Υλικά συσκευασίας τροφίμων

Τι τύποι συσκευασίας χρηαιμοποιούνται στα τρόφιμα;

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τη συσκευασία τροφίμων συμβάλλουν στη διατήρηση του να παραμείνουν τα τρόφιμα φρέσκα και ασφαλή για κατανάλωση. Κάθε υλικό που χρησιμοποιείται εξυπηρετεί διαφορετικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, παρατείνουν τη διάρκεια ζωής του προϊόντος, προστατεύουν από τη μόλυνση, διατηρούν τη φρεσκάδα και παρέχουν πληροφορίες στους καταναλωτές.

Για το 2012 το μερίδιο αγοράς των υλικών συσκευασίας στα τρόφιμα παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα:

Ποια είναι τα διάφορα υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συσκευασία τροφίμων;

Τα πιο συχνά υλικά που χρησιμοποιούνται στη συσκευασία τροφίμων παρουσιάζονται παρακάτω:

Συσκευασία τροφίμων με πλαστικό:

Το πλαστικό είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα υλικά που χρησιμοποιούνται στη συσκευασία τροφίμων. Τα κύρια πλεονεκτήματά του είναι ότι είναι ελαφρύ, ευέλικτο και οικονομικό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη συσκευασία ξηρών ή υγρών τροφίμων και είναι ανθεκτικό στην υγρασία. Το υλικό που χρησιμοποιείται περισσότερο είναι το πολυαιθυλένιο (PE). Ένας άλλος ευρέως χρησιμοποιούμενος τύπος είναι το τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (PET). Τα πλαστικά ΡΕΤ χρησιμοποιούνται κυρίως για μπουκάλια αναψυκτικών, καλύμματα για προπαρασκευασμένα γεύματα, δοχεία χυμών φρούτων, μπουκάλια λαδιού και σάλτσας, περιτυλίγματα και δίσκους. Οι φυσικές και χημικές ιδιότητες αυτών των ενώσεων τα καθιστούν κατάλληλα σχεδόν για κάθε πηγή τροφίμων.

Σημαντικοί παράγοντες που πρέπει να λάβετε υπόψη είναι ότι ορισμένα πλαστικά μπορεί να είναι διαπερατά από αέρια, οπότε χρειάζονται πρόσθετα στρώματα για να αποτρέψουν τη διείσδυση οξυγόνου. Επίσης δεν αντιδρούν καλά με τρόφιμα που έχουν υψηλή θερμοκρασία.

Συσκευασία τροφίμων με γυαλί

Το γυαλί είναι ένα άλλο υλικό που χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία τροφίμων. Επειδή δεν αντιδρά χημικά με τα τρόφιμα, θεωρείται ένα από τα ασφαλέστερα και πιο υγιεινά υλικά συσκευασίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη συσκευασία ξηρού, υγρού και όξινου προϊόντος. Είναι εξαιρετικά ανθεκτικό στη διάβρωση και ασφαλές για τα τρόφιμα. Επίσης είναι κατάλληλο για τη διατήρηση των τροφίμων για μεγάλες χρονικέ περιόδους.

Τα κύρια μειονεκτήματα είναι ότι τα γυάλινα δοχεία και μπουκάλια είναι βαριά και ακριβά σε σύγκριση με άλλα υλικά. Επιπλέον, μπορούν εύκολα να σπάσουν, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει το κόστος μεταφοράς και τις απώλειες των προϊόντων

Συσκευασία τροφίμων με χαρτί ή χαρτόνι

Χρησιμοποιούνται συχνά για τη συσκευασία ξηρών και στερεών τροφίμων. Είναι χαμηλού κόστους, πολύ ελαφριά και η εκτύπωση της ετικέτας είναι εύκολη πάνω σε αυτά. Επιπλέον, είναι ανακυκλώσιμα ή συχνά χρησιμοποιείται ήδη ανακυκλωμένο χαρτί στη συσκευασία. Πολλές φορές, προστίθενται επικαλύψεις ή ελάσματα για να είναι ανθεκτικό στην υγρασία

Τα κύρια μειονεκτήματα είναι ότι το χαρτί δεν είναι ανθεκτικό, μπορεί εύκολα να σκιστεί και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε υγρά τρόφιμα.

Συσκευασία τροφίμων με κεραμικά

Τα κεραμικά χρησιμοποιούνται επίσης συχνά ως υλικό συσκευασίας. Τις περισσότερες φορές, είναι φθηνότερα από τις μεταλλικές και γυάλινες συσκευασίες. Λόγω του γεγονότος ότι δεν διαβρώνονται και δεν είναι τοξικά, διατηρούν την ποιότητα των τροφίμων. Είναι κατάλληλα για υγρά και ξηρά προϊόντα. Εάν δεν προστεθούν επιπλέον στρώματα, η πρώτη ύλη είναι βιοδιασπώμενη. 

Τα κύρια μειονεκτήματα αυτού του προϊόντος είναι ότι έχουν περιορισμό σε μεγέθη και σχήματα. Μπορούν να σπάσουν εύκολα και δεν είναι απολύτως ασφαλή για όλα τα τρόφιμα.

Συσκευασία τροφίμων από μέταλλα

Τα μέταλλα είναι επίσης μια άλλη εναλλακτική λύση που χρησιμοποιείται πολύ συχνά για τη συσκευασία τροφίμων. Αποτελούν εξαιρετικό φραγμό έναντι του οξυγόνου, του φωτός, της υγρασίας και των παρασίτων. Είναι κατάλληλο για πολλά υγρά ή ξηρά τρόφιμα. Προσφέρει προστασία για το προϊόν κατά τη μεταφορά καθώς και στο ράφι. Επιπλέον, είναι ανακυκλώσιμο. Όπως και τα πλαστικά, στη συσκευασία τροφίμων χρησιμοποιούνται διάφορα είδη μετάλλων, όπως ο κασσίτερος, το αλουμίνιο και ο χάλυβας.

Τα κύρια μειονεκτήματα των μετάλλων είναι ότι πρόκειται για σχετικά ακριβά υλικά. Το υλικό δεν είναι εύκαμπτο, οπότε υπάρχει περιορισμός στα σχήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Τέλος, εάν δεν προστίθενται προστατευτικά στρώματα, τα μέταλλα είναι επιρρεπή στη διάβρωση και αντιδρούν χημικά με ορισμένα τρόφιμα (Alamri et al., 2021)

Συσκευασία με βιολογικής προέλευσης ή/και κομποστοποιήσιμα υλικά

Τα υλικά βιολογικής προέλευσης είναι υλικά που παράγονται από μικροοργανισμούς, προερχόμενα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως απόβλητα τροφίμων, πολυσακχαρίτες ή ξυλεία. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η κυτταρίνη είναι ένα είδος πραγματικής συσκευασίας, ενώ είναι φυτικής προέλευσης. Τα φύλλα και τα περιτυλίγματα σελοφάν κατασκευάζονται από την κυτταρίνης. Άλλοι τύποι είναι τα βιοπολυμερή. Τα βιοδιασπώμενα υλικά χρησιμοποιούνται σε διάφορους τύπους συσκευασίας τροφίμων, όπως μεμβράνες, δίσκοι και δοχεία. Συμβάλλουν στην παράταση της διάρκειας ζωής στο ράφι και στη μείωση των αποβλήτων συσκευασίας, ειδικά για τα ευπαθή είδη με μικρή διάρκεια ζωής. Τα κομποστοποιήσιμα υλικά χρησιμοποιούνται για συσκευασίες τροφίμων που μπορούν να απορριφθούν μαζί με τα απόβλητα τροφίμων σε συστήματα κομποστοποίησης. Συμβάλλουν στην παραγωγή πλούσιου σε θρεπτικά συστατικά κομπόστ και ελαχιστοποιούν την ανάγκη για χωριστή διαχείριση των αποβλήτων. (Agarwal et al., 2021)

Τα υλικά βιολογικής προέλευσης έχουν σχεδιαστεί για να αποικοδομούνται με φυσικό τρόπο, μειώνοντας τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Με βάση τη σύνθεσή τους, μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τρεις ομάδες.

Τα υλικά μικροβιακής προέλευσης συντίθενται με μεθόδους ζύμωσης. Παραδείγματα είναι η ξανθάνη, οι δεξτράνες, οι γλυκάνες, η κυτταρίνη, το πολυ (γ-γλουταμινικό οξύ), το υαλουρονικό οξύ, οι ολιγοσακχαρίτες, οι πολυσακχαρίτες και άλλα.

Τα πολυμερή με βάση το ξύλο προέρχονται από τη λιγνοκυτταρίνη. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει την κυτταρίνη και ημικυτταρίνη, τη χιτοζάνη, τη χιτίνη και τη λιγνίνη.

Τα πολυμερή με βάση τις πρωτεΐνες είναι κυρίως υλικά όπως η ζελατίνη και το κολλαγόνο, η πρωτεΐνη σόγιας και η καζεΐνη. Κάποιες φορές υλικά με βάση τις πρωτεΐνες (ή τα λιπίδια) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία βρώσιμων συσκευασιών. Οι βρώσιμες συσκευασίες κατασκευάζονται από υλικά που μπορούν να καταναλωθούν μαζί με τα τρόφιμα. Αυτό το είδος συσκευασίας μπορεί να βρεθεί ως βρώσιμες μεμβράνες, επιστρώσεις και φακελάκια. Χρησιμοποιούνται κυρίως για ατομικές μερίδες. Οι βρώσιμες συσκευασίες συμβάλλουν στη βιωσιμότητα και να μειώσουν τα απόβλητα.

Το 2020 παρήχθησαν 2,11 εκατομμύρια τόνοι βιοπλαστικών και το 47% αυτών χρησιμοποιήθηκαν στη βιομηχανία συσκευασίας.

Πώς να επιλέξετε το σωστό υλικό συσκευασίας τροφίμων;

Πολλές φορές υπάρχει συζήτηση σχετικά με το ποιες πρώτες ύλες πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη συσκευασία τροφίμων. Σήμερα, υπάρχουν πολλές επιλογές με διαφορετικές ιδιότητες και η απόφαση για τη σωστή μπορεί να είναι πρόκληση.

Παρακάτω μπορείτε να βρείτε ορισμένους παράγοντες που θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας για την επιλογή μεταξύ διαφόρων τύπων υλικών:

– Ιδιότητες φραγμού όσον αφορά τους μικροοργανισμούς, το οξυγόνο, το φως, την υγρασία

– Ασφάλεια τροφίμων

– Βιωσιμότητα 

– Αποτύπωμα άνθρακα

– Κόστος αγοράς και κόστος προετοιμασίας και μεταφοράς

– Ευκολία χρήσης για τους καταναλωτές

– Αν θα είναι ανακυκλώσιμο ή όχι

– Διάρκεια ζωής του προϊόντος

Πηγές:

Agarwal, A., Shaida, B., Rastogi, M. et al. Food Packaging Materials with Special Reference to Biopolymers-Properties and Applications. Chemistry Africa 6, 117–144 (2023). https://doi.org/10.1007/s42250-022-00446-w 

M.S. Alamri, Akram A.A. Qasem, Abdellatif A. Mohamed, Shahzad Hussain, Mohamed A. Ibraheem, Ghalia Shamlan, Hesham A. Alqah, Ali S. Qasha, 2021, Food packaging’s materials: A food safety perspective, Department of Food Science and Nutrition, King Saud University, P.O. Box 2460, Riyadh 11451, Saudi Arabia

European Commission, Food Safety, Food Contact Materials, https://food.ec.europa.eu/safety/chemical-safety/food-contact-materials_en#:~:text=Such%20materials%20and%20articles%20include,Food%20Contact%20Materials%20(FCMs).

G.L. Robertson, Food Packaging, Editor(s): Neal K. Van Alfen, Encyclopedia of Agriculture and Food Systems, Academic Press, 2014, Pages 232-249, ISBN 9780080931395, https://doi.org/10.1016/B978-0-444-52512-3.00063-2.

EFSA, Food Contact Materials, https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/food-contact-materials