Προετοιμασία και Απαιτήσεις Εδάφους και Σποράς για την Καλλιέργεια Σιταριού

Το σιτάρι είναι μια καλλιέργεια που προσαρμόζεται εύκολα και δεν έχει πολύ αυστηρές απαιτήσεις εδάφους για να αναπτυχθεί. Υπάρχει μεγάλος αριθμός ποικιλιών σιταριού, με κύριο κριτήριο ταξινόμησης την εποχή του χρόνου που θα σπαρθούν στο χωράφι. Στο πλαίσιο αυτό, οι ποικιλίες σιταριού ομαδοποιούνται σε χειμερινούς και ανοιξιάτικους τύπους. Κάθε τύπος έχει διαφορετικές ανάγκες και συμπεριφορά ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

Απαιτήσεις θερμοκρασίας και εδάφους για την καλλιέργεια σιταριού

Θερμοκρασία

Το χειμερινό σιτάρι παρουσιάζει υψηλή αντοχή σε χαμηλές θερμοκρασίες (ακόμη και στους -20 oC ή -4 oF) κατά τα αρχικά στάδια ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα, όταν η μέρα διαρκεί περισσότερο από τη νύχτα, οι χαμηλές θερμοκρασίες είναι απαραίτητες για το στάδιο ανάπτυξης κεφαλής των φυτών σίτου. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται εαρινοποίηση. Το ανοιξιάτικο σιτάρι είναι πιο ευαίσθητο στις χαμηλές θερμοκρασίες και η ημερομηνία σποράς πρέπει να προσαρμοστεί για να αποφευχθεί η ζημιά από τον παγετό σε περιοχές με όψιμους, ισχυρούς παγετούς της άνοιξης.

  • Η ελάχιστη απαιτούμενη θερμοκρασία για την έναρξη της βλάστησης είναι 4 oC (39,2oF), με βέλτιστο εύρος μεταξύ 12 και 25 oC (53,6 και 77oF). Η βλάστηση επιταχύνεται όταν η θερμοκρασία είναι κοντά στους 18-20 oC (64,4-82,4oF).
  • Και στους δύο τύπους (χειμερινός και ανοιξιάτικος σίτος), η βλαστική ανάπτυξη σταματά όταν η θερμοκρασία πέσει κάτω από τους 5 oC (41oF), ενώ μια ημερήσια θερμοκρασία 15-22 oC (59-71,6oF) χρειάζεται για τη βέλτιστη ανάπτυξη και το αδέλφωμα. Θερμοκρασίες 20-23 oC (68-73,4oF) θα οδηγήσουν σε επιτάχυνση της ανάπτυξης των φυτών. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση, για να αποφευχθεί η εξάντλησή τους, ο αγρότης καλό είναι να αναλάβει δράση και να τους προσφέρει το νερό και τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
  • Το στάδιο της άνθησης είναι κρίσιμο για την τελική απόδοση και οι ακραίες θερμοκρασίες με δυνατό αέρα μπορεί να προκαλέσουν στειρότητα της κεφαλής, επηρεάζοντας την ανάπτυξη των ωοθηκών, τη γύρη και τη βιωσιμότητα των ανθέων. Ακόμη και οι μέγιστες και ελάχιστες θερμοκρασίες μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ποικιλία: γενικά, για την άνθηση, η ελάχιστη θερμοκρασία είναι 4-6 oC (39-42,8oF), ενώ η μέγιστη είναι 19-22 oC (66,2-71,6oF) (Kumar et al., 2016). Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένες ποικιλίες χειμερινού σιταριού με μεγαλύτερη αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες, αλλά ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, μια θερμοκρασία που υπερβαίνει τους 32-35°C (89,6-95oF) θεωρείται καταστροφική (Marcela et al., 2017). Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας, όταν υπάρχουν θερμοί άνεμοι, μπορεί να παρουσιαστούν προβλήματα ακόμη και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Οι αγρότες θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις αναμενόμενες θερμοκρασίες κατά τη στιγμή που το σιτάρι μπαίνει στο στάδιο ανθοφορίας και να προσαρμόσουν ανάλογα την ημερομηνία σποράς.
  • Τέλος, για τα στάδια της εμφάνισης γραμμής γάλακτος, της ζύμης και της ωρίμανσης, οι ελάχιστες θερμοκρασίες είναι 8-10, 11–12 και 13–15 °C (46,4-50, 51,8-53,6 και 55,4-59oF), ενώ οι μέγιστες είναι 24–26,5, 26–29 και 29,5–31°C (75,2-79,7, 78,8-84,2 και 85,1-87,8oF), αντίστοιχα (Kumar et al., 2016).

Απαιτήσεις εδάφους για την καλλιέργεια σιταριού

Το σιτάρι μπορεί να καλλιεργηθεί σε διάφορους τύπους εδάφους. Ωστόσο, τα εδάφη μέσης σύστασης θεωρούνται τα καλύτερα, ενώ τα τυρφώδη εδάφη με υψηλές ποσότητες μετάλλων (νάτριο, σίδηρος και μαγνήσιο) θα πρέπει να αποφεύγονται (Mojid et al., 2020, 1). Ο τύπος του εδάφους μπορεί να επηρεάσει το ύψος των φυτών, τα φύλλα, τη βιομάζα των φυτών και τον αριθμό και τα χαρακτηριστικά των κόκκων.

Το σιτάρι είναι καλύτερο να αναπτυχθεί σε έδαφος με ουδέτερο pH (περίπου 7). Ωστόσο, η υπερβολική και χρόνια χρήση αζωτούχων λιπασμάτων έχει οδηγήσει σε οξίνιση των περισσότερων εδαφών, όπου καλλιεργείται το σιτάρι. Ο πιο οικονομικός τρόπος για την αύξηση του pH του εδάφους είναι η προσθήκη ασβεστόλιθου.

Επιπλέον, εδάφη χαμηλής γονιμότητας και υψηλής αλατότητας μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την απόδοση της καλλιέργειας. Τα προβλήματα αλατότητας είναι πιο συχνά σε αρδευόμενα χωράφια. Η υψηλή αλατότητα του εδάφους μπορεί να μειώσει τον αριθμό των κύριων και δευτερογενών αδελφιών, τον αριθμό των φύλλων και των σταχυώνων, καθώς και τη διαθεσιμότητα νερού (2). Ο αγρότης μπορεί να βοηθήσει την καλλιέργεια αυξάνοντας το K+ και μειώνοντας το Na+ (Rahman et al., 2005). Τέλος, έχει βρεθεί ότι τα επίπεδα αλατότητας που ξεπερνούν τα 100 mM NaCl μειώνουν σημαντικά την ποιότητα των κόκκων (Farooq and Azam, 2005). Οι αγρότες μπορούν να συλλέξουν δείγματα από τα χωράφια τους και να τα στείλουν για ανάλυση για τον προσδιορισμό και την παρακολούθηση των χαρακτηριστικών του εδάφους. Για το pH του εδάφους, προτείνεται να συλλέγονται αντιπροσωπευτικά δείγματα από διαφορετικές περιοχές ενός χωραφιού, τόσο από την επιφάνεια του εδάφους όσο και από βάθος 10-20 cm (3,9-7,9 in) και 20-30 cm (7,9-11,8 in). Για ανάλυση θρεπτικών ουσιών, τα δείγματα θα πρέπει να έχουν παρθεί απο βάθος 0 έως 10-25 cm (0 έως 3,9-9,8 in) (3).

Προετοιμασία εδάφους και σπορά σιταριού

Προετοιμασία εδάφους

Για να έχουν γρήγορη και ομοιόμορφη ανάδυση και εγκατάσταση των φυτών, οι αγρότες θα πρέπει να χρησιμοποιούν πιστοποιημένους σπόρους και να προετοιμάζουν κατάλληλα το εδάφος. Το ICAR (Indian Agricultural Research Institute) αναφέρει τα πλεονεκτήματα της εφαρμογής τεχνικών φύτευσης σποροκλίνης σε έδαφος ελαφριάς σύστασης, ειδικά σε περιοχές με λειψυδρία, καθώς μπορεί να εξοικονομηθεί το 30% του νερού (3). Η καλλιέργεια του σιταριού μπορεί να εγκατασταθεί με επιτυχία τόσο σε συμβατικά συστήματα όσο και σε συστήματα ελάχιστης άροσης ή και καθόλου άροσης.

Τα συστήματα ελάχιστης και καθόλου άροσης γίνονται ολοένα και πιο διάσημα και προτιμώνται, καθώς προστατεύουν τη δομή του εδάφους, διατηρούν την υγρασία του και μειώνουν την ευαισθησία σε ζημιές από τις ψυχρές θερμοκρασίες (winter kill). Σε συστήματα χωρίς άροση, η σπορά του χειμερινού σιταριού μπορεί να πραγματοποιηθεί σε υπολείμματα κριθαριού, ελαιοκράμβης, μηδικής και πρώιμης ωρίμανσης σόγιας (4). Γενικά, δεν συνίσταται η σπορά σε χωράφι με υπολείμματα καλλιέργειας σιταριού προηγούμενης σεζόν, καθώς ο κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών στη νέα καλλιέργεια είναι σχετικά υψηλός.

Στα συμβατικά συστήματα άροσης, ο γεωργός συνήθως εκτελεί 1 έως 4 οργώματα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και ένα πέρασμα με σβολοτρίφτη ακριβώς πριν από τη σπορά του χειμερινού σιταριού. Για την πρωτογενή άροση και την προετοιμασία του εδάφους, ο γεωργός μπορεί να χρησιμοποιήσει περιστροφικό άροτρο (9) Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί ένα πότισμα πριν τη σπορά.

Οι σπόροι σιταριού μπορούν να σπαρθούν είτε με το χέρι είτε με την βοήθεια μιας μεγάλης ποικιλίας σπαρτικών που υπάρχουν στην αγορά, οι οποίες προτιμώνται για να επιτευχθεί πιο ομοιόμορφη διασπορά σπόρων στο χωράφι. Σε αυτή την περίπτωση, ανάλογα με την σπαρτική, υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής λιπασμάτων κατά τη σπορά.

Η ημερομηνία σποράς και η ποσότητα των σπόρων είναι κρίσιμοι παράγοντες για την επίτευξη υψηλών αποδόσεων στο χειμερινό και ανοιξιάτικο σιτάρι. Οι ημερομηνίες σποράς ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με τη θερμοκρασία, την ποικιλία και τη διαθεσιμότητα νερού. Για να ορίσει την ημερομηνία σποράς, ο γεωργός θα πρέπει να λάβει υπόψη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της ποικιλίας που έχει επιλέξει και τις αναμενόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες κατά το στάδιο της ανθοφορίας της καλλιέργειας. Οι ποικιλίες χειμερινού σιταριού σπέρνονται γενικά από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο. Πιο συγκεκριμένα, στην Ινδία, ποικιλίες νάνου σιταριού με μεγάλο κύκλο ζωής μπορούν να σπαρθούν αρχές Νοεμβρίου. Από την άλλη πλευρά, στη Μινεσότα (ΗΠΑ), το σιτάρι σπέρνεται από τις αρχές Σεπτεμβρίου έως τις πρώτες 2 εβδομάδες του Οκτωβρίου. Το Michigan State University αναφέρει ότι κατά τη φύτευση μετά την 1η Οκτωβρίου, αναμένεται απώλεια απόδοσης κατά 0,6 μπουσέλ την ημέρα (5). Στόχος είναι να έχουμε καλή εγκατάσταση καλλιέργειας, με την επιτυχή ανάδυση του πρώτου πραγματικού φύλλου πριν από τον πρώτο φθινοπωρινό παγετό που μπορεί να αποβεί αρκετά επιζήμιος (4). Οι αγρότες δεν πρέπει να σπέρνουν πολύ νωρίς, καθώς τα φυτά σίτου με υπερβολική βλαστική ανάπτυξη είναι ευαίσθητα στoυς χειμωνιάτικους παγετούς, ενώ υπάρχει επίσης υψηλότερος κίνδυνος προσβολής από παράσιτα.

Πληθυσμός Φυτών Σίτου και Απαιτήσεις Σποράς ανά Εκτάριο και Στρέμμα

Η ποσότητα σπόρων και ο πληθυσμός των φυτών ανά εκτάριο ή στρέμμα θα πρέπει να προσαρμοστούν στον στοχευόμενο αριθμό φυτών κατά τη συγκομιδή. Γενικά, για το χειμερινό σιτάρι, ο μέσος αριθμός είναι 1.000.000 φυτά ανά έικρ ή 2.500.000 φυτά ανά εκτάριο ή 250.000 φυτά ανά στρέμμα, ενώ για το ανοιξιάτικο και το σκληρό είναι 1.400.000 φυτά ανά έικρ (6) ή 3.500.000 φυτά ανά εκτάριο ή 350.000 φυτά ανά στρέμμα. Σε συνθήκες έλλειψης βροχοπτώσεων και άρδευσης, οι αριθμοί αυτοί μπορεί να είναι μικρότεροι. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις από αυτούς τους αριθμούς. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Penn State (10), ο επιθυμητός πληθυσμός φυτών για το χειμερινό σιτάρι στην Πενσυλβάνια είναι 1.500.000 φυτά ανά έικρ ή 3.750.000 φυτά ανά εκτάριο (28 έως 34 φυτά/τετρ. πόδια) ή 375.000 φυτά ανά στρέμμα. Αυτό απαιτεί ποσότητα 4.250.000 σπόρων ανά εκτάριο ή 1.750.000 σπόρους ανά έικρ ή 425.000 σπόρους ανά στρέμμα (ή 20–23 σπόρους ανά πόδι σε μια σειρά 7 ιντσών).

Η ποσότητα των σπόρων αλλάζει ανάλογα και με το μέγεθος του. Η απόσταση των σειρών μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 15 και 22,5 cm (5,9 έως 8,7 ίντσες). Στα αρδευόμενα χωράφια προτιμώνται οι μικρότερες αποστάσεις σειρών (15-18 cm – 5,9-7 in). Η σπορά του χειμερινού σίτου γίνεται γενικά σε βάθος 2-5 cm (1-1,6 ίντσες). Όταν η θερμοκρασία και η υγρασία του εδάφους είναι σε επιθυμητά επίπεδα, οι σπόροι μπορούν να σπαρθούν πιο κοντά στην επιφάνεια (2 cm) για να επιταχυνθεί η βλάστηση. Οι σπόροι των ποικιλιών νάνων μπορούν να σπαρθούν σε μικρότερο βάθος.

Οι σπόροι μπορούν να υποβληθούν σε επεξεργασία με ένα κατάλληλο ευρέως φάσματος (ενεργό ή/και διασυστηματικό) μυκητοκτόνο ευρέως φάσματος για την προστασία τους από μύκητες (7). Οι περισσότερες επεξεργασίες σπόρων περιλαμβάνουν περισσότερα από ένα δραστικά συστατικά για ένα ευρύτερο προστατευτικό φάσμα. Κοινές δραστικές ενώσεις σε μυκητοκτόνα έως το 2020 ήταν οι: Tebuconazole, Fluxapyroxad, Pyraclostrobin, Carboxin, Thiram, Difenoconazole, Penflufen, Fludioxonil, Triticonazole, Sedaxane, Ipconazole, Mefenoxam, Metalaxyl, Prothioconazole (8). Θα πρέπει πάντα να συμβουλεύεστε έναν πιστοποιημένο γεωπόνο της περιοχής σας.

Πηγές

  1. https://www.fao.org/land-water/databases-and-software/crop-information/wheat/en/
  2. Wheat growth and physiology – E. Acevedo, P. Silva, H. Silva (fao.org)
  3. https://iiwbr.icar.gov.in/wp-content/uploads/2018/02/EB-52-Wheat-Cultivation-in-India-Pocket-Guide.pdf
  4. Winter wheat seeding dates | UMN Extension
  5. Planting the 2022 wheat crop – Wheat (msu.edu)
  6. Seeding rate for small grains | UMN Extension
  7. The Importance of Wheat Seed Treatments | CropWatch | University of Nebraska–Lincoln (unl.edu)
  8. MF2955 Seed Treatment Fungicides for Wheat Disease Management 2020 (ksu.edu)
  9. https://iiwbr.icar.gov.in/wp-content/uploads/2018/02/EB-52-Wheat-Cultivation-in-India-Pocket-Guide.pdf
  10. https://extension.psu.edu/planting-winter-wheat-in-dry-soils

Farooq, S., and Azam, F. (2005). The use of cell membrane stability (CMS) technique to screen for salt tolerant wheat varieties. J. Plant Physiol. 163, 629–637. doi: 10.1016/j.jplph.2005.06.006

Kumar, P. V., Rao, V. U. M., Bhavani, O., Dubey, A. P., Singh, C. B., & Venkateswarlu, B. (2016). Sensitive growth stages and temperature thresholds in wheat (Triticum aestivum L.) for index-based crop insurance in the Indo-Gangetic Plains of India. The Journal of Agricultural Science, 154(2), 321-333.

Marcela, H., Karel, K., Pavlína, S., Petr, Š., Petr, H., Kateřina, N., … & Miroslav, T. (2017). Effect of heat stress at anthesis on yield formation in winter wheat. Plant, Soil and Environment, 63(3), 139-144.

Mojid, M. A., Mousumi, K. A., & Ahmed, T. (2020). Performance of wheat in five soils of different textures under freshwater and wastewater irrigation. Agricultural Science, 2(2), p89-p89.

Rahman, M. A., Chikushi, J., Yoshida, S., Yahata, H., and Yasunaga, E. (2005). Effect of high air temperature on grain growth and yields of wheat genotypes differing in heat tolerance. J. Agric. Meteorol. 60, 605–608. doi: 10.2480/agrmet.605

Ren, A. X., Min, S. U. N., Wang, P. R., Xue, L. Z., Lei, M. M., Xue, J. F., … & YANG, Z. P. (2019). Optimization of sowing date and seeding rate for high winter wheat yield based on pre-winter plant development and soil water usage in the Loess Plateau, China. Journal of integrative agriculture18(1), 33-42.

Shannon, M.C. 1997. Adaptation of plants to salinity. Adv. Agron., 60: 75-120.

Σιτάρι: Γενικές Πληροφορίες, Ιστορία, Θρεπτική αξία

Βασικές Αρχές για την Επιλογή της Καλύτερης Ποικιλίας Σιταριού

Προετοιμασία και Απαιτήσεις Εδάφους και Σποράς για την Καλλιέργεια Σιταριού

Απαιτήσεις και Μέθοδοι Άρδευσης στην Καλλιέργεια Σιταριού

Απαιτήσεις Λίπανσης στην Καλλιέργεια Σιταριού

Παράσιτα και Ασθένειες στην Καλλιέργεια Σιταριού

Απόδοση – Συγκομιδή – Αποθήκευση του Σιταριού

Διαχείριση Ζιζανίων στην Καλλιέργεια Σιταριού

Οι συνεργάτες μας

Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με Μ.Κ.Ο., Πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς παγκοσμίως ώστε μαζί να μπορέσουμε να επιτύχουμε τους κοινούς μας στόχους για βιωσιμότητα και ευημερία των ανθρώπων.