Μικρές αλυσίδες εφοδιασμού αγροδιατροφικών προϊόντων: ποια τα οφέλη τους

Το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου μας δείχνει πώς να μικραίνουμε τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων με τρόπο αποδοτικό 

Το “κόντεμα” των αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων στοχεύει στην ενίσχη της επισιτιστική ασφάλεια, στην ώθηση της τοπική οικονομία και την στήριξη της βιωσιμότητας των επισιτιστικών συστημάτων.

Η ανεύρεση τρόπων για την προμήθεια βιώσιμων και τοπικών τροφίμων είναι πιο σημαντική από ποτέ. Ο COVID-19, η κλιματική κρίση και η σύγκρουση Ουκρανίας-Ρωσίας ανέδειξαν την ευθραυστότητα των πιο μεγάλων αλυσίδων εφοδιασμού. Υπάρχουν θεμελιώδεις αδυναμίες, καθώς όσο περισσότεροι φορείς και στάδια στην αλυσίδα, τόσο περισσότερες ευκαιρίες υπάρχουν για να πάνε τα πράγματα στραβά. Οι πιθανές συνέπειες της πανδημίας θα μπορούσαν και θα έπρεπε να αναγνωρίσουν την ανάγκη για καλύτερη επαφή με βιώσιμους και τοπικούς παραγωγούς τροφίμων, ακόμη και αν υπάρξουν ελαφρώς υψηλότερες τιμές ως αντάλλαγμα για υψηλότερη ασφάλεια τροφίμων. Ο καθηγητής Tim Lang του London City University έχει υπολογίσει ότι οκτώ εταιρείες στο Ηνωμένο Βασίλειο ελέγχουν το 90% της προμήθειας τροφίμων και δηλώνει ότι «το βρετανικό κράτος μας απογοητεύει με το να μην αποκεντρώνει τις προμήθειες που υπάρχουν». Βοηθώντας τις μικρότερες αλυσίδες εφοδιασμού όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά και να αναπτυχθούν θα καταστήσουμε το επισιτιστικό μας σύστημα πιο ανθεκτικό και βιώσιμο (2).

Εικόνα 1. Αγκαλιάζοντας τα τοπικά παραγόμενα τρόφιμα  

Οφέλη των μικρών αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων (SFSC)

Η ύπαρξη και μικρών αλλά και μακρών (μεγαλύτερων) αλυσίδων εφοδιασμού έχει διάφορα οφέλη:

1) Ενίσχυση της τοπικής οικονομίας

Όταν οι μικρές επιχειρήσεις τροφίμων έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στις τοπικές αγορές ενισχύεται η τοπική οικονομία. Με λιγότερα στάδια στην αλυσίδα εφοδιασμού, οι τοπικοί παραγωγοί έχουν υψηλότερα περιθώρια κέρδους. 

2) Διαχείριση των logistics για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα

Πολλές τοπικές κυβερνήσεις έχουν κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η υποστήριξη της ανάπτυξης της τοπικής παραγωγής και διανομής τροφίμων θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές των μεταφορών και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα.

3) Ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας

Ο COVID-19 έδειξε ορισμένα από τα μειονεκτήματα των μεγάλων αλυσίδων εφοδιασμού. Η ύπαρξη μικρών και τοπικών αλυσίδων εφοδιασμού παράλληλα με τις πιο μεγάλες αλυσίδες εφοδιασμού ενισχύει την επισιτιστική ασφάλεια.(2).

Εικόνα 2. Το “κόντεμα”των αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων ενισχύει την τοπική οικονομία 

Κάθε χρόνο ξοδεύονται 2,4 δις λίρες Αγγλίας για τρόφιμα και εστίαση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, η κυβέρνηση παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει πού ξοδεύονται αυτά τα χρήματα και πιθανότατα δεν τα έχει ξοδέψει ποτέ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι λιγότερα από τα μισά ιδρύματα του δημόσιου τομέα πληρούν τα ελάχιστα πρότυπα τροφίμων που έχει θέσει η κυβέρνηση. Επιπλέον, τα συστήματα τροφίμων συμβάλλουν έως και 30% των αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τον άνθρωπο, ενώ η καταστροφή της βιοποικιλότητας οφείλεται κυρίως στη συνεχή εντατικοποίηση της γεωργίας για την κάλυψη της απαίτησης για περισσότερα και φθηνότερα τρόφιμα. Ο δημόσιος τομέας εισάγει ανώνυμα από το εξωτερικό σχεδόν όλα τα τρόφιμα που αγοράζει. Σχεδόν όλοι οι τοπικοί, βρετανοί παραγωγοί τροφίμων δεν μπόρεσαν να προμηθεύσουν τα προϊόντα τους σε σχολεία, νοσοκομεία, φυλακές και ένοπλες υπηρεσίες. 

Κατά συνέπεια, οι προμήθειες τροφίμων του δημόσιου τομέα παρέχουν ένα ισχυρό εργαλείο για την προώθηση βιώσιμων τοπικών τροφίμων και μπορούν να έχουν σημαντικές κοινωνικές, περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις λόγω του αριθμού των γευμάτων που σερβίρονται. Πολλοί παραγωγοί στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπόρεσαν να προμηθεύσουν την αγορά του δημόσιου τομέα λόγω των εμποδίων εισόδου. Το Dynamic Food Procurement παρέχει μια ανοικτή ψηφιακή αγορά για τους παραγωγούς και τους αγοραστές τροφίμων. Μια πιο ισορροπημένη αγορά μπορεί να προκύψει με την άρση πολλών από αυτά τα εμπόδια εισόδου για τους προμηθευτές, δημιουργώντας σημαντικές ευκαιρίες για τους τοπικούς παραγωγούς και προμηθευτές (3).

Εικόνα 3. Προμήθειες τροφίμων του δημόσιου τομέα 

Η στρατηγική του Ηνωμένου Βασιλείου για τα τρόφιμα που δημοσιεύθηκε το 2021 συνέστησε την εφαρμογή της δυναμικής προμήθειας τροφίμων σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εφαρμογή αυτή ακολούθησε επιτυχημένες πιλοτικές εφαρμογές που απέδειξαν την ικανότητα των δυναμικών προμηθειών τροφίμων να προσφέρουν συντομότερες, πιο διαφανείς και βιώσιμες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων στον δημόσιο τομέα. Τα πιλοτικά αυτά προγράμματα έδειξαν πώς οι τοπικοί αγρότες θα μπορούσαν να προμηθεύσουν τον κλάδο. Ως αποτέλεσμα, η διαφάνεια της αλυσίδας εφοδιασμού, επιτρέπει στους καταναλωτές να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την ευημερία, το αποτύπωμα άνθρακα και τις επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα στις επιλογές τροφίμων που κάνουν. Επιπλέον, η ανακατεύθυνση των δαπανών για τρόφιμα σε τοπικούς παραγωγούς τροφίμων έχει σημαντικό αποτέλεσμα. Ενδεικτικά αναλύσεις έχουν δείξει ότι με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να δημιουργηθούν πάνω από 80 εκατομμύρια λίρες ετησίως σε πρόσθετο ΑΕΠ (4).

Πρωτοποριακό πιλοτικό πρόγραμμα προμήθειας σχολικών τροφίμων 

Το 2015, ένα ζευγάρι υπευθύνων προμηθειών στο Συμβούλιο Bath and North East Somerset (B&NES) ήθελαν να φέρουν επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο προμηθεύονταν τρόφιμα για την υπηρεσία τροφοδοσίας που διοικούσαν οι τοπικές αρχές. Για αυτό το λόγο ζήτησαν από την Enterprise Manager (EM) βοήθεια. Η υπηρεσία αυτή είναι ήδη ένας βραβευμένος προμηθευτής τροφοδοσίας που διανέμει γεύματα σε 60 σχολεία. Η Υλοποίηση της περιφερειακής στρατηγικής για τα τρόφιμα ήταν η βελτίωση της ποσότητας και της επιλογής φρέσκων, τοπικών και βιώσιμων προϊόντων στο σχολικό μενού, με παράλληλη παροχή αξίας και μείωση των συνολικών δαπανών. Μαζί, συνέλαβαν μια πιο δυναμική μορφή προμηθειών. Αυτή η μορφή πληρούσε επακριβώς τους κανονισμούς προμηθειών, αλλά είχε ένα ακόμα βήμα προς την αλλαγή στη συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αναβάθμισε την εξυπηρέτηση των κουζινών και επέτρεψε τη βιώσιμη καινοτομία στο μενού. Η ΕΜ ανέλαβε μια εκ βάθρων επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο γινόταν η προμήθεια, η εκπλήρωση και η παράδοση των τροφίμων σε κάθε σχολική κουζίνα. Η αναθεώρηση αυτή αναβάθμισε την εμπειρία των σχολικών μαγείρων κατά την παραγγελία και την παραλαβή των παραδόσεων στην κουζίνα τους.  

Ως εκπρόσωπος τεχνολογίας και διαχείρισης του συμβουλίου, οι δυνατότητες της EM επεκτάθηκαν σε ένα ευρύ φάσμα απαιτήσεων. Τα παραδείγματα αυτά περιλάμβαναν:

1) διαχείριση έργων,

2) βοήθεια στους αγρότες που συμμετείχαν για πρώτη φορά σε διαγωνισμό, παραδίδοντας παραγγελίες στην ώρα τους,

3) την παροχή υποστήριξης σε τοπικές αρχές και προμηθευτές σε θέματα νομοθετικής συμμόρφωσης των προμηθειών,

4) διασφάλιση ότι οι διαπιστεύσεις και τα πιστοποιητικά εκπληρούνται,

5) υποστήριξη της εξυπηρέτησης πελατών και υλικό επικοινωνίας/marketing για την ανάδειξη του αντίκτυπου της καινοτομίας σε πολιτικούς, εργαζόμενους, τοπικούς μαθητές και γονείς.

Η ομάδα ανάπτυξης αυτής της τεχνολογίας δημιούργησε και στη συνέχεια συντήρησε την πλατφόρμα. Στόχος τους ήταν να τη συναρμολογήσουν πλήρως για κάθε χρήστη- αγοραστή, παραγωγό, προμηθευτή, μέλος της ομάδας logistics, υπεύθυνο τροφοδοσίας και τελικό πελάτη. Σε διάστημα δύο ετών, η πιλοτική εφαρμογή παρέδωσε με επιτυχία τις πρώτες ύλες για πάνω από 2,3 εκατομμύρια γεύματα έχοντας παράλληλα μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην αλυσίδα εφοδιασμού. Έτσι, οι μικρομεσαίοι παραγωγοί τροφίμων συνήψαν για πρώτη φορά απευθείας συμβόλαιο με τον δημόσιο τομέα. Η πιλοτική εφαρμογή βελτίωσε την ψηφιακή ένταξη στις σχολικές κουζίνες και μείωσε τη σπατάλη τροφίμων. Επιπλέον, ενίσχυσε τη διαφάνεια της αλυσίδας εφοδιασμού και την περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα των προμηθευόμενων τροφίμων. Η υπηρεσία αυτή βελτίωσε την αξία των αγορών και η συνολική δαπάνη για τρόφιμα μειώθηκε (5).

Το μοντέλο προμηθειών 

Η πιλοτική συμφωνία εταιρικής σχέσης με τον πράκτορα: Αυτή η μέθοδος εργασίας δεν είχε δοκιμαστεί ποτέ στο παρελθόν ως προς την προμήθεια τροφίμων. H B&NES, αφού εξέτασε προσεκτικά τις νομικές επιπτώσεις και την εκτεταμένη δέσμευση της αγοράς επέλεξε τον κατάλληλο Πράκτορα. Στη συνέχεια, τα δύο μέρη διαμόρφωσαν την καλύτερη δυνατή λύση και καθόρισαν τους ρόλους και τις αρμοδιότητες του πράκτορα. Καθόρισαν τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να λειτουργήσει μια αντίστοιχη πλατφόρμα για την επίτευξη των στόχων που είχαν τεθεί. Αυτή η δέσμευση ήταν απαραίτητη για να κατανοήσουν όλα τα μέρη τι απαιτούνταν και πώς θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί.

Το δυναμικό σύστημα αγορών (DPS): Οι προμηθευτές μπορούν να προμηθεύουν ό,τι, πότε και πώς χρειάζονται χρησιμοποιώντας αυτό το σύστημα αγορών και τη βοήθεια ενός τεχνικού.

Ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα ενός DPS είναι ότι οι υποψήφιοι προμηθευτές δεν χρειάζεται να ενταχθούν από την αρχή της περιόδου της σύμβασης. Αντιθέτως, μπορούν να υποβάλουν αίτηση και ενθαρρύνονται ενεργά να το κάνουν όταν και όπως μπορούν. Επίσης δεν υποχρεούνται να ολοκληρώσουν μέρος της αξίας της σύμβασης. Ως αποτέλεσμα, η DPS επιτρέπει τη διαδικασία προεπιλογής μικρομεσαίων επιχειρήσεων να υποβάλουν προσφορά για μια σύμβαση για το δημόσιο τομέα.

Εικόνα 4. Οι απαιτήσεις ποιότητας αποτελούν μέρος της διαδικασίας προεπιλογής DPS

Οι παραγωγοί πρέπει να περάσουν από τη διαδικασία προεπιλογής για να αποκτήσουν πρόσβαση στο DPS. Ο απαραίτητος κανόνας προμηθειών, τα νομικά πρότυπα, οι απαιτήσεις ποιότητας κ.λπ. περιέχονταν όλα από την αρχή. Η τιμολόγηση, θα έπρεπε επίσης να έχει ληφθεί υπόψη. Οι παραγωγοί/προμηθευτές διαγωνίστηκαν σε μίνι διαγωνισμούς για τα είδη που ήθελαν να προσφέρουν. Με αυτόν τον τρόπο, μεγάλοι και μικροί παραγωγοί μπορούσαν να γίνουν ανταγωνιστικοί στην αγορά. Αυτό επέτρεψε στους μικρούς παραγωγούς να υποβάλουν προσφορές χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να προσφέρουν ολόκληρη την παραγωγή τους.

Η πλατφόρμα για τη διαχείριση της τεχνολογίας των παραγωγών επέτρεπε σε ορισμένα προϊόντα να έχουν σταθερές τιμές, ενώ άλλα μπορούσαν να έχουν δυναμική τιμολόγηση. Ο τεχνικός διασφάλισε ότι ο μίνι διαγωνισμός ήταν μια κλειστή διαδικασία υποβολής προσφορών σύμφωνα με τους κανονισμούς της DPS για κάθε κατηγορία προϊόντων. Στη συνέχεια, η εταιρεία και ο διευθυντής τροφοδοσίας κατέταξαν κάθε προμηθευτή για κάθε προϊόν. Καθόρισαν ένα σημείο διαλογής για το ποιοι προμηθευτές θα πρέπει να συμμετέχουν στα καταστήματα και ποιοι θα πρέπει να μείνουν εκτός. Μόλις έγιναν οι συμφωνίες, οι σεφ και οι μάγειρες του σχολείου μπορούσαν να κάνουν μία απευθείας παραγγελία μέσω της ιστοσελίδας. Έτσι δεν χρειαζόταν να κάνουν παραγγελίες σε μεμονωμένους προμηθευτές. Με τη σειρά τους, λάμβαναν τα προϊόντα ομαδοποιημένα σε μια παράδοση αντί για ξεχωριστές παραδόσεις από πολλούς προμηθευτές.

Εν κατακλείδι, η κατανάλωση τοπικών τροφίμων συνδέεται συνήθως με την εγχώρια κατανάλωση και τις προσωπικές επιλογές τροφίμων. Ωστόσο, μπορεί επίσης να έχει σημαντικές εφαρμογές (σχολεία, νοσοκομεία, στρατιωτικές μονάδες κ.λπ.) με τεράστιο αντίκτυπο στην τοπική ή εθνική οικονομία, ιδίως σε περιόδους κρίσης.  

Τέλος, το πιο κρίσιμο σημείο είναι ότι οι παραγωγοί και οι καταναλωτές δημιουργούν μια σύντομη αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων όταν συνειδητοποιούν ότι έχουν τους ίδιους στόχους. Μπορούν να πετύχουν αυτούς τους στόχους δημιουργώντας νέες ευκαιρίες που ενισχύουν τα τοπικά δίκτυα τροφίμων.

Πηγές:

1. Feeding Britain; our food problems and how to fix them – Prof Tim Lang
2. https://www.soilassociation.org/causes-campaigns/what-is-food-security/shortening-supply-chains/
3. https://www.sustainweb.org/events/feb22-dynamic-food-procurement/
4. https://www.thedixonfoundation.org.uk/challenges
5. Case study for the provision of school food in Bath & North East Somerset (https://www.dynamicfood.org/)
6. https://www.fondazioneslowfood.com/en/what-we-do/earth-markets/producers-and-co-producers/short-food-chain/