερου μεγέθους σταδιακά π.χ. από τη γλάστρα 30 λίτρων (που έχει ύψος συνήθως 35-40 εκατοστά) σε μία γλάστρα 40 λίτρων (συνήθως με διάμετρο 45 εκατοστών και ύψος 48 εκατοστών) μετά από 2 χρόνια.
6. Η φροντίδα του παρθενόκισσου μπορεί να είναι λίγο επικίνδυνη, λόγω των φύλλων που μπορεί να προκαλέσουν δερματικούς ερεθισμούς σε ορισμένα άτομα. Αν έχετε αποφασίσει να έχετε το φυτό αυτό στη βεράντα σας, μπορείτε να εξετάσετε την αγορά ειδικών γαντιών που θα σας προστατεύσουν κατά τις συνήθεις εργασίες. Η εταιρία STIHL διαθέτει μια μεγάλη γκάμα από γάντια υψηλής ποιότητας, για προστασία από τέτοιες περιπτώσεις. Είναι αδιάβροχα, αντιανεμικά και ζεστά.