Στρατηγικές διαχείρισης κινδύνων στη αγροτική παραγωγή

Οι αγρότες μπορούν να μειώσουν τις επιπτώσεις ενός υποθετικού μελλοντικού, αιφνίδιου, τυχαίου και απρόβλεπτου γεγονότος με τον συστηματικό εντοπισμό, την ανάλυση και τον έλεγχο των κινδύνων παραγωγής, λειτουργίας, αγοράς/τιμών, χρηματοοικονομικών, τεχνολογικών, κανονιστικών, υποδομών και ανθρώπινων ή προσωπικών κινδύνων.

Στο εξής, στρατηγικά, οι αγρότες υιοθετούν διάφορες τακτικές για να αυξήσουν (ή να αποτρέψουν τη μείωση της) παραγωγικότητας ή/και να αυξήσουν την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα (π.χ. προσωπική, οικονομική κ.λπ.). Αυτή τη συνδυασμένη ομάδα τακτικών και συστηματικών προσεγγίσεων την ονομάζουμε διαχείριση του γεωργικού κινδύνου.

Ορισμένες από αυτές τις τακτικές μπορεί να επικεντρωθούν σε:

Κίνδυνοι που σχετίζονται με την παραγωγή, τη λειτουργία, την αγορά (τιμές) 

• Διαφοροποίηση των πηγών εισοδήματος με τη φύτευση διαφορετικών τύπων καλλιεργειών, ετήσιων ή/και πολυετών και/ο συνδυασμός των καλλιεργειών με την κτηνοτροφία ή την ιχθυοκαλλιέργεια, καθώς και η ενοικίαση μηχανημάτων σε τρίτους.
• Ενημέρωση για τις τάσεις της αγοράς και τους τρόπους πώλησης των γεωργικών προϊόντων, πριν ξεκινήσει η σεζόν. Εύρεση εναλλακτικών διοδών πώλησης των προϊόντων αποφεύγοντας τις υπερολικά εκτεταμένες αλυσίδες αξίας που ελαχιστοποιούν το κέρδος για τον παραγωγό.
• Επιλογή συγκεκριμένης χρονικής στιγμής για τη σπορά/φύτευση, μεγιστοποίηση των κερδών της αγοράς κατά την πώληση, αξιοποίηση των χρονικών παραθύρων ευκαιρίας όταν ορισμένα αγαθά είναι σπάνια σε μια συγκεκριμένη αγορά (πρώιμα, όψιμα).
• Επένδυση στην άρδευση, αντισταθμίζοντας τον κίνδυνο εκτεταμένων-απρόοπτων φαινομένων ξηρασίας, διευκολύνοντας την καλλιέργεια να “πιάσει” την μέγιστη δυνατή παραγωγή.
• Επιλογή της πιο ευνοϊκής τοποθεσίας για μια γεωργική εκμετάλλευση όσον αφορά τον μειωμένο κίνδυνο έκθεση σε επαναλαμβανόμενα καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, κατολισθήσεις, ώρες ηλιοφάνειας κ.λπ.)
• Επιλογή ενός συγκεκριμένου συστήματος γεωργίας (π.χ. εκτατική γεωργία, εντατική γεωργία, γεωργία μικρής κλίμακας, γεωργία μεγάλης κλίμακας και όλα τα μείγματα και οι παραλλαγές που μπορεί να προκύψουν, όπως συστήματα γεωργίας που συνδιάζουν αγροδασοκομία, υδατοκαλλιέργεια ή κτηνοτροφικές δραστηριότητες). Τα ζώα μπορούν να παρέχουν κοπριά ιδιαίτερα πλούσια σε άζωτο και οργανική ύλη περιορίζοντας το κόστος χρήσης των χημικών λιπασμάτων. 

Κίνδυνοι που σχετίζονται με το κεφάλαιο και τις υποδομές

• Προϋπολογισμός για τον καθορισμό ενός σημείου αναφοράς της λειτουργίας της γεωργικής εκμετάλλευσης όσον αφορά τον ισολογισμό, τις ταμειακές ροές και τον υπολογισμό κερδών και ζημιών για το έτος ή την περίοδο καλλιέργειας (σεζόν).
• Αποφυγή της αίτησης πίστωσης και δανεισμού.
• Εάν ζητάτε πίστωση, να έχετε πάντα κάποια αποθέματα σε μετρητά ή εύκολα ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία σε περίπτωση που η καλλιέργεια αποτύχει και το δάνειο δεν μπορεί να αποπληρωθεί όπως αναμενόταν.

Κίνδυνοι που σχετίζονται με τους θεσμούς και την τεχνολογία

• Προσδιορίστε και κατανοήστε το κανονιστικό πλαίσιο που ελέγχει τη δραστηριότητά τους (π.χ. περιορισμός στη χρήση ορισμένων τύπων φυτοφαρμάκων ή λιπασμάτων, διάθεση αποβλήτων, κλπ)
• Υιοθέτηση τεχνολογιών που αυξάνουν την παραγωγικότητα, όπως τα μηχανήματα, η χρήση κινητών τηλεφώνων για τη λήψη προειδοποιήσεων σχετικά με τα καιρικά φαινόμενα. Επίσης, η τεχνολογία μπορεί να παρέχει συμβουλές σχετικά με τη γεωργία μέσω του διαδικτύου ή της ηλεκτρονικής επικοινωνίας.

Κίνδυνοι που σχετίζονται με τον άνθρωπο 

• Διατηρήστε την υγεία σας και αποφύγετε τους περιττή έκθεση σε κινδύνους, όπως η μη τήρηση των μέτρων ασφαλείας κατά τη χρήση μηχανημάτων ή την εφαρμογή αγροχημικών.
• Εάν υπάρχει διαθεσιμότητα στην αγορά και είναι δυνατόν, αγοράστε ασφαλιστική κάλυψη υγείας για τους αγρότες και την οικογένειά τους.
• Η συμπεριφορική νοοτροπία (δηλ. είτε ευνοεί την ανάληψη κινδύνου είτε δείχνει αποστροφή προς αυτόν), οι ιστορικές εμπειρίες και η διαθεσιμότητα στην αγορά μπορεί να οδηγήσουν στη λήψη αποφάσεων προς τη χρήση μηχανισμών μεταφοράς χρηματοοικονομικού κινδύνου (δηλ. πίστωση, ασφάλιση κ.λπ.). Εάν, επιπλέον, αυτά τα χρηματοοικονομικά προϊόντα είναι εύκολα προσβάσιμα και ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις επιθυμίες του αγρότη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιστάθμιση της έκθεσής του σε κινδύνους.

Η ασφάλιση είναι εξαιρετικά σημαντική στην πληθώρα των διαφορετικών προσεγγίσεων διαχείρισης κινδύνου που έχει στη διάθεσή του ο γεωργός. Ειδικά η κάλυψη του κινδύνου παραγωγής που προέρχεται από την απώλεια καλλιεργειών, δέντρων, ζώων, κτιρίων και μηχανημάτων, λόγω καιρικών φαινομένων ή ασθενειών. Ένα τέτοιο μέτρο μπορεί να προστατέψη την ψυχική υγεία των αγροτών.

Βιβλιογραφία:

¹ Choudary, V., Baedeker, T. and Johnson, T. (2015) Making the Risky Business of Agriculture ‘climate-smart’, World Bank Blogs. World Bank Group. Available at: https://blogs.worldbank.org/voices/making-risky-business-agriculture-climate-smart (Accessed: November 10, 2022).