Μαστίτιδα στα βοοειδή – Αιτίες, συμπτώματα και αντιμετώπιση

Η εμφάνιση μαστίτιδας υποδηλώνει κάποια αστοχία στον τρόπο που γίνεται το άρμεγμα.

Οι κύριες αιτίες της μαστίτιδας είναι οι εξής:

• Εφαρμογή λανθασμένων τεχνικών αρμέγματος
• Παραμέληση μέτρων υγιεινής όπως μη πλύσιμο των χεριών και των θηλών πριν από το άρμεγμα

Συμπτώματα μαστίτιδας

1. Ο προσβεβλημένος μαστός είναι σκληρός και ευαίσθητος στο άγγιγμα (πόνος)
2. Η απόδοση σε γάλα μειώνεται
3. Το γάλα είναι έχει ένα χρώμα μη φυσιολογικό και παρουσιάζει ίχνη αίματος.

Η μαστίτιδα είναι μια πολυπαραγοντική ασθένεια στις αγελάδες που συνδέεται στενά με το σύστημα παραγωγής και το περιβάλλον. Οι παράγοντες στους οποίους μπορεί να οφείλεται η εμφάνιση της μαστίτιδας μπορούν να ταξινομηθούν σε 3 ομάδες: ξενιστής, παθογόνο και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ο αριθμός των σωματικών κυττάρων (S.C.C.) χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της ποιότητας του γάλακτος. Σύμφωνο με το νόμιμο όριο για το γάλα που μπορεί να πωληθεί πρέπει να έχει 400.000 κύτταρα ανά ml. Τα επίπεδα S.C.C. αυξάνονται γρήγορα όταν βακτήρια εισέρχονται στο μαστό, καθώς τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος προσπαθούν να καταπολεμήσουν τη μόλυνση. Τα υψηλά επίπεδα S.C.C. στο γάλα προκαλούν υποβάθμιση της ποιότητας του γάλακτος, ενώ σε περιπτώσεις χρόνιας λοίμωξης, τα επίπεδα S.C.C. μπορεί να παραμείνουν υψηλά καθ’ όλη τη διάρκεια της γαλουχίας.

• Γενετική προδιάθεση:

Δομή του μαστού:

Η διαμόρφωση του μαστού και των ποδιών έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για τη μαστίτιδα. Τα περισσότερα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τη διαμόρφωση έχουν υψηλή κληρονομικότητα και αναγνωρίζονται γενικά από γεωργούς και κτηνοτρόφους ως σημαντικά κριτήρια επιλογής για την αναπαραγωγή.

• Απόδοση γάλακτος: 

Υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που δείχνουν ότι οι υψηλές αποδόσεις συνδέονται με υψηλά επίπεδα μαστίτιδας.

• Διατροφική κατάσταση:

Διάφοροι διατροφικοί παράγοντες μπορεί να μειώσουν την ανθεκτικότητα μιας αγελάδας στις ασθένειες. Η ελλείψη ενέργειας, η μειωμένη πρόσληψη πρωτεϊνών και ανόργανων στοιχείων/ ιχνοστοιχείων μπορεί να επηρεάσουν την αντίσταση στην ασθένεια και τα επίπεδα S.C.C. στο γάλα.

Έχει παρατηρηθεί ότι η χορήγηση σεληνίου βελτιώνει την ανοσία στη μαστίτιδα.

• Ηλικία του ξενιστή:

Τόσο η συχνότητα εμφάνισης μαστίτιδας όσο και τα επίπεδα S.C.C. είναι υψηλότερα στις αγελάδες μεγαλύτερης ηλικίας.  

Στάδιο γαλακτοπαραγωγής: Οι περισσότερες έρευνες μαστίτιδας δείχνουν ότι τα 2/3 όλων των κλινικών περιπτώσεων μαστίτιδας συμβαίνουν στις αρχές της γαλακτοπαραγωγής.

• Άλλες ασθένειες: Αναγνωρίζεται ότι άλλες ασθένειες, ιδίως η κέτωση, ο πυρετός του γάλακτος (ή υπασβεστιαιμία), η χωλότητα και η κατακράτηση του πλακούντα, συνδέονται στενά με την εμφάνιση μαστίτιδας.
• Κατάσταση εμβολιασμού του ξενιστή: Το Ε. coli είναι το μόνο παθογόνο μαστίτιδας για αυτό και οι αγελάδες εμβολιάζονται.

 Παθογόνα μαστίτιδας: Αυξημένη έμφαση στη μείωση του αριθμού των σωματικών κυττάρων και στη στόχευση ορισμένων μεταδοτικών μικροοργανισμών (π.χ. Streptococcus agalactiae).

Τα μεταδοτικά παθογόνα μαστίτιδας προσκολλώνται στα επιθηλιακά κύτταρα του μαστού και μπορούν να εξαλειφθούν μέσω αντιμικροβιακής θεραπείας ή σφαγής και εφαρμόγής μέτρων βιοασφάλειας. Τα βακτήρια που βρίσκονται στο περιβάλλον και προκαλούν μαστίτιδα περιλαμβάνουν διάφορα είδη και μπορούν να αναπτυχθούν στο περιβάλλον της αγελάδας. Για το λόγο αυτό συνιστάται η χρήση άχυρου ως υλικό στρωμνής και η πρόσβαση σε χώρους ξηρής κατάκλισης. Η εισαγωγή νέων παθογόνων μικροοργανισμών στο κοπάδι είναι ένας πιθανός παράγοντας κινδύνου και μπορεί να προληφθεί υοθετώντας ένα σύστημα κλειστού κοπαδιού. Ως σύστημα κλειστού κοπαδιού ορίζεται το κοπάδι εκείνο που δεν θα έχει καμία επαφή (ούτε καν περιφράξεις) με άλλα ζώα. Σκοπός της εφαρμογής αυτού του συστήματος είναι να περιορίζει την πρόσβαση των επισκεπτών και κατ’επέκταση της έκθεσης των ζώων σε εξωγενείς συνθήκες (περιβάλλον). 

Η παρουσία χρονίως μολυσμένων αγελάδων αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου και οι πρακτικές αντιμετώπισης της μαστίτιδας επηρεάζουν τη μετάδοση των παθογόνων μικροοργανισμών εντός της αγέλης. Η υγιεινή του αρμέγματος, συμπεριλαμβανομένου του διαχωρισμού ή του τελευταίου αρμέγματος των μολυσμένων αγελάδων, της διατήρησης των μαστών και των θηλών καθαρών και της απολύμανσης των θηλών πριν ή μετά το άρμεγμα, μπορεί να αποτρέψει την εξάπλωση της μεταδοτικής αυτής νόσου. Οι τραυματισμοί των θηλών μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση του ποσοστού επιβίωσης των παθογόνων μικροοργανισμών στις θηλές και τείνουν να προκαλούνται από χωλότητα και ακατάλληλα συστήματα στέγασης των ζώων. Η καθαριότητα των μαστών αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα για τη γενική προστασία κατά της μαστίτιδας, ενώ οι βλάβες των αρμεκτικών μηχανών και οι κακές τεχνικές αρμέγματος αποτελούν περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου. Τέλος, η αποτροπή της κατάκλισης των αγελάδων μέχρι να κλείσει ο σωλήνας της θηλής μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της βακτηριακής διείσδυσης.

Το σχέδιο πέντε σημείων για τον έλεγχο της μαστίτιδας στις γαλακτοπαραγωγικές αγέλες έχει ως εξής:

• Τακτική εμβάπτιση των θηλών μετά το άρμεγμα.
• Άμεση θεραπεία της κλινικής μαστίτιδας με αντιβιοτικά.
• Ολοκληρωμένη αντιβιοτική θεραπεία ξήρανσης για όλο το κοπάδι.
• Σφαγή των αγελάδων με χρόνια μαστίτιδα.
• Συντήρηση της αρμεκτικής μηχανής με ετήσιο έλεγχο.
• Βελτίωση της στέγασης.

Διαβάστε περισσότερα στο βιβλίο του συγγραφέα Success in agribusiness: Profitable milk productionτου James Mwangi Ndiritu