Aπάτη και Νοθεία στο Μέλι και το Σιρόπι Σφενδάμου

Η διατροφική απάτη στο μέλι αναφέρεται στην εσκεμμένη νοθεία ή παραποίηση των προϊόντων μελιού με σκοπό την εξαπάτηση των καταναλωτών ή την αύξηση των κερδών. Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί αρκετά περιστατικά απάτης στο μέλι. 

Παρά την επισήμανση των τροφίμων τους ως αγνό προϊόν, ορισμένες εταιρείες έχουν προηγουμένως αναμείξει μέλι ή σιρόπι σφενδάμου με φθηνότερα γλυκαντικά, όπως σιρόπι καλαμποκιού, ρυζιού, ζαχαρότευτλων ή ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο. Αυτό μειώνει το κόστος παραγωγής, αλλά οι καταναλωτές εξακολουθούσαν να πληρώνουν την ίδια τιμή για το καθαρό μέλι ή το σιρόπι σφενδάμου, με το επιπλέον κέρδος να πηγαίνει στις εταιρείες. Η διατροφική απάτη στο μέλι είναι μια από τις πιο διαδεδομένες απάτες τροφίμων στην ιστορία. Κατατάσσεται μαζί με το κρασί και το ελαιόλαδο ως τα τρία πιο συχνά προϊόντα στον πλανήτη στα οποία παρατηρούνται διατροφικές απάτες εις βάρος των καταναλωτών. Με το μέλι, είναι περίπλοκο να διαπιστωθεί μια νοθεία. Αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχουν τεράστια εργοστάσια κυρίως στην Κίνα, τα οποία φτιάχνουν σιρόπι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα που επιτάσσει η αγορά, σχεδιασμένο για να μιμείται το μέλι και να μην ανιχνεύεται στους ελέγχους“, αναφέρει η σομελιέ μελιού Sarah Wyndham-Lewis, με έδρα το Λονδίνο. 

Το πρόβλημα είναι ευρέως διαδεδομένο- το 2013, το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ απήγγειλε κατηγορίες σε δύο μεγάλους εισαγωγείς μελιού στο πλαίσιο της “Επιχείρησης Honeygate”, η οποία έγινε το μεγαλύτερο περιστατικό διατροφικής απάτης στην ιστορία των ΗΠΑ (3).  Μια ανάλυση από το εργαστήριο Honey Authenticity Project 13 εμπορικών σημάτων σούπερ μάρκετ του Ηνωμένου Βασιλείου, από το 2020-2022, διαπίστωσε ότι κανένα δεν συμμορφωνόταν με τα πρότυπα επισήμανσης της ΕΕ και δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “πραγματικό μέλι” (Εικόνα 1), αφού υποβλήθηκε σε περισσότερες από 240 δοκιμές (4).  

 Εικόνα 1. Μελισσοκόμος που παράγει πραγματικό μέλι.

Το ξέπλυμα μελιού είναι πλέον τόσο διαδεδομένο που τα οικονομικά σούπερ μάρκετ στο Ηνωμένο Βασίλειο το πωλούν για 80 πένες – πολύ χαμηλότερα από το κόστος παραγωγής παγκοσμίως, (περίπου 3,50 λίρες ανά κιλό). Αυτό είναι περίπου 4,02 ευρώ το κιλό. Η εξαπάτηση των καταναλωτών δεν είναι μόνο επιζήμια από μόνη της, αλλά μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην υγεία, όπως αποδεικνύεται από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Μαλαισίας το 2018, το οποίο ισχυρίζεται ότι η κατανάλωση νοθευμένου μελιού αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, προκαλεί παχυσαρκία και επιδεικνύει τοξικές επιδράσεις. Επιπλέον, το κρίσιμο εύρημά του ήταν ότι σε μια μελέτη 16 εβδομάδων που πραγματοποιήθηκε σε αρουραίους, 31.25 % αυτών που τρέφονταν με νοθευμένο μέλι ήταν νεκρά την 7η εβδομάδα και τα υπόλοιπα παρουσίασαν μη ομαλή συμπεριφορά όπως επιθετικότητα, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, ταχυκαρδία, αραίωση μαλλιών, λήθαργο, βαριά αναπνοή και αύξηση του σωματικού βάρους, του δείκτη μάζας σώματος, των λιποαποθηκών, των τριγλυκεριδίων, της χοληστερόλης και των επιπέδων γλυκόζης, γεγονός που δείχνει ότι η κατανάλωση νοθευμένου μελιού οδηγεί σε αποτελέσματα τοξικότητας στο ήπαρ και τους νεφρούς, παχυσαρκία και ενδεχομένως διαβήτη (5). Είναι σημαντικό όταν ένας καταναλωτής αγοράζει μέλι να κοιτάει την ετικέτα. Η Sarah συμβουλεύει να αποφεύγεται οτιδήποτε φέρει τη λέξη “blend” ή αλλιώς ‘’μείγμα’’– καθώς “δεν υπάρχει ποτέ λόγος να αναμειχθεί μέλι“. Ιδιαίτερα να αποφεύγετε οτιδήποτε γράφει “μείγμα μελιού από χώρες εκτός ΕΕ“, καθώς αποτελεί ένδειξη ότι μπορεί να είναι γεμάτο σιρόπια ζάχαρης (Εικόνα 2). Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, αυτά τα κινεζικά εργοστάσια παράγουν σήμερα περισσότερο μέλι από όλες τις μέλισσες του πλανήτη. Στη συνέχεια, το μέλι συνήθως αποστέλλεται σε εργοστάσια για να αναμειχθεί με άλλο μέλι – και ενδεχομένως και με άλλες ουσίες, όπως το φθηνό σιρόπι ρυζιού. Οι κινεζικές αρχές γνωρίζουν αυτές τις πρακτικές και λένε ότι εργάζονται σκληρά για τον εντοπισμό τους. “Το μέλι πρέπει να προέρχεται από μία και μόνη πηγή – και, ως εκ τούτου, γίνεται μια τέλεια καρτ ποστάλ της συγκεκριμένης εποχής, του συγκεκριμένου τόπου και της συγκεκριμένης τροφής που φέρνουν οι μέλισσες στην κυψέλη. Αυτή είναι η αυθεντικότητά του”. αναφέρει η Sarah.  Η παγκόσμια παραγωγή έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 50% τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Κατά την ίδια χρονική περίοδο, ο αριθμός των καλλιεργούμενων κυψελών αυξήθηκε, αλλά κατά λιγότερο από 30% σε περίπου 90 εκατομμύρια, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ.  Οι μελισσοκόμοι ανησυχούν ότι οι φτηνές εισαγωγές θα τους οδηγήσουν στην έξοδο από την αγορά, με αποτέλεσμα λιγότερες μέλισσες να επικονιάζουν τις καλλιέργειες, τα αγριολούλουδα και τα δέντρα, απειλώντας με μια οικολογική καταστροφή. 

Εικόνα 2. Μια ανάλυση από το εργαστήριο Honey Authenticity Project 11 εμπορικών σημάτων σούπερ μάρκετ του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσε ότι κανένα δεν συμμορφώνεται με τα πρότυπα επισήμανσης της ΕΕ και δεν μπορεί να χαρακτηριστεί “πραγματικό μέλι”. Οτιδήποτε αναφέρει μείγμα θα πρέπει να αποφεύγεται, ιδίως αν αναφέρει μέλια εκτός ΕΕ (3).

Έτσι, η ανάμειξη μελιού από διάφορες πηγές οδηγεί σε ένα εντελώς ανώνυμο προϊόν χωρίς καμία προέλευση.  Δεν υπάρχει αυθεντικότητα και το μείγμα έχει υποστεί υψηλή επεξεργασία. Όπως ισχυρίζονται ορισμένα μεγάλα σούπερ μάρκετ και συσκευαστές μελιού, ένα αναμεμειγμένο μέλι δεν μπορεί να “ανιχνευθεί μέχρι την κυψέλη”. Αυτό είναι Greenwashing, δηλαδή επίπλαστη οικολογική συνείδηση.  Η Sarah πιστεύει ότι αντί να απαγορευτεί το ψεύτικο μέλι, θα πρέπει να αλλάξει η επισήμανση ώστε να γίνεται σαφές ότι δεν πρόκειται για φυσικό προϊόν. “Δεν θα πρέπει όμως να απαγορεύσουμε το φτηνό “μέλι” εμπορεύματος, γιατί αυτό γίνεται αντιδημοκρατικό και δεν βοηθάει. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να το ορίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια. Έτσι, έχουμε ένα πολύ καλό μοντέλο στη βιομηχανία σιροπιού σφενδάμου. Έχουμε δύο προϊόντα ακριβώς το ένα δίπλα στο άλλο. Το ένα είναι μια φτηνή εκδοχή με την ευκρινή ένδειξη “σιρόπι με γεύση σφενδάμου” και ακριβώς δίπλα είναι το πιστοποιημένο σιρόπι σφενδάμου – το πραγματικό – ένα φυσικό προϊόν με προέλευση που κοστίζει τρεις ή τέσσερις φορές περισσότερο. Ως καταναλωτής, η επιλογή είναι ξεκάθαρη για εσάς και μπορείτε να την κάνετε ανάλογα με το πορτοφόλι και τις προτιμήσεις σας”, προσθέτει η Sarah (3).

Για λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με αυτά τα προϊόντα, μπορείτε να επισκεφθείτε τα άρθρα Διατροφική απάτη στο μέλι και το σιρόπι σφενδάμου, Διατροφική απάτη στα τρόφιμα,και Διατροφική απάτη στο ελαιόλαδο.

Βιβλιογραφία:

1. https://www.fda.gov/food/compliance-enforcement-food/economically-motivated-adulteration-food-fraud
2. Brooks, C. at al. 2021 A review of food fraud and food authenticity across the food supply chain, with an examination of the impact of the COVID-19 pandemic and Brexit on food industry. Food Control, Vol. 130, 108171.
3. https://www.dailymail.co.uk/femail/article-10305039/Is-honey-cupboard-FAKE-Expert-reveals-simple-ways-tell.html
4. https://www.facebook.com/HoneyAuthenticityNetwork/
5. Suhana S. et al, 2018 Adulterated honey consumption can induce obesity, increase blood glucose level and demonstrate toxicity effects. UKM, Sains Malaysiana, 47 (2). pp. 353-365. ISSN 0126-6039