Μεταχείριση για την Μετασυλλεκτική Ασφάλεια των Τροφίμων

Η διασφάλιση της μετασυλλεκτικής ασφάλειας είναι μια κρίσιμη πτυχή του γεωργικού τομέα. Περιλαμβάνει όλες τις πρακτικές και τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τη διατήρηση της ποιότητας και της ασφάλειας των προϊόντων από τη συγκομιδή μέχρι την άφιξη στους καταναλωτές (1). Έτσι, η μετασυλλεκτική μεταχείριση των προϊόντων είναι ζωτικής σημασίας. Η κατανόηση των παραγόντων που συμβάλλουν στην υποβάθμιση της ποιότητας και της ασφάλειας των καλλιεργειών είναι ζωτικής σημασίας. Διαδικασίες ασφάλειας μετά τη συγκομιδή, είναι ο κατάλληλος χειρισμός, η συσκευασία, οι συνθήκες αποθήκευσης και οι πρακτικές μεταφοράς του προϊόντος (1). 

Επιπλέον, οι αγρότες μπορούν επίσης να εφαρμόζουν διάφορους μετασυλλεκτικούς χειρισμούς που αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση της μόλυνσης και τη μεγιστοποίηση της ποιότητας. Οι πρακτικές αυτές περιλαμβάνουν:

• την επεξεργασία για τη μείωση του μικροβιακού φορτίου, 
• τον περιορισμό των ζημιών από αιθυλένιο, 
• την ελαχιστοποίηση της απώλειας νερού 
• την καταπολέμηση των εντόμων

Επιπλέον είναι σημαντικό τα προϊόντα να αποθηκεύονται σε περιβάλλοντα με ελεγχόμενες συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, κλπ) με σκοπό τη διατήρηση της ποιότητας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα φρούτα και τα λαχανικά που καλλιεργούνται στον αγρό δεν είναι εφικτό να είναι εντελώς απαλλαγμένα από μικροοργανισμούς, και παρόλο που οι περισσότεροι από αυτούς είναι αβλαβείς για τον άνθρωπο, ορισμένοι είναι δυνητικά παθογόνοι και μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες1. Με την εφαρμογή αυτών των πρακτικών, οι αγρότες μπορούν να αποτρέψουν τη μόλυνση, να μειώσουν την ποιοτική και ποσοτική απώλεια της παραγωγής, καθώς και να διαφυλάξουν την υγεία των καταναλωτών. Σε αυτό το άρθρο, θα επισημάνουμε τις βασικότερες βέλτιστες πρακτικές ασφάλειας μετά τη συγκομιδή και θα αναδείξουμε τη σημασία τους για τη διασφάλιση της ποιότητας και της ασφάλειας των γεωργικών προϊόντων μετά τη συγκομιδή.

Λόγοι της μόλυνσης των γεωργικών προϊόντων μετά τη συγκομιδή 

Οι μετασυλλεκτικές μολύνσεις οφείλονται σε διάφορους παράγοντες που συμβάλλουν στην μεταφορά ανεπιθύμητων ουσιών στα τρόφιμα. Οι ανεπαρκείς πρακτικές υγιεινής κατά τη συγκομιδή, το χειρισμό, την επεξεργασία και την αποθήκευση του προϊόντος αποτελούν τις κύριες αιτίες που επιτρέπουν σε βακτήρια, ιούς, μύκητες και άλλους μικροοργανισμούς να μολύνουν τα τρόφιμα. 

Επιπλέον, οι ακατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης, συμπεριλαμβανομένης της θερμοκρασίας, της υγρασίας και της έλειωης κατάλληλου εξαερισμού, δημιουργούν περιβάλλοντα που ευνοούν την ανάπτυξη μικροοργανισμών και την παραγωγή τοξινών (2). 

Η επιμόλυνση μπορεί να συμβεί όταν ο εξοπλισμός, τα σκεύη ή οι επιφάνειες δεν καθαρίζονται επαρκώς μεταξύ των εργασιών. Τα παράσιτα και τα έντομα μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε υποβάθμιση της ποιότητας εάν δεν εφαρμόζονται κατάλληλα μέτρα καταπολέμησης. 

Η χρήση μολυσμένων ή ακατάλληλων υλικών συσκευασίας, τα υπολείμματα αγροχημικών και οι κακές πρακτικές μεταφοράς μπορούν να συμβάλουν περαιτέρω στη μόλυνση (3). Οι ανεπαρκείς διαδικασίες ξήρανσης και ωρίμανσης μπορεί να ευνοήσουν την ανάπτυξη μούχλας και μυκήτων, με αποτέλεσμα την παραγωγή μυκοτοξινών. 

Η ποιότητα του νερού, η τήρηση των μέτρων υγιεινής από τους εργαζόμενους, η καθαριότητα του εξοπλισμού, η έλλειψη ιχνηλασιμότητας, η μη συμμόρφωση με τους κανονισμούς, οι φυσικοί μολυσματικοί παράγοντες, οι γενετικοί παράγοντες και οι κλιματικές συνθήκες διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στις μολύνσεις μετά τη συγκομιδή. 

Η αντιμετώπιση αυτών των πολύπλευρων προκλήσεων απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, με έμφαση στις ορθές γεωργικές πρακτικές (GAP), την υγιεινή, τη σωστή αποθήκευση, τις κατάλληλες μεθόδους επεξεργασίας και την τήρηση των κανονισμών για την ασφάλεια των τροφίμων σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού (4).

Πώς να ελαχιστοποιήσετε τις μολύνσεις μετά τη συγκομιδή;

Μέθοδος συγκομιδής: Η μέθοδος συγκομιδής, είτε με το χέρι είτε με μηχανικό τρόπο, παίζει σημαντικό ρόλο στη μετασυλλεκτική μόλυνση. Για παράδειγμα, οι μηχανικοί τραυματισμοί που προκύπτουν από την ακατάλληλη συγκομιδή μπορούν να επιταχύνουν την απώλεια νερού και να οδηγήσουν στην εμφάνιση παθογόνων μικροοργανισμών. Ως εκ τούτου, οι γεωργοί πρέπει να χρησιμοποιούν την κατάλληλη μέθοδο συγκομιδής και τα κατάλληλα εργαλεία για κάθε καλλιέργεια (4).

Υγιεινή και καθαριότητα: Η διατήρηση υψηλών επιπέδων υγιεινής και καθαριότητας σε όλα τα στάδια της συγκομιδής, της συσκευασίας και του χειρισμού είναι ζωτικής σημασίας για την ελαχιστοποίηση των μολύνσεων. Αυτό περιλαμβάνει τον τακτικό καθαρισμό και την απολύμανση του εξοπλισμού, των εγκαταστάσεων και των εργαλείων με σκοπό την πρόληψη της ανάπτυξης και της εξάπλωσης ανεπιθύμητων μικροοργανισμών. Είναι επίσης σημαντικό να επιλέγονται τα κατάλληλα προϊόντα υγιεινής και να εφαρμόζονται στις σωστές συγκεντρώσεις. Συνεπώς, οι αγρότες και οι γεωπόνοι θα πρέπει να καθαρίζουν και να απολυμαίνουν τακτικά τον εξοπλισμό επεξεργασίας για να αποτρέπουν τη συσσώρευση υπολειμμάτων που ευνοεί την ανάπτυξη επιβλαβών μικροοργανισμών. Επίσης, είναι χρήσιμο να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν τυποποιημένες λειτουργικές διαδικασίες (SOPs) για τη συντήρηση του εξοπλισμού (5) .

Εκπαίδευση των εργαζομένων: Η παροχή ολοκληρωμένης κατάρτισης σε όλο το προσωπικό που εμπλέκεται στη συγκομιδή και το χειρισμό των γεωργικών προϊόντων είναι απαραίτητη για την πρόληψη της μόλυνσης και την ελαχιστοποίηση των ποιοτικών και ποσοτικών απωλειών των προϊόντων. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να εκπαιδεύονται στις κατάλληλες πρακτικές υγιεινής, συμπεριλαμβανομένου του πλυσίματος των χεριών, της προσωπικής καθαριότητας με στόχο να αποφεύγονται οι επιμολύνσεις (1).

Διαχείριση της ποιότητας του νερού: Η διασφάλιση της ποιότητας του νερού που χρησιμοποιείται για την άρδευση, το πλύσιμο και την επεξεργασία και ο έλεγχος της περιεκτικότητάς του σε ρύπους είναι ιδιαίτερα σημαντική. Επομένως, είναι σημαντικό οι αγρότες να ελέγχουν και να παρακολουθούν τακτικά τις πηγές νερού για να εντοπίζουν και να αντιμετωπίζουν τυχόν πιθανούς κινδύνους. (4)

Καταπολέμηση παρασίτων: Η εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων ελέγχου των παρασίτων είναι απαραίτητη για την πρόληψη των προσβολών κατά την καλλιέργεια, τη συγκομιδή και την αποθήκευση (1). Αυτό περιλαμβάνει διάφορες πρακτικές, όπως η χρήση ασφαλών και εγκεκριμένων φυτοφαρμάκων, οι κατάλληλες πρακτικές αποθήκευσης και οι τακτικές επιθεωρήσεις. Η εφαρμογή της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παρασίτων (ΟΔΠ) συνιστάται ιδιαίτερα για την πρόληψη των προσβολών με βιώσιμο τρόπο (4).

Υλικά συσκευασίας: Είναι σημαντική η χρήση υλικών συσκευασίας που είναι κατάλληλα και ασφαλή για τρόφιμα ώστε να προλαμβάνεται η μόλυνση και να διατηρείται η ποιότητα των προϊόντων. Βεβαιωθείτε ότι η συσκευασία είναι κατάλληλη για τον εκάστοτε τύπο γεωργικού προϊόντος και ότι συμμορφώνεται με τις νομοθετικές απαιτήσεις. Οι παραγωγοί και μεταποιητές πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι η χρήση ακατάλληλων συσκευασιών μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρούς μηχανικούς τραυματισμούς του προϊόντος και μεγάλες οικονομικές απώλειες από την ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση των προϊόντων τους (6).

Κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης: Η εφαρμογή κατάλληλων συνθηκών αποθήκευσης, όπως ελεγχόμενη θερμοκρασία, υγρασία και καλός εξαερισμός, είναι απαραίτητες για την αναστολή της ανάπτυξης μικροοργανισμών και την παρεμπόδιση της παραγωγής τοξινών. Πρέπει να παρακολουθείτε τακτικά τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης για τυχόν ενδείξεις μόλυνσης (7). Επιπλέον, οι αγρότες και οι γεωπόνοι πρέπει να είναι προσεκτικοί με τα είδη των προϊόντων που αποθηκεύονται στον ίδιο χώρο, καθώς ορισμένα γεωργικά προϊόντα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή αλλοίωση σε άλλα όταν αποθηκεύονται μαζί. Για παράδειγμα, η αποθήκευση κρεμμυδιών και πατατών μαζί στον ίδιο χώρο μπορεί να οδηγήσει σε επιταχυνόμενη βλάστηση των πατατών λόγω του αερίου αιθυλενίου που εκλύεται από τα κρεμμύδια. Για να αποφευχθεί αυτό, οι αγρότες πρέπει να προσέχουν τη συμβατότητα των διαφόρων γεωργικών προϊόντων σε κοινούς αποθηκευτικούς χώρους (8).

Συστήματα ιχνηλασιμότητας: Συνιστάται ανεπιφύλακτα η καθιέρωση συστημάτων ιχνηλασιμότητας για την παρακολούθηση και την καταγραφή της διακίνησης των γεωργικών προϊόντων σας σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού. Αυτό διευκολύνει τον γρήγορο εντοπισμό και την απομάκρυνση των μολυσμένων προϊόντων σε περίπτωση ανησυχίας για την ασφάλεια (9) .

Συμμόρφωση με τους κανονισμούς: Συμμόρφωση με τους τοπικούς και διεθνείς κανονισμούς και πρότυπα για την ασφάλεια των τροφίμων, όπως τα GLOBAL GAP, HACCP, ISO 22000 και BRC. Πρέπει να ενημερώνεστε για τις επικαιροποιήσεις και τις αλλαγές στους κανονισμούς και να διασφαλίζετε ότι όλες οι πρακτικές συμμορφώνονται με τις θεσμοθετημένες κατευθυντήριες γραμμές (9).

Αναλύσεις και παρακολούθηση: Εφαρμόστε ένα ισχυρό πρόγραμμα αναλύσεων και παρακολούθησης για μολυσματικούς παράγοντες, όπως μικροβιολογικούς, χημικούς και φυσικούς. Ελέγχετε τακτικά δείγματα από διάφορα στάδια της παραγωγής για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση πιθανών κινδύνων (1).

Πρακτικές μεταφοράς: Διατηρήστε την κατάλληλη υγιεινή και καθαριότητα στα οχήματα μεταφοράς. Βεβαιωθείτε ότι τα οχήματα επιθεωρούνται και καθαρίζονται τακτικά για την αποφυγή φυσικής και μικροβιολογικής επιμόλυνσης κατά τη μεταφορά (4).

Διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου: Εφαρμόστε διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου σε διάφορα στάδια παραγωγής και επεξεργασίας για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση τυχόν αποκλίσεων από τα καθορισμένα πρότυπα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει οπτικές επιθεωρήσεις, οργανοληπτικές αξιολογήσεις και εργαστηριακές αναλύσεις (4).

Βιβλιογραφία

(1) Kader, A. A.; Rolle, R. S. The Role of Post-Harvest Management in Assuring the Quality and Safety of Horticultural Produce; FAO Agricultural services bulletin; Food and Agriculture Organization of the United Nations: Rome, 2004.

(2) Yeshiwas, Y.; Tadele, E. An Investigation into Major Causes for Postharvest Losses of Horticultural Crops and Their Handling Practice in Debre Markos, North-Western Ethiopia. Adv. Agric. 2021, 2021, e1985303. https://doi.org/10.1155/2021/1985303.

(3) Youssef, K.; Ippolito, A.; Roberto, S. R. Editorial: Post-Harvest Diseases of Fruit and Vegetable: Methods and Mechanisms of Action. Front. Microbiol. 2022, 13.

(4) Adewoyin, O. B. Pre-Harvest and Postharvest Factors Affecting Quality and Shelf Life of Harvested Produce. In New Advances in Postharvest Technology; IntechOpen, 2023. https://doi.org/10.5772/intechopen.111649.

(5) Microbiological hazards associated with the use of water in the post‐harvest handling and processing operations of fresh and frozen fruits, vegetables and herbs (ffFVHs). Part 1 (outbreak data analysis, literature review and stakeholder questionnaire) | EFSA. https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/8332 (accessed 2024-01-18).

(6) Reduce, reuse, recycle: a mantra for food packaging. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/fao-stories/article/en/c/1441299/ (accessed 2024-01-18).

(7) Sawicka, B. Post-Harvest Losses of Agricultural Produce. In Zero Hunger; Leal Filho, W., Azul, A. M., Brandli, L., Özuyar, P. G., Wall, T., Eds.; Encyclopedia of the UN Sustainable Development Goals; Springer International Publishing: Cham, 2019; pp 1–16. https://doi.org/10.1007/978-3-319-69626-3_40-1.

(8) Feb. 13, C. M. U.; 2023. True or False: Potatoes and Onions Can’t Be Stored Together? Taste of Home. https://www.tasteofhome.com/article/how-to-store-potatoes-and-onions/ (accessed 2024-01-18).

(9) Naik, H. R.; Amin, T.; Sheraz Mahdi, S. Post-Harvest Management and Value Addition of Food Crops. In Secondary Agriculture: Sustainability and Livelihood in India; Bahar, F. A., Anwar Bhat, M., Mahdi, S. S., Eds.; Springer International Publishing: Cham, 2022; pp 131–146. https://doi.org/10.1007/978-3-031-09218-3_11.

Μπορεί να βρείτε επίσης ενδιαφέρον:

Βέλτιστος τρόπος συντήρησης της ντομάτας για ελαχιστοποίηση των μετασυλλεκτικών απωλειών