Πώς να μειώσετε και να επαναχρησιμοποιήσετε τα υπολείμματα των τροφίμων (Food Waste)

Σύμφωνα με το Natural Resources Defense Council, σπαταλάται  περισσότερο από το 40% των τροφίμων που καλλιεργούνται στις ΗΠΑ. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το 33%.

H σκέψη ότι όλα τα εκατομμύρια ανθρώπων που υποσιτίζονται στον πλανήτη -περίπου 1 δισεκατομμύριο- θα μπορούσαν να τραφούν με λιγότερο από το 25% των τροφίμων που σπαταλούνται μόνο στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.  

Επιπλέον, αν τα τρόφιμα που χαλάνε και πετιούνται ήταν χώρα, θα ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός αερίων του θερμοκηπίου.

Αυτή η σπατάλη δεν αναφέρεται μόνο στα τρόφιμα που θα μπορούσαν να καταναλωθούν. Αναφέρεται επίσης στη υπολείμματα λιπασμάτων, στο κόστος συγκομιδής τροφίμων που δεν τρώγονται ποτέ, στην αποθήκευση αυτών των τροφίμων και ενδεχομένως σε άλλα έξοδα, όπως η μεταφορά τους. Μια άλλη απογοητευτική σκέψη είναι ότι περισσότερο από το 25% του γλυκού νερού στον κόσμο χρησιμοποιείται για τρόφιμα που σπαταλούνται.

Τα γενικά στοιχεία και στατιστικά για τα υπολείμματα τροφίμων είναι δύσκολο να υπολογιστούν. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των περιοχών και των χωρών, καθώς και διαφορές μεταξύ των τροφίμων – για παράδειγμα, το ποσοστό της σπατάλης των γαλακτοκομικών προϊόντων διαφέρει σημαντικά από αυτό των φρούτων και των λαχανικών, και διαφέρει σημαντικά και μεταξύ των χωρών. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσίευμα του 2019 στο περιοδικό Resources, Conservation and Recycling των Carla Caldeira κ.ά., το 2011 στην ΕΕ υπήρχαν 637,8 εκατ. τόνοι τροφίμων. Από αυτά, 129,2 εκατ. τόνοι σπαταλήθηκαν (20,3%). Από αυτά τα υπολείμματα, το 24,9% ήταν στο στάδιο της πρωτογενούς παραγωγής, το 23,7% ήταν στη μεταποίηση και την παραγωγή και το 5,2% ήταν στο επίπεδο της λιανικής πώλησης και της διανομής. Συγκριτικά, οι απώλειες στα νοικοκυριά ανήλθαν στο 38,4%.

Όσον αφορά τις κατηγορίες των τροφίμων, τα λαχανικά ήταν πρώτα κατέχοντας το 24,2% των απωλειών, τα φρούτα με 21,7%, τα δημητριακά με 12,1%, το κρέας με 11% και οι ελαιοκαλλιέργεια με 9,8).

“Ατελή” τρόφιμα

Σαφώς, ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί η σπατάλη τροφίμων είναι να αποφευχθεί η περίσεια από την αρχή/πηγή της αλυσίδας παραγωγής. 

Ορισμένα από τα τρόφιμα που χάνονται είναι απολύτως βρώσιμα, αλλά έχουν ατέλειες, δηλαδή δεν πληρούν πάντα τις απαιτήσεις ποιότητας-εξωτερική (αισθητική) εμφάνισης που ορίζει η αγορά (πρότυπα). Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι είναι ελαφρώς μικρότερα από το κανονικό μέγεθος ή ότι έχουν κάποιο άλλο σχήμα. Πολλά από αυτά τα τρόφιμα είτε ανακυκλώνονται, είτε ταΐζονται σε ζώα, είτε χρησιμοποιούνται ως λίπασμα (κομποστ).

Χρήσεις των υπολειμμάτων τροφίμων

Ορισμένες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, ωστόσο, έχουν αρχίσει να πωλούν “ατελή” φρούτα και λαχανικά, γενικά σε χαμηλότερη τιμή σε σύγκριση με εκείνα τα προιόντα που θεωρούνται ότι ακολουθούν τα στανταρντ ποιότητας. 

Στις ΗΠΑ, οι εταιρείες εκμεταλλεύονται τα ατελή τρόφιμα, τα οποία αγοράζουν από τους παραγωγούς και πωλούν στον τελικό καταναλωτή.

Υπάρχουν επίσης πολλά άλλα προϊόντα διατροφής που δημιουργούνται από ατελή φρούτα και λαχανικά. Για παράδειγμα, δεν έχει σημασία το σχήμα ενός καρπουζιού αν αυτό μεταποιείται σε κάποιο φρουτοποτό.

Η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος στις ΗΠΑ διαθέτει ένα διάγραμμα με την Ιεραρχία Ανάκτησης Τροφίμων για να εξηγήσει τους τρόπους χειρισμού των πλεοναζόντων τροφίμων. Η σίτιση των υποσιτισμένων είναι  προτεραιότητα, και οι ζωοτροφές αποτελούν τη δεύτερη επιλογή. Πιο κάτω από αυτό τα υπολείμματα  λαχανικών και φρούτων  χρησιμοποιούνται επίσης στη βιομηχανία.

Επίσης, πολλές καλλιέργειες καλλιεργούνται ειδικά για βιοκαύσιμα. Ωστόσο, αυτό έχει αποδειχθεί αμφιλεγόμενο.

Υπάρχει το επιχείρημα ότι η γη που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια καλλιεργειών για βιοκαύσιμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή τροφίμων.Αυτό έχει οδηγήσει σε εκκλήσεις για τη δημιουργία βιοκαυσίμων από απόβλητα τροφίμων, αν και όχι αποκλειστικά.

Παραδείγματα χρήσης υπολειμμάτων τροφίμων

Αν και η σίτιση των ανθρώπων είναι προτεραιότητα, έχουν εμφανιστεί και άλλες χρήσεις των υπολειμμάτων των τροφίμων όπως η μετατροπή των αποβλήτων σε ενέργεια ή άλλα προϊόντα.

Για παράδειγμα, υπάρχει ελληνική εταιρεία που παίρνει απόβλητα τροφίμων και τα μετατρέπει σε ενέργεια. Με την υποστήριξη της ΕΕ, τα απόβλητα τροφίμων χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας σε μικρή κλίμακα και επί τόπου.

Το χρηματοδοτούμενο έργο LIGNOFLAG δημιουργήθηκε το 2020. Η εταιρεία που συντονίζει το πρόγραμμα εργάζεται για την εμπορική αξιοποίηση μιας τεχνολογίας για την παραγωγή κυτταρινικής αιθανόλης από γεωργικά υπολείμματα, όπως άχυρα από δημητριακά, καλαμποκόσπορο και υπολείμματα ζαχαροκάλαμου. Η κυτταρινική αιθανόλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτική λύση στη βενζίνη για την κίνηση των οχημάτων.

Ο κύριος στόχος της LIGNOFLAG είναι να κατασκευάσει και να λειτουργήσει μια πρώτη στο είδος της, εμπορικής κλίμακας μονάδα παραγωγής κυτταρινικής αιθανόλης στο Podari της Ρουμανίας.

Πέρυσι, μια μελέτη στην Ινδία έδειξε ότι ένα βακτήριο, το Bacillus sp. PM06, μπορεί να σακχαροποιήσει και να ζυμώσει και τους τρεις τύπους λιγνοκυτταρινικής βιομάζας – πίτουρο σιταριού ή ρυζιού. 

Το 2014, μελέτες έδειξαν ότι η παραγωγή αιθανόλης είναι δυνατή από υπολείμματα ζαχαροκάλαμου, άχυρο ρυζιού και σιταριού με τη χρήση του ζυμομύκητα Saccharomyces cervisae.

Μια άλλη πολυεθνική εταιρεία μπορεί να παράγει BioCNG από βιοαέριο που προέρχεται από τη βιομηχανία τροφίμων, τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις ή τις μικρές γαλακτοπαραγωγικές μονάδες, καθώς και τις φάρμες με λιγότερα από 3.000 βοοειδή. Εναλλακτικά, η εταιρεία μπορεί να παράγει BioLNG από απόβλητα από μεγαλύτερες εγκαταστάσεις, χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων και συστήματα αποχέτευσης.  

Ένα άλλο έργο στην Ινδία όχι μόνο δημιουργεί ενέργεια από υπολείμματα, αλλά και πολλές θέσεις εργασίας . Επιπλέον, μειώνονται τα αέρια του θερμοκηπίου επειδή δεν καίγονται πλέον καλλιέργειες, και δημιουργείται καθαρή ενέργεια.

Στην Αυστραλία, περισσότεροι από 130 χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων χρησιμοποιούν το μεθάνιο από τη σήψη των τροφίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Επιπλέον, δεν είναι μόνο η ενέργεια που μπορεί να δημιουργηθεί από τα υπολέιμματα των τροφίμων. Προϊόντα όπως το σκυρόδεμα, το τσιμέντο και τα τούβλα μπορούν επίσης να αξιοποιήσουν διάφορες κατηγορίες υπολιεμμάτων. Τα απόβλητα μπορούν επίσης να μετατραπούν σε καλλυντικά, πρόσθετα τροφίμων, συμπληρώματα διατροφής και φαρμακευτικά προϊόντα. Ένα έργο στην Αυστραλία, που είναι η χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγή πατάτας στο νότιο ημισφαίριο – αξιοποιεί τα απορρίμματα πατάτας για τη δημιουργία βιοπλαστικών. Το 40% των αυστραλιανών πατατών δεν καταλήγει ποτέ στην τροφική αλυσίδα. Αυτή η προσπάθεια ανακύκλωσης αποτελεί μέρος της κυκλικής οικονομίας, καθώς αυτά τα απόβλητα μπορούν να μετατραπούν σε προϊόντα που συμβάλλουν στην αύξηση της διάρκειας ζωής άλλων τροφίμων, μειώνοντας έτσι περισσότερα απόβλητα.

Μαζί με αυτά, υπάρχουν και αμέτρητα άλλα παραδείγματα εταιρειών που προσπαθούν να κάνουν τη διαφορά για τη μείωση των υπολειμμάτων τροφίμων σε κάθε στάδιο της αλυσίδας αξίας.

Επιπλέον μπορεί να υπάρχουν καλύτερες – και πιο προσοδοφόρες – εναλλακτικές λύσεις για τους αγρότες από το να πετάξουν ανεπιθύμητες, άχρηστες ή πλεονάζουσες καλλιέργειες σε χώρους υγειονομικής ταφής ή να τις μετατρέψουν σε λίπασμα ή ζωοτροφές. Αυτό ισχύει και για τα μέρη των φυτών που δεν συγκομίζονται. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να διερευνάται αν υπάρχουν άλλες διαθέσιμες επιλογές.

Η μείωσή των υπολειμμάτων τροφίμων και η διερεύνηση καινοτόμων τρόπων αξιοποίησης των αποβλήτων που δημιουργούνται, σημαίνει ότι υπάρχει η ελπίδα να σιτισθεί ο αυξανόμενος πληθυσμό, να μειώσουμε τα αέρια του θερμοκηπίου και τη χρήση νερού και να παρέχουμε πράσινη ενέργεια σε όλο τον κόσμο.