Παράσιτα και Ασθένειες στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Παράσιτα και ασθένειες στην καλλιέργεια ηλίανθου

Παρόλο που ο ηλίανθος μπορεί να προσβληθεί από διάφορα παράσιτα και ασθένειες, σπάνια απαιτείται να ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης. Ωστόσο, η ένταση του προβλήματος μπορεί να διαφέρει από περιοχή σε περιοχή και από έτος σε έτος και ο αγρότης πρέπει να αξιολογήσει την αναγκαιότητα (οικονομικό κέρδος-ζημία) για τυχόν εφαρμογές. Το οικονομικό κατώφλι (economic threshold) αντικατοπτρίζει τον ελάχιστο αριθμό εντόμων (ή ζημιών) που θα πρέπει να θεωρείται σήμα για την εφαρμογή μέτρων ελέγχου με σκοπό την αποφυγή σημαντικής μείωσης της απόδοσης. Αυτός ο αριθμός μπορεί να ποικίλλει μεταξύ διαφορετικών σταδίων ανάπτυξης των εντόμων και της καλλιέργειας. Συγκεκριμένοι “εχθροί” απειλούν διαφορετικά στάδια ανάπτυξης, αλλά και διαφορετικά μέρη του φυτού.

Τα κύρια έντομα που προσβάλλουν τον ηλίανθο

Μασητικά έντομα όπως ακρίδες, κάμπιες διαφορετικών ειδών ή σκαθάρια μπορούν να τραφούν από τα φύλλα του ηλίανθου και κατά συνέπεια να τα βλάψουν. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο μεγάλο στις περισσότερες περιπτώσεις, οπότε οι αγρότες δεν αναλαμβάνουν δράση. Η αποτελεσματικότητα των όποιων μέτρων ελέγχου είναι υψηλότερη όταν ο γεωργός υιοθετεί στρατηγικές ολοκληρωμένης διαχείρισης. Για πολλά έντομα, η όψιμη σπορά είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο για την αποφυγή σημαντικών απωλειών απόδοσης λόγω προσβολής από παράσιτα. Ο αγρότης θα πρέπει να είναι σε εγρήγορση στην περίπτωση του σκαθαριού του ηλίανθου (Zygogramma exclamationis), το οποίο σε μεγάλο πληθυσμό, τόσο ως ενήλικο όσο και ως προνύμφη μπορεί να βλάψει τις κοτυληδόνες και τα πρώτα φύλλα, οδηγώντας σε μείωση απόδοσης. Στο στάδιο της φύτευσης, το οικονομικό όριο είναι 1-2 ενήλικα έντομα ανά φυτό ή 10-15 προνύμφες ανά φυτό (1).

Εκτός από τα αναδυόμενα σπορόφυτα τα οποία έχουν αναπτύξει την ελάχιστη φυλλική επιφάνεια , ο αγρότης πρέπει να γνωρίζει ποια είναι τα άλλα «ευαίσθητα» στάδια ανάπτυξης, που η ζημιά στα φύλλα μπορεί να οδηγήσει σε μετρήσιμη απώλεια απόδοσης. Για παράδειγμα, από το στάδιο R2 έως το στάδιο R6 (από την 52η έως την 92η ημέρα μετά τη φύτευση), μια καταστροφή των φύλλων κατά 40% θα έχει ως αποτέλεσμα μείωση απόδοσης μεγαλύτερη από 15-20%. Πιο συγκεκριμένα, το στάδιο ανάπτυξης R3 (59-67 ημέρες μετά τη φύτευση) είναι το πιο κρίσιμο όσον αφορά τη μείωση των φύλλων, καθώς η αποφύλλωση σε ποσοστό 20-25% μπορεί να προκαλέσει μείωση της απόδοσης κατά 10%. Η μείωση αυτή μπορεί να αυξηθεί εάν η αποφύλλωση ή το πλάγιασμα του φυτού λάβουν χώρα αργότερα κατά την καλλιεργητική περίοδο. Αυτό συμβαίνει επειδή τα φυτά αυτά θα έχουν ήδη απορροφήσει αρκετούς πόρους στερώντας τους απο τα γειτονικά φυτά (2).

Αγρότιδα

Σε ένα χωράφι ηλίανθου μπορούν να βρεθούν έως και 6 είδη αγρότιδας. Τέσσερα από αυτά ανήκουν στο γένος Euxoa και τουλάχιστον ένα στα γένη Agrotis και Feltia. Ενώ το έντομο τρέφεται με τα φύλλα των σπορόφυτων ηλίανθου, η πιο εκτεταμένη ζημιά προκαλείται από τις προνύμφες που μπορούν να κόψουν το λαιμό-στέλεχος των νεαρών φυτών, γεγονός που συνήθως οδηγεί σε θάνατο των φυτών. Οι ώριμες προνύμφες προσβάλλουν μόνο νεαρά φυτά με τρυφερούς βλαστούς, επειδή αργότερα δεν μπορούν να τα φάνε, όταν το στέλεχός τους έχει γίνει παχύ και δυνατό. Δεδομένου ότι τα παράσιτα αναπτύσσουν εύκολα ανοσία έναντι των φυτοφαρμάκων, η βιολογική διαχείριση είναι η καλύτερη μέθοδος καταπολέμησής τους. Ο έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται κατά την εμφάνιση της καλλιέργειας ή πριν από τη σπορά. Μόλις η καλλιέργεια προσβληθεί, η διαχείριση είναι πιο περίπλοκη. Η χημική καταπολέμηση χρησιμοποιείται μόνο εάν το πρόβλημα είναι σοβαρό και πάντα υπό την επίβλεψη ενός πιστοποιημένου γεωπόνου. Γενικά, το οικονομικό κατώφλι είναι 10 προνύμφες ανά τετραγωνικό μέτρο ή 25-30% πλάγιασμα. Ο αγρότης πρέπει να ελέγξει το χωράφι κατά τη διάρκεια της νύχτας για να βρει το έντομο καθώς δραστηριοποιείται τις βραδινές ώρες (3).

Παρά τις μετρήσιμες απώλειες απόδοσης που μπορεί να προκύψουν σε έντονη προσβολή από τα έντομα που αναφέρθηκαν παραπάνω, το πρόβλημα δεν είναι τόσο συνηθισμένο. Ωστόσο, ο γεωργός πρέπει να ελέγχει τακτικά το χωράφι του, όταν ξεκινά η ανάπτυξη του οφθαλμού. Ο λόγος ανησυχίας σε εκείνο το στάδιο είναι η παρουσία και η δραστηριότητα των εντόμων που κόβουν την κεφαλή του ηλιάνθου.

Σκώρος του ηλίανθου

Ο σκόρος του ηλίανθου θεωρείται το κύριο και πιο κοινό παράσιτο στους ηλίανθους (4). Υπάρχουν 3 κύρια είδη σκώρου που μπορούν να βλάψουν τις καλλιέργειες ηλίανθου παγκοσμίως. Το μέγεθος του πληθυσμού τους και οι απώλειες παραγωγής που μπορούν να προκαλέσουν μπορεί να διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Μπορούν να εξαπλωθούν σε μεγάλες αποστάσεις με τη βοήθεια του ανέμου, ενώ οι οι υψηλές θερμοκρασίες επιταχύνουν τον κύκλο ζωής τους. Οι πρακτικές διαχείρισης είναι αποτελεσματικές όταν στοχεύουν στα ενήλικα και στις νεαρές προνύμφες πριν εισέλθουν στο φυτό (5).

  1. Σκώρος ηλίανθου Homoeosoma electellum: Οι προνύμφες τρέφονται με τη γύρη και το ανθίδια και μπορεί να οδηγήσουν σε αποτυχημένη γονιμοποίηση των ανθέων και άδειους κόκκους. Σε περιοχές με γνωστό ιστορικό προσβολής, οι αγρότες προσπαθούν να αποφύγουν μεγάλα προβλήματα σπέρνωντας σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Για τη μέτρηση του πληθυσμού των εντόμων, ο αγρότης θα πρέπει να ελέγχει το χωράφι, να παρατηρεί και να παίρνει δείγματα, ενώ ως ένας άλλος δείκτης μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι παγίδες φερομόνης. Ο χημικός έλεγχος μπορεί να εφαρμοστεί όταν μετράμε 1-3 ενήλικα φυτά ανά 5 φυτά κατά την έναρξη της ανθοφορίας (R5.1) ή εντός 7 ημερών από την πρώτη εμφάνιση του ενήλικου σκώρου ή 4 σκόρους ανά παγίδα ανά ημέρα από τα στάδια ανάπτυξης R3 έως R5 ( 1). Κάθε προνύμφη σκόρου μπορεί να βλάψει έως και 10 σπόρους (6).
  2. Σκώρος ηλίανθου Suleima helianthana: Τα ενήλικα γεννούν αυγά στις μασχάλες των φύλλων, στα μπουμπούκια των ανθέων ή στις κεφαλές. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες αρχίζουν να τρέφονται στην περιοχή του μίσχου ή του κεφαλιού. Το έντομο μπορεί να φτάσει σε υψηλούς πληθυσμούς. Οι απώλειες απόδοσης μπορεί να είναι σημαντικές μόνο όταν οι προνύμφες τρυπώνουν σε μη ανοιγμένους οφθαλμούς προκαλώντας ακανόνιστη ανάπτυξη της κεφαλής. Η προσβολή είναι πιο εκτεταμένη (μέχρι 80-85% των μίσχων) στις πρώιμες φυτείες.
  3. Σκώρος ηλίανθου Cochylis hospes Walsingham: Τα ενήλικα γεννούν αυγά στο εξωτερικό των βρακτίων των μη ώριμων κεφαλών του ηλίανθου. Ο ηλίανθος είναι ευαίσθητος μόνο κατά το στάδιο της ανθοφορίας (R5). Οικονομική ζημιά προκαλείται όταν οι προνύμφες όλων των σταδίων τρέφονται με τα ανθίδια και τους σπόρους. Για τον υπολογισμό του επιπέδου οικονομικής ζημίας, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος καταπολέμησης και τον πληθυσμό των εντόμων, ο αγρότης μπορεί να χρησιμοποιήσει συγκεκριμένους τύπους (διαβάστε περισσότερα εδώ 1). Στα συμβατικά συστήματα άροσης, οι αγρότες μπορούν να εφαρμόσουν βαθύ όργωμα το φθινόπωρο. Μια αποτελεσματική εναλλακτική είναι η όψιμη φύτευση. Τέλος, οι φυσικοί εχθροί του σκόρου (αρπακτικά και παρασιτικές σφήκες) μπορούν να είναι σημαντικοί σύμμαχοι του αγρότη.

Προσοχή: Χρησιμοποιείτε μόνο εντομοκτόνα φιλικά προς τους επικονιαστές και αποφύγετε κάθε ψεκασμό κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν οι επικονιαστές πετούν και τρέφονται από τους ανθισμένους ηλίανθους. Ενημερώστε τους γείτονες-μελισσοκόμοθς πριν από οποιαδήποτε εφαρμογή. Συμβουλευτείτε έναν πιστοποιημένο γεωπόνο της περιοχής σας.

Σημαντικές απώλειες απόδοσης από πτηνά

Το Quiscalus quiscula, τα κοτσύφια και άλλα πουλιά που πετάνε σε σμήνη μπορούν να αποτελέσουν σοβαρό εχθρό για τους ηλιόσπορους καθώς τρέφονατι από τους παραγώμενους σπόρους των φυτών. Σε περιοχές όπου οι πληθυσμοί πουλιών είναι μεγάλοι, ο αγρότης θα πρέπει να αποφεύγει τη φύτευση ηλίανθων κοντά σε υγροτόπους, λίμνες, τόπους ωοτοκίας των κοτσυφιών, έλη, δασώδεις εκτάσεις ή δενδοστοιχίες. Στις περισσότερες σύγχρονες ποικιλίες ηλίανθου, οι κεφαλές στρέφονται προς το έδαφος μετά τη λίπανση, για να μειωθούν οι απώλειες που προκαλούνται από τα πουλιά. Επιπλέον, η πρώιμη σπορά επιτρέπει την πρώιμη συγκομιδή πριν τα πουλιά αυξηθούν σε αριθμό. Γενικά, το πρόβλημα μπορεί να είναι σοβαρό σε μικρότερα και πιο απομονωμένα χωράφια. Για να κρατήσουν τα πουλιά μακριά από τα χωράφια, κάποιοι παραγωγοί, χρησιμοποιούν κροτίδες. Μία τέτοια συσκευή μπορεί να προστατεύσει 4-8 εκτάρια ή 40-80 στρέμματα (10-20 acre) και είναι πιο αποτελεσματική όταν ενεργοποιείται πριν αρχίσουν να φθάνουν τα πουλιά από την περιοχή ωοτοκίας τους κατά την ανατολή του ηλίου. Ο γεωργός πρέπει να την μετακινεί κάθε δύο ή τρεις ημέρες σε διαφορετικά μέρη του χωραφιού, ώστε τα πουλιά να μην την συνηθίσουν και χάσει την αποτελεσματικότητά της(7).

Σημαντικότερες ασθένειες του ηλίανθου

Έχουν αναφερθεί περισσότερες από 30 ασθένειες που προσβάλλουν τον ηλίανθο. Ωστόσο, μόνο το ένα πέμπτο από αυτές μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην απόδοση της παραγωγής (8). Όπως συμβαίνει και με τα έντομα, τόσο τα παθογόνα είδη όσο και η οικονομική ζημία που αυτά προκαλούν μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

Σκληρωτίνια (προσβολή κεφαλής) (Sclerotinia sclerotiorum), Λευκή σήψη

Αυτοί οι μύκητες θεωρούνται τα πιο διαδεδομένα και επιβλαβή παθογόνα που προσβάλλουν τον ηλίανθο. Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι η εμφάνιση μαλακών καφέ πληγών στο πίσω μέρος της κεφαλής ή στα άλλα προσβεβλημένα μέρη του φυτού. Σταδιακά οι πληγές θα επεκταθούν και μπορεί να καλυφθούν από λευκές υφές. Η μόλυνση μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του ηλίανθου, αλλά είναι ιδιαίτερα επιζήμια κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας. Η ανάπτυξη του μύκητα ευνοείται από δροσερό (18-23 °C, 64-73 °F) υγρό καιρό και τα συμπτώματα μπορούν αρχικά να παρατηρηθούν σε ένα μόνο φυτό, μια σειρά ή μια συστάδα-ομάδα στο χωράφι.

Ο έλεγχος της νόσου είναι πολύ δύσκολος αφού η σκληρωτίνια μπορεί να επιβιώσει στο έδαφος και στα υπολείμματα των καλλιεργειών για αρκετά χρόνια. Ο αγρότης θα πρέπει να επιλέξει να καλλιεργήσει σε έδαφος απαλλαγμένο απο σκληρωτίνια, καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα ανθεκτικά υβρίδια ηλίανθων. Δεν συνιστάται η διαφυλλική εφαρμογή μυκητοκτόνων λόγω χαμηλής απόδοσής τους (9). Επιπλέον, θα πρέπει να αποφεύγεται η υπερβολική λίπανση (10). Η αμειψισπορά είναι πολύτιμο εργαλείο, αλλά ο παραγωγός θα πρέπει να επιλέξει προσεκτικά τα είδη που θα συμπεριλάβει, καθώς πολλές καλλιέργειες είναι πιθανοί ξενιστές του παθογόνου. Πιο συγκεκριμένα, ο μύκητας μπορεί επίσης να προσβάλλει την σόγια, την ελαιοκράμβη, το σινάπι, τα φασόλια, τα μπιζέλια, τις φακές και τις πατάτες, καλλιέργειες που καλό είναι να αποφεύγονται πριν ή/και μετά τον ηλίανθο (11, 12).

Σκωρίαση (Puccinia helianthi)

Είναι μια από τις πιο σημαντικές οικονομικά και διαδεδομένες ασθένειες με τη δυνατότητα να προκαλέσει σημαντικές απώλειες απόδοσης (13). Η προσβολή από τον μύκητα και η ανάπτυξή του ευνοούνται σε υγρό ή βροχερό καιρό και σε θερμοκρασίες πάνω από 24 °C (75 °F). Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στην πάνω επιφάνεια των κάτω φύλλων ως χαρακτηριστικές μικρές, κυκλικές, πορτοκαλί κηλίδες που περιβάλλονται από ένα χλωρωτική άλω. Σταδιακά αυτές οι κηλίδες μεγαλώνουν και καλύπτουν σχεδόν ολόκληρο το φύλλο. Τα μολυσμένα φυτά παράγουν λιγότερους σπόρους με μειωμένο βάρος και περιεκτικότητα σε έλαιο (6). Γενικά, οι ελαιούχοι ηλίανθοι είναι πιο ευαίσθητοι (14).

Ο έλεγχος των ασθενειών ξεκινά με τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα. Αυτά περιλαμβάνουν τον έλεγχο των ζιζανίων και την πρώιμη φύτευση, την επιλογή ενός ανθεκτικού υβριδίου ηλίανθου, τον καλό αερισμό της καλλιέργειας, την καλή αποστράγγιση του χωραφιού, την αποφυγή διαβροχής του φυλλώματος (άρδευση με καταιονισμό, τεχνητή βροχή) και την αμειψισπορά. Η γενική κατάσταση-δυναμική των φυτών (θρέψη, επάρκεια, έκθεση στον ήλιο) μπορεί επίσης να ενισχύσει το ανοσοποιητικό τους. Είναι επίσης σημαντικό να καθαρίζετε και να απολυμαίνετε σωστά οποιονδήποτε εξοπλισμό χρησιμοποιείτε για να αποφευχθεί η εξάπλωση του μύκητα σε υγιή χωράφια ή και ευρύτερες περιοχές. Η χημική αντιμετώπιση χρησιμοποιείται μόνο εάν το πρόβλημα είναι σοβαρό και πάντα υπό την επίβλεψη γεωπόνου. Ο καλύτερος χρόνος για εφαρμογή μυκητοκτόνου είναι πριν ή κατά τη διάρκεια των πρώιμων σταδίων ανθοφορίας των φυτών. Ορισμένες εμπορικά διαθέσιμες δραστικές ουσίες είναι η cyproconazole, pyraclostrobin, fluxapyroxad και azoxystrobin (15).

Οι σήψεις των ριζών και των μίσχων που προκαλούνται από βακτήρια είναι πιο συχνές και βλαβερές σε υγρά, βαριά εδάφη με υψηλό επίπεδο νερού στο έδαφος. Για το λόγο αυτό, συνίσταται γενικά να αποφεύγεται ένα τέτοιο χωράφι για καλλιέργεια ηλίανθου (7).

Πηγές

  1. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/integrated-pest-management-of-sunflower-insect-pests-in-the-northern-great-plains
  2. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/sunflower-production-guide#section-19
  3. https://www.sunflowernsa.com/growers/insects/cutworms/#:~:text=Cutworms&text=When%20looking%20for%20cutworm%20feeding,recommend%20an%20evening%20insecticide%20application.
  4. https://www.extension.iastate.edu/alternativeag/cropproduction/pdf/sunflower_crop_guide.pdf
  5. https://bookstore.ksre.ksu.edu/pubs/MF3108.pdf
  6. https://sanangelo.tamu.edu/extension/agronomy/agronomy-publications/sunflower-production-guide/
  7. https://extension.missouri.edu/g4701#uses
  8. https://www.sunflowernsa.com/growers/Diseases/
  9. https://www.gov.mb.ca/agriculture/crops/plant-diseases/sclerotinia-sunflowers.html
  10. https://sanangelo.tamu.edu/extension/agronomy/agronomy-publications/sunflower-production-guide/
  11. https://www.extension.iastate.edu/alternativeag/cropproduction/sunflower.html
  12. https://www.gov.mb.ca/agriculture/crops/plant-diseases/sclerotinia-sunflowers.html
  13. http://era.daf.qld.gov.au/id/eprint/975/
  14. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/sunflower-production-guide#section-18
  15. https://cropwatch.unl.edu/2018/sunflower-rust-alert-2018

Ηλίανθος: Ιστορία, Χρήσεις και Γενικές Πληροφορίες

Επιλογή Κατάλληλης Ποικιλίας Ηλίανθου

Προετοιμασία Εδάφους και Απαιτήσεις Εδάφους και Σποράς στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απαιτήσεις Άρδευσης στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απαιτήσεις Λίπανσης στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Διαχείριση Ζιζανίων στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Παράσιτα και Ασθένειες στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απόδοση, Συγκομιδή και Αποθήκευση του Ηλίανθου

Οι συνεργάτες μας

Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με Μ.Κ.Ο., Πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς παγκοσμίως ώστε μαζί να μπορέσουμε να επιτύχουμε τους κοινούς μας στόχους για βιωσιμότητα και ευημερία των ανθρώπων.