Υλικά συσκευασίας φυτικών ελαίων

Υλικά συσκευασίας βρώσιμων ελαίων

Τα φυτικά έλαια λαμβάνονται από ένα ευρύ φάσμα σπόρων, φρούτων, ξηρών καρπών και δημητριακών, και τα πιο διαδεδομένα από αυτά είναι:

• Ελαιόλαδο
• Ηλιέλαιο
• Κραμβέλαιο
• Σογιέλαιο
• Φοινικέλαιο
• Λάδι καρύδας
• Αραβοσιτέλαιο
• Φυστικέλαιο
• Λάδι απο σαφράν
• Βαμβακέλαιο

Η παγκόσμια παραγωγή φυτικών ελαίων το 2021/22 ήταν 208,8 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι. Οι κορυφαίοι παραγωγοί ήταν η Ινδονησία (52 εκατ. τόνοι), η Μαλαισία (22,4 εκατ. τόνοι), η Κίνα (18,6 εκατ. τόνοι), η Ινδία (14,3 εκατ. τόνοι), οι Ηνωμένες Πολιτείες (13,5 εκατ. τόνοι)

Η παγκόσμια ζήτηση για βρώσιμα έλαια προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2% από το 2021 έως το 2026, φθάνοντας τα 87 εκατομμύρια τόνους. Η Ινδία είναι ο κύριος καταναλωτής βρώσιμων ελαίων, με ζήτηση 13,7 εκατομμυρίων μετρικών τόνων. Η Κίνα, οι ΗΠΑ και η Βραζιλία είναι οι επόμενοι τρεις μεγαλύτεροι καταναλωτές.

Τα βρώσιμα έλαια που καταναλώνονται περισσότερο στον κόσμο είναι τα εξής:

Ποια κριτήρια πρέπει να ληφθούν υπόψη για την επιλογή της σωστής συσκευασίας;

Η επιλογή του υλικού συσκευασίας για τα βρώσιμα έλαια έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα, τη φρεσκάδα και τη διάρκεια ζωής του προϊόντος. Η κατάλληλη συσκευασία πρέπει να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

– Να αποτρέπει την απώλεια της γεύσης ή της οξύτητας,

– Να αποτρέπει τη μετάδοση του φωτός, καθώς αυτό έχει ως αποτέλεσμα το λάδι να ταγγίζει.Το φως που μπορεί να διαπεράσει τη συσκευασία μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία οξείδωσης.

-Να αποτρέπει τη μεταφορά οξυγόνου και υγρασίας 

– Να αποτρέπει την οξείδωση του λαδιού που θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της γεύσης, 

– Να αποτρέπει την απορρόφηση οσμών.

– Να ποτρέπει τη μετανάστευση ουσιών από το υλικό συσκευασίας στο λάδι (π.χ. μικροπλαστικά κ.λπ.).

Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του υλικού θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά με βάση το είδος του λαδιού, το μέγεθος της συσκευασίας και η μεταφορά.

Ορισμένα από τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τη συσκευασία βρώσιμων ελαίων αναφέρονται παρακάτω:

Γυαλί

Τα γυάλινα μπουκάλια παρέχουν καλή προστασία στην ποιότητα του λαδιού. Προστατεύουν επίσης την είσοδο του φωτός, του οξυγόνου και της υγρασίας. Το υλικό δεν αλληλοεπιδρά χημικά με το λάδι και συμβάλλει στη διατήρηση της γεύσης και της ποιότητας. Επιπλέον, σαν υλικό είναι επαναχρησιμοποιήσιμο και ανακυκλώσιμο. Παρ’ όλα αυτά, τις περισσότερες φορές δεν προτιμώνται, καθώς είναι εύθραυστα και βαριά, και η μεταφορά τους είναι πιο κοστοβόρα. Οι γυάλινες φιάλες χρησιμοποιούνται κυρίως για (έξτρα) παρθένα ελαιόλαδα όχι μόνο για λόγους μάρκετινγκ αλλά και επειδή επιβραδύνουν τον ρυθμό οξείδωσης εμποδίζοντας τη διείσδυση οξυγόνου στη φιάλη. Σημαντικός παράγοντας είναι το χρώμα του γυαλιού, καθώς τα διαφανή γυαλιά οδηγούν πιο γρήγορα σε φωτοοξείδωση του ελαιόλαδου και μείωση του χρόνου ζωής στο ράφι.

Πλαστικό

Όσον αφορά τις πλαστικές φιάλες και δοχεία υπάρχουν διάφορα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα ανάλογα με το επιλεγμένο υλικό.  Σε γενικές γραμμές, οι πλαστικές φιάλες είναι ελαφριές, ανθεκτικές στη θραύση και έχουν χαμηλό κόστος παραγωγής. Μπορούν να σχεδιαστούν με διαφορετικά σχήματα και μεγέθη και είναι ανακυκλώσιμα.  Τα κυριότερα μειονεκτήματα είναι ότι ορισμένα πλαστικά μπορεί να αφήνουν το οξυγόνο να περνάει, με αποτέλεσμα την οξείδωση του λαδιού με την πάροδο του χρόνου. Ορισμένες φορές μπορεί να απαιτούν πρόσθετα στρώματα ή επιστρώσεις για την ενίσχυση των ιδιοτήτων φραγμού. Δεν παρέχουν τόσο μεγάλη διάρκεια ζωής όσο τα δοχεία από λευκοσίδηρο, οπότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπου δεν απαιτείται πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής.

Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα δοχεία κατασκευάζονται από HDPE (πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας), PET (τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο) και PVC (πολυβινυλοχλωρίδιο). Αυτά τα δοχεία παρέχουν μέτρια προς μεγάλη διάρκεια ζωής, είναι ελαφριά και μεταφέρονται εύκολα.

Τα μπουκάλια από τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (PET) εμποδίζουν τη μεταφορά οσμών και  οξυγόνου και έχουν καλή διαύγεια. Οι φιάλες HDPE χρησιμοποιούνται ως υλικό συσκευασίας λόγω της σκληρότητας και της αντοχής τους στις χημικές ουσίες. Το PVC είναι ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο υλικό συσκευασίας για τα βρώσιμα έλαια σε πολλές χώρες. Η δημοτικότητά του αυτή αποδίδεται κυρίως στη διαφάνεια που έχει και την πλήρη συμβατότητα με τις τρέχουσες διαδικασίες συσκευασίας και τη δυνατότητα ενσωμάτωσης εξατομικευμένων στοιχείων σχεδιασμού. Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα διαφανή υλικά, το PVC επιτρέπει την έκθεση στο φως, ενισχύοντας την οξείδωση. Μια λύση που προτείνεται είναι η προσθήκη απορροφητών υπεριώδους ακτινοβολίας στα πλαστικά υλικά για να μειωθεί η διαπερατότητά τους στο φως.

Λόγω ζητημάτων που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος, το PET αντικαθιστά σταδιακά το PVC στην αγορά ως προς την συσκευασία των βρώσιμων ελαίων.

Οι εύκαμπτες πλαστικές σακούλες κατασκευάζονται από πολυστρωματικές μεμβράνες. Είναι ελαφριές και αποθηκεύονται εύκολα. Καθώς μπορούν να σχεδιαστούν με διάφορα μεγέθη και σχήματα. Το κύριο πλεονέκτημα είναι ότι συμφέρουν οικονομικά για μεγάλες ποσότητες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι χρησιμοποιούνται ορισμένα υλικά ανάλογα με τον τύπο του πλαστικού, που εμποδίζουν τη διείσδυση του οξυγόνου και του φωτός.

Μέταλλο

Τα λευκοσιδηρά δοχεία (ή αλλιώς τενεκέδες) χρησιμοποιούνται ευρέως για τη συσκευασία βρώσιμων ελαίων. Παρέχουν εξαιρετική προστασία από το φως και το οξυγόνο, την υγρασία και τους μικροοργανισμούς. Αποτελούν πολύ καλή επιλογή όταν απαιτείται πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής. Ωστόσο, ενδέχεται να είναι επιρρεπή στη διάβρωση εάν η επίστρωση υποστεί βλάβη ή δεν έχει καλυφθεί επαρκώς. Για το λόγο αυτό το εσωτερικό μέρος του δοχείου προστατεύεται με ένα ειδικό σμάλτο εγκεκριμένο για τρόφιμα. Συνήθως, μπορούν να βρεθούν σε διάφορες χωρητικότητες από 250g έως 15kg.

Τα λευκοσιδηρά δοχεία χρησιμοποιούνται συνήθως και ευρέως για τη συσκευασία βρώσιμων ελαίων λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων τους. Παρέχουν εξαιρετική προστασία από το φως και το οξυγόνο, τους υδρατμούς και τους μικροοργανισμούς. Είναι ανθεκτικά και ανθεκτικά στην παραβίαση. Αποτελούν εξαιρετική επιλογή όταν απαιτείται πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής. Ωστόσο, τα λευκοσιδηρά δοχεία ενδέχεται να είναι επιρρεπή στη διάβρωση εάν η επίστρωση υποστεί βλάβη. Για το λόγο αυτό το εσωτερικό μέρος του δοχείου προστατεύεται με βερνίκια (ειδικά εγκεκριμένα για τρόφιμα σμάλτα). Συνήθως, μπορούν να βρεθούν σε διάφορες χωρητικότητες από 250g έως 15kg.

Η ποιότητα του λαδιού που αποθηκεύεται σε λευκοσίδηρο δοχεία μπορεί να διατηρηθεί σταθερή έως και ένα χρόνο. Επίσης, η πολλαπλή χρήση των ίδιων δοχείων πολλές φορές οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα διάβρωσης της εσωτερικής επίστρωσης. Η επιφάνεια που έρχεται σε επαφή με το λάδι, αντιδρά εύκολα με τα ελεύθερα λιπαρά οξέα του λαδιού, με αποτέλεσμα την οξειδωτική τάγγιση και το σχηματισμό τοξικών οργανικών ενώσεων. Το αλουμίνιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης για τη συσκευασία βρώσιμων ελαίων λόγω του ελαφρού βάρους του και της ισχυρής αντίστασής του στη διάβρωση. 

Συνολικά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε οτι:

1. Τα υλικά συσκευασίας που παρέχουν ισχυρό φραγμό έναντι του οξυγόνου, του φωτός και της υγρασίας συμβάλλουν στη διατήρηση της ποιότητας του λαδιού και στην παράταση της διάρκειας ζωής του.
2. Τα διαφανή υλικά συσκευασίας θα πρέπει να περιλαμβάνουν προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία για να αποτρέπεται η οξείδωση και η υποβάθμιση της ποιότητας του λαδιού.
3. Οι μεταλλικές συσκευασίες θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλη επένδυση/επίστρωση για την αποφυγή αντιδράσεων μεταξύ του μετάλλου και του λαδιού.
4. Η κατάλληλα σφραγισμένη συσκευασία αποτρέπει την έκθεση στον αέρα και ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο οξείδωσης.

Πηγές

M.S Tawfik, A Huyghebaert, Interaction of packaging materials and vegetable oils: oil stability, Food Chemistry, Volume 64, Issue 4, 1999, Pages 451-459, ISSN 0308-8146, https://doi.org/10.1016/S0308-8146(97)00202-1.

Indian Centre for Plastic in the Environment, http://icpe.in/icpefoodnpackaging/pdfs/9_edible.pdf

Food Packaging and Shelf Life – a Practical Guide’, Luciano Piergiovanni and Sara Limbo, Department of Food Science and Microbiology, University of Milan, Italy https://www.ofimagazine.com/content-images/news/Packaging.pdf