Παρελκόμενα μηχανήματα τρακτέρ: Eίδη και Xρήσεις τους

Ποια παρελκόμενα μηχανήματα υπάρχουν και ποιο να επιλέξετε για την γεωργική σας εκμετάλλευση με βάση τις ανάγκες σας

Ο γεωργικός ελκυστήρας είναι ελάχιστα χρήσιμος χωρίς την ύπαρξη των παρελκόμενων μηχανημάτων του. Τα παρελκόμενα μηχανήματα ήρθαν να αντικαταστήσουν μια πλειάδα εργαλείων χειρός, και τη χρήση ζώων και να διευκολύνουν την καλλιέργεια της γης, μειώνοντας εντυπωσιακά την απαίτηση χρόνου και αναγκαίου ανθρώπινου δυναμικού.

Υπάρχουν παρελκόμενα γενικής χρήσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν σε όλες τις καλλιέργειες (πχ φρέζα) ενώ άλλα πολύ ειδικής χρήσης (πχ κορφολογητής αμπέλου). Σε μια προσπάθεια ταξινόμησης τους θα τα ομαδοποιήσουμε σε μηχανήματα για αροτραίες, δενδροκομικές καλλιέργειες καθώς και διπλού ρόλου.

Διπλού ρόλου παρελκόμενα μηχανήματα

• Άροτρο

Το άροτρο (αλέτρι) είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για το όργωμα, που στοχεύει στη διακοπή της συνέχειας του χώματος και στην αναστροφή του. Πρωταρχικός στόχος της άροσης είναι η αναστροφή του εδάφους φέρνοντας στην επιφάνεια θρεπτικά στοιχεία. Ταυτόχρονα, το χώμα αερίζεται, εκτίθεται στον ήλιο και αντιμετωπίζονται εντομολογικοί εχθροί (πχ διαχειμάζοντες εχθροί όπως το ρόδινο σκουλήκι – Pectinophora gossypiella) (1), ζιζάνια ενώ τεμαχίζονται και τα φυτικά υπολείμματα προηγούμενης καλλιέργειας. Η κατεργασία του εδάφους γίνεται συνήθως σε βάθος 15-25 εκ. Στις αροτραίες καλλιέργειες εκτελείται χρονικά ανάμεσα σε δυο καλλιέργειες, μετά την συγκομιδή της πρώτης και πριν την επόμενη σπορά. Στις λοιπές καλλιέργειες γίνεται βαθύ όργωμα πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας, ενώ πολλές φορές εκτελείται ανάμεσα στις γραμμές σε μια εγκατεστημένη καλλιέργεια, κυρίως για έλεγχο των ζιζανίων. Εδαφικές κατεργασίες όπως το όργωμα τείνουν να αντικαθίσταται από συστήματα ακαλλιέργειας και μειωμένης κατεργασίας του εδάφους, όπως απευθείας σπορά. Δύο βασικοί λόγοι για αυτό είναι η αυξημένη τιμή των καυσίμων και η μειωμένη διάβρωση του εδάφους (2). Το βασικό μέρος του αρότρου είναι το υνί, ενώ σπάνια χρησιμοποιούνται τα δισκάροτρα όπου χρησιμοποιούνται δίσκοι. Το άροτρο μπορεί να είναι σταθερής διάταξης ή αναστρεφόμενο. Το αναστρεφόμενο έχει δύο σειρές με υνιά πάνω-κάτω και αντίθετης κατεύθυνσης. Όταν ο χειριστής φτάσει στο τέλος της σειράς που οργώνει, αναστρέφει το άροτρο, στρίβει με το τρακτέρ και συνεχίζει την άροση στην αντίθετη κατεύθυνση στο αυλάκι που είναι ανοιχτό. Τα σύγχρονα άροτρα έχουν συνήθως 3-4 υνιά ενώ μπορούν να ξεπεράσουν τα 10. Όπως και με τα παρακάτω μηχανήματα, στην αγορά υπάρχουν άροτρα για όλο το φάσμα ιπποδύναμης γεωργικού ελκυστήρα.

Εικόνα 1: 5-υνο αναστρεφόμενο άροτρο

• Φρέζα

Με τη φρέζα πραγματοποιείται το φρεζάρισμα, μια διαδικασία με την οποία ο παραγωγός κάνει αναμόχλευση και σκάψιμο του κτήματος. Με αυτή την διαδικασία επιτυγχάνεται ο ψιλοτεμαχισμός-αφράτεμα του χώματος. Η φρέζα χρησιμοποιείται έπειτα από το όργωμα για την προετοιμασία της σποροκλίνης, για αντιμετώπιση ζιζανίων (σε κάποιους τύπους ζιζανίων, ‘όπως αυτά που αναπαράγονται με ριζώματα, είναι ακατάλληλη καθώς διευκολύνει την διασπορά τους), ενσωμάτωση λιπάσματος-κομπόστ κα. Το μηχάνημα αυτό περιέχει κινητά μέρη, το σκάψιμο γίνεται με τα μαχαίρια που περιστρέφονται σε άξονα και παίρνουν κίνηση από τον δυναμοδότη – PTO του ελκυστήρα. Ειδικός τύπος φρέζας για σκαφή μεταξύ κορμών δέντρων, είναι το φρεζάκι με επαναφορά. Το μηχάνημα μόλις συναντά κορμό, έχει ειδικό έλασμα το οποίο ενεργοποιεί την μετακίνηση του και επανέρχεται μόλις περάσει τον κορμό. Είναι κατάλληλη για αμπέλια και συστήματα πυκνών φυτεύσεων όπως η παλμέτα. Η φρέζα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην αμπελοκομία και στους λαχανόκηπους όπου χρησιμοποιούνται κυρίως αυτοκινούμενες μικρές φρέζες με ιπποδύναμη <12 hp. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο,  η χρήση της δέχεται μεγάλη κριτική από τον επιστημονικό χώρο λόγω της διασποράς ζιζανίων και της υποβάθμισης του εδάφους καθώς δημιουργείται ένα αδιαπέραστο στρώμα (κρούστας) λόγω της εντατικής επεξεργασίας (3).

• Καλλιεργητής

Ο καλλιεργητής είναι ένα παρελκόμενο, συνήθως απλής κατασκευής το οποίο χρησιμοποιούν οι παραγωγοί για αναμόχλευση του εδάφους, έπειτα από όργωμα ή κατευθείαν σε χέρσο έδαφος. Ο καλλιεργητής μοιάζει πολλές φορές με το άροτρο, ωστόσο έχει διαφορετική χρήση καθώς δεν αναστρέφει το έδαφος όπως γίνεται κατά το όργωμα. Το παρελκόμενο αυτό παρέχει κατεργασία σε βάθος μερικών εκατοστών (5-20 cm). Σε αροτραίες καλλιέργειες ακολουθεί το όργωμα για την προετοιμασία της σποροκλίνης, ενώ σε δενδρώνες για αντιμετώπιση ζιζανίων, αερισμό, χαλάρωση εδάφους και βελτίωση γονιμότητας. Τέλος, υπάρχει μια κατηγορία καλλιεργητή, ο υπεδαφοκαλλιεργητής ο οποίος εργάζεται το έδαφος σε μεγαλύτερα βάθη με σκοπό την αντιμετώπιση της συμπίεσης.

• Πλατφόρμα-τρέιλερ

Για την μεταφορά προϊόντων και γεωργικών εφοδίων και εξοπλισμού οι παραγωγοί χρησιμοποιούν διάφορους τύπους ρυμουλκούμενων τρέιλερ τα οποία μερικές φορές είναι και αυτοσχέδια. Η κατασκευή τους συνήθως είναι απλή και έχουν προαιρετικά ανατροπή για εκφόρτωση χύδην φορτίου. Οι παραγωγοί τα χρησιμοποιούν συνήθως για μεταφορά σακιών, δοχείων, κιβωτίων, λιπάσματος, κομπόστ, εργαλείων, καυσίμων, ξύλων, ζώων κα. Στην αγορά υπάρχουν εξειδικευμένα τρέιλερ όπως σιλό μεταφοράς δημητριακών, τρέιλερ φόρτωσης δεμάτων σανού και τρέιλερ φόρτωσης χορτονομής.

Εικόνα 2: Τρέιλερ τύπου πλατφόρμα. Κοινό παρελκόμενο για την μεταφορά σανού.

• Ψεκαστικά μηχανήματα

Τα ψεκαστικά μηχανήματα είναι παρελκόμενα τα οποία χρησιμοποιούνται για το ψεκασμό των καλλιεργειών με φυτοπροστατευτικά προϊόντα (Φ.Π.) καθώς και με προϊόντα θρέψης. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι παρελκόμενο γεωργικού ελκυστήρα (αναρτώμενο ή συρόμενο), ενώ στο εμπόριο κυκλοφορούν και αυτοκινούμενα για αροτραίες καλλιέργειες μεγάλης κλίμακας. Τα ψεκαστικά κατά κύριο λόγο αποτελούνται από το πλαίσιο στήριξης, ένα βυτίο για το διάλυμα, σύστημα ανάδευσης, την αντλία για τη δημιουργία πίεσης και τη συσκευή έδρασης των ακροφυσίων (μπεκ). Στις αροτραίες καλλιέργειες χρησιμοποιείται οριζόντια μπάρα – ιστός ψεκασμού για «σάρωση» της επιφάνειας με το ψεκαστικό διάλυμα. Στην δενδροκομία και αμπελουργία ο ψεκασμός μπορεί να γίνει χειροκίνητα με μάνικα (μικρές κλίμακες), με κατακόρυφη βέργα ψεκασμού και με νεφελοψεκαστήρα (τουρμπίνα). Για τη ζιζανιοκτονία βρίσκουμε ειδικές μπάρες ψεκασμού για ψεκασμό σε σειρά και μείωση της αερομεταφοράς (drift). Στην περίπτωση του νεφελοψεκαστήρα, τα ακροφύσια είναι τοποθετημένα σε στεφάνη και στο εσωτερικό αυτής υπάρχει μεγάλης διαμέτρου ανεμιστήρας ο οποίος δημιουργεί ισχυρή ροή αέρα. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να χρησιμοποιείται το κατάλληλο ψεκαστικό συγκρότημα για τη μείωση της αερομεταφοράς, την αύξηση της αποτελεσματικότητας, τη συνεπαγόμενη μείωση του όγκου του ψεκαστικού υγρού για μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από τη χρήση Φ.Π. (4).

Εικόνα 3: Φερόμενο ψεκαστικό

Για χρήση σε αροτραίες καλλιέργειες

• Σβάρνα

Η σβάρνα χρησιμοποιείται για την ομαλοποίηση του εδάφους μετά την κύρια άροση, για την αντιμετώπιση ζιζανίων και την καταστροφή υπολειμμάτων προηγούμενης καλλιέργειας. Κύρια μορφή της σβάρνας είναι η δισκοσβάρνα που κάνει χρήση δίσκων για την κατεργασία του εδάφους σε βάθος 10-25 cm. Οι δίσκοι συνήθως παρουσιάζουν εγκοπές στην περιφέρεια τους. Οι δίσκοι του παρελκόμενου περιστρέφονται λόγω της κίνησης του ελκυστήρα και δεν παίρνουν κίνηση από το PTO (όπως τα μαχαίρια της φρέζας).

Εικόνα 4: Ερπυστριοφόρο τρακτέρ έλκει 2 συνδεδεμένες δισκοσβάρνες. Η μπροστά είναι βαρέος τύπου ενώ η πίσω ελαφρύτερη.

• Χορτοκοπτικά

Μια κύρια κατεύθυνση της καλλιέργειας δημητριακών και ψυχανθών είναι η παραγωγή χορτονομής (σανού) για τη διατροφή αγροτικών ζώων. Για τη κοπή της χορτονομής υπάρχει μια πληθώρα χορτοκοπτικών μηχανημάτων. Σε όλες τις περιπτώσεις στο χορτοκοπτικό υπάρχουν κινητά μέρη τα οποία παίρνουν κίνηση από το PTO και κόβουν τα στελέχη των φυτών. Τα χορτοκοπτικά διακρίνονται σε 3 κύριες κατηγορίες, χορτοκοπτικά τύμπανου, δίσκων και ψαλίδι παλινδρομικής κίνησης. Επιπλέον χαρακτηριστικό των κοπτικών είναι η ύπαρξη ή μη συνθλιπτικού, που σκοπό έχει την σύνθλιψη των στελεχών κατά την κοπή για πιο γρήγορη και αποτελεσματική ξήρανση του σανού.

Εικόνα 5: Κοπή χορτονομής με διπλό φερόμενο χορτοκοπτικό δίσκων.

• Χορτοδετική μηχανή – Πρέσσα

Τον κομμένο σανό στις περισσότερες περιπτώσεις οι παραγωγοί τον δένουν σε δέματα (μπάλες) με χρήση χορτοδετικών μηχανών. Οι μηχανές ξεχωρίζουν βάση μεγέθους των παραγόμενων δεμάτων (μικρά-μεγάλα) και του σχήματος (τετράγωνα-στρογγυλά). Οι μικρές τετράγωνες μπάλες ζυγίζουν περίπου 20-30 κιλά και είναι διαχειρίσιμες με τα χέρια. Οι μεγάλες τετράγωνες και οι στρογγυλές μπορούν να ξεπεράσουν τα 300 κιλά σε βάρος και απαιτούν μηχανήματα για την μετακίνηση τους. Ο παραγωγός επιλέγει το κατάλληλο τύπο χορτοδετικού βάσει των μηχανημάτων που κατέχει, τη ζήτηση της αγοράς καθώς και το κόστος προσωπικού.

Εικόνα 6: Χορτοδετική μηχανή μεγάλων στρογγυλών δεμάτων. Έχει εξάρτημα που τυλίγει τις μπάλες για προστασία.

• Σκαλιστήρια-Αυλακωτήρες

Οι αροτραίες καλλιέργειες σε σειρές (πχ βαμβάκι, καλαμπόκι, σόγια) απαιτούν σκάλισμα κατά τη διάρκεια του κύκλου τους ενώ κάποιες απαιτούν και παράχωμα (πχ πατάτα). Το σκάλισμα μεταξύ των σειρών γίνεται με παρελκόμενα σκαλιστήρια, ενώ η παράχωση με αυλακωτήρες. Το σκάλισμα έχει ως σκοπό την αντιμετώπιση ζιζανίων, την καλύτερη απορρόφηση νερού, τον αερισμό του εδάφους και την αύξηση της θερμοκρασίας του. Τα σκαλιστήρια ποικίλουν τόσο ως προς το μέγεθος (απαιτούν διαφορετικό μέγεθος ελκυστήρα) όσο και προς τον τρόπο που σκαλίζουν. Οι παραγωγοί μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε πολλά σκαλιστήρια διαφόρων μεγεθών και σχήματος των μεταλλικών ελασμάτων καθώς και φρεζοσκαλιστήρια. Πολλά σκαλιστήρια συνδυάζουν και λιπασματοδιανομέα για ταυτόχρονη λίπανση της καλλιέργειας. Το παράχωμα της πατάτας δίνει καλύτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά στους κονδύλους, μειώνει τις απώλειες από προσβολή εντόμων (πχ φθοριμαία) και από σάπισμα (5). Οι αυλακωτήρες είναι όμοιοι και διαφέρουν κυρίως ως προς το μέγεθος τους και πόσες σειρές μπορούν να κατεργαστούν.

• Σπαρτική-Φυτευτική

Οι φυτευτικές μηχανές χρησιμοποιούνται για φύτευση σπορόφυτων και κονδύλων-βολβών. Σε πολλές περιπτώσεις το παρελκόμενο απαιτεί εργάτη, ο οποίος τοποθετεί χειροκίνητα το πολλαπλασιαστικό υλικό και το μηχάνημα το παραχώνει στην καθορισμένη θέση. Διακρίνονται για τον αριθμό σειρών που μπορούν να φυτεύσουν ταυτόχρονα. Οι σπαρτικές μηχανές χρησιμοποιούνται για την σπορά αγροτεμαχίων και αντικατέστησαν την σπορά με το χέρι και τις ιππήλατες μηχανές. Περιέχουν κινητά μέρη, τα οποία παίρνουν κίνηση από τροχούς οι οποίοι με τη περιστροφή τους μεταφέρουν κινητική ενέργεια μέσω καδένας (αλυσίδα). Η βασική λειτουργία τους είναι να ανοίγουν αυλάκι, να τοποθετούν τον σπόρο και στη συνέχεια να κλείνουν το κενό από πάνω, επιπλέον πολλές σπαρτικές έχουν δοχείο για ταυτόχρονη λίπανση του χωραφιού. Διακρίνονται σε μηχανές απλές (seed drills) και ακριβείας (precision drills). Οι πρώτες χρησιμοποιούνται κυρίως για μικρούς σπόρους όπως σιτηρά ενώ οι δεύτερες για μεγαλύτερους όπως καλαμπόκι, ηλίανθο, τεύτλα κλπ. Τις σπαρτικές τις διαχωρίζουμε επιπλέον ως προς τη μέθοδο της τοποθέτησης του σπόρου και βρίσκουμε τις μηχανικές και πνευματικές (χρήση αέρα). Σπορά μπορεί να γίνει επιπλέον με λιπασματοδιανομέα (χωνί), χωρίς μεγάλη ακρίβεια και χρησιμοποιείται κυρίως για δημιουργία τεχνητών λιβαδιών.

Εικόνα 7: Φερόμενη σπαρτική σιτηρών.

Δενδροκομικά παρελκόμενα

• Καταστροφείς-Στελεχοκόπτες

Οι γεωργοί μπορούν να αποφύγουν τη χρήση φρέζας και τις αρνητικές επιπτώσεις της, για την αντιμετώπιση των ζιζανίων με τη χρήση καταστροφέα ή στελεχοκόπτη (οι οποίοι είναι και αυτοσχέδιοι). Τα μηχανήματα αυτά κάνουν κατεργασία του αγροτεμαχίου χωρίς να κάνουν σκαφή. Οι καταστροφείς, κυρίως οι βαρέως τύπου, μπορούν να καταστρέψουν και υπολείμματα κλαδέματος για εμπλουτισμό του εδάφους με οργανική ουσία.

• Κορυφολογητής

Μια αμπελοκομική εργασία η οποία πραγματοποιείται μια ή παραπάνω φορές το έτος σε έναν αμπελώνα είναι το κορφολόγημα. Στο κορφολόγημα κόβονται οι άκρες των βλαστών για καλύτερη θρέψη των σταφυλών. Ο κορφολογητής  επί γεωργικού ελκυστήρα είναι μια κατασκευή, συνήθως σε σχήμα «Γ» με μπάρα οριζόντιας και κατακόρυφης κοπής, η οποία κόβει τμήματα των βλαστών με το πέρασμα του. Για την κοπή φέρει μαχαίρι παλινδρομικής κίνησης ή περιστρεφόμενα μαχαίρια – δίσκους.

• Θρυμματιστής

Ο θρυμματιστής είναι ένα μηχάνημα το οποίο έχει διαδοθεί πολύ τον τελευταίο καιρό και μπορεί να προσφέρει πολλά σε έναν καλλιεργητή. Υπάρχουν θρυμματιστές που κάνουν χρήση του PTO ενός γεωργικού ελκυστήρα ενώ άλλοι φέρουν δικιά τους μικρή μηχανή. Με το θρυμματιστή ο κάτοχος του καταστρέφει υπολείμματα κλαδέματος, υπολείμματα από υλοτόμηση και αποφεύγει την καύση, η οποία απαγορεύεται για πολλούς μήνες κατά την αντιπυρική περίοδο. Τα υπολείμματα από το θρυμματισμό μπορούν να οδηγηθούν για κομποστοποίηση είτε να κατεργαστούν για τη δημιουργία συσσωματωμάτων ξύλου για καύση σε καυστήρες (6). Ο θρυμματισμός για τη χρήση της βιομάζας για κομπόστ μειώνει το αποτύπωμα άνθρακα καθώς ο άνθρακας δεν μετατρέπεται σε διοξείδιο (CO₂).

References

(1) https://books.google.gr

(2) https://calag.ucanr.edu/archive/?article=ca.v066n03p108

(3) https://www.researchgate.net/

(4) https://extension.missouri.edu/publications/g1886

(5) https://edis.ifas.ufl.edu/publication/IN1031

(6) https://www.rhs.org.uk/soil-composts-mulches/woody-waste-shredding-composting

Διαβάστε περισσότερα:

Πώς να επιλέξετε το ιδανικό τρακτερ για την εκμετάλλευσή σας

Παρελκόμενα μηχανήματα τρακτέρ: Eίδη και Xρήσεις τους