Κομποστοποίηση: Βασικές Αρχές και Οδηγίες

Η κομποστοποίηση είναι μια βιώσιμη τεχνική, της οποίας η αποτελεσματικότητα έχει αποδειχθεί επιστημονικά. Σε αυτή την τεχνική η αναλογία άνθρακα/αζώτου (C/N) στο μείγμα για ποσμοστοποίηση είναι γύρω στο 25 έως 30/1. Η αναλογία αυτή επηρεάζει σημαντικά τον ρυθμό της βιολογικής αποδόμησης των υλικών (που χρησιμοποιούνται για την δημιουργία κομποστ).

Επομένως, όσο μεγαλύτερη είναι η ποικιλομορφία των φυσικών υλικών που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του κομπόστ, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα του τελικού προϊόντος απο θρεπτική και φυσικοχημική άποψη. Ωστόσο, όταν η φυσική πρώτη ύλη δεν υποβάλλεται σε κατάλληλη επεξεργασία και η διαδικασία κομποστοποίησης δεν ακολουθεί κάποιους τυπικούς «κανόνες», τότε η παρασκευή του κομπόστ δεν ολοκληρώνεται με επιτυχία.

Προβλήματα κατά την κομποστοποίηση προκύπτουν κυρίως λόγω απροσεξίας κατά τους χειρισμούς. Αφήνοντας την πρώτη ύλη εκτεθειμένη σε (ακραίες) καιρικές συνθήκες μπορεί να έχουμε ανεπαρκή αποσύνθεση.

Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να προκληθεί ανεπανόρθωτη απώλεια των θρεπτικών στοιχείων, μέσω της διαλυτοποίησης και έκπλυσης των διαλυτών θρεπτικών ουσιών.

Επιπλέον, εάν ο χειρισμός δεν είναι κατάλληλος, αυτή η μη πλήρης αποσύνθεση της πρώτης ύλης μπορεί να επιφέρει σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως:

1. Μόλυνση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, μέσω της μεταφοράς σε αυτά ορυκτών και οργανικών σωματιδίων.
2. Προώθηση της ανάπτυξης των πληθυσμών επιβλαβών μικροοργανισμών, εντόμων και τρωκτικών, που καταναλώνουν τα διαθέσιμα θρεπτικά συστατικά της οργανικής ουσίας. Αυτό θα μειώσει τα αποθέματα θρεπτικών ουσιών για τα φυτά και, ως αποτέλεσμα, αυτά θα εξασθενήσουν.

Αυτό μπορεί να είναι μία από τις αιτίες αύξησης του αριθμού των τρωκτικών και των επιβλαβών εντόμων στις περιοχές όπου γίνεται κομποστοποίηση, καθώς και της εξάπλωσης διαφόρων ασθενειών, όπως της φουζαρίωσης (Fusarium xylarioides), του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων ή των ασθενειών σε μπανανιές, λαχανικά, φυτά ντομάτας και άλλα.

Επομένως, το οργανικό λίπασμα που προκύπτει απο μια σωστή διαδικασία κομποστοποίησης έχει το πλεονέκτημα ότι είναι ένα φθηνό, φυσικό, οικολογικά κατάλληλο και πολύ εύκολα παραγόμενο. Η ανάγκη δραστικής αντιμετώπισης των εχθρών των καλλιεργειών συχνά έρχονται σε αντίθεση με τους κύριους στόχους της κομποστοποίησης, οι οποίοι είναι:

1. Αντικατάσταση των χημικών λιπασμάτων, με προϊόντα που είναι πιο οικονομικά και φιλικά προς το περιβάλλον.
2. Μείωση της ποσότητας των απορριμμάτων που παράγονται σε μια γεωργική εκμετάλλευση.
3. Μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος.

Οι απαιτούμενες προϋποθέσεις για την επίτευξη σωστής κομποστοποίηση

Συμμετοχική Εκπαίδευση στην Μοζαμβίκη

Το μέρος που θα επιλεχθεί ως σημείο κομποστοποίησης πρέπει:

1. Να είναι εύκολα προσβάσιμο
2. Να είναι κοντά στο σημείο όπου αποθηκεύονται τα ζωικά και φυτικά υλικά που θα χρησιμοποιηθούν ως βασικά συστατικά.
3. Να είναι κοντά σε πηγή νερού. Τα συστατικά πρέπει να διατηρούνται υγρά, καθώς το κομπόστ αναπτύσσεται σε διαδοχικές στρώσεις φυτικού υλικού και κοπριάς και καθώς κάθε δύο μέρες περίπου θα υπάρχει ανάγκη ανάδευσης.
4. Να βρίσκεται σε σημείο με μικρή κλίση (έως 5%), για να διευκολύνεται η προετοιμασία και ο χειρισμός του σωρού κομποστοποίησης (ανάδευση) και να επιτρέπεται παράλληλα η φυσική αποστράγγιση του νερού της βροχής.

–Προσοχή: Τα χαμηλά σημεία που είναι εύκολο να πλημμυρίσουν πρέπει να αποφεύγονται.

Το κομπόστ μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε επιφάνεια εδάφους, επομένως δεν χρειάζεται κάποιο πλακόστρωτο δάπεδο, για παράδειγμα. Ένα καλό μέρος θα μπορούσε να είναι κάτω από την σκιά ενός μεγάλου δέντρου.

Δεν συνιστώνται μέρη εκτεθειμένα σε ισχυρούς ανέμους.

Κατάλληλα υλικά-συστατικά για κομποστοποίηση

1) Όλα τα φυτικά υπολείμματα από καλλιέργειες, κήπους και οπωρώνες (συμπεριλαμβανομένων των πεσμένων λουλουδιών και καρπών).

Γρασίδι που προκύπτει μετά απο χορτοκοπή και μικρά φυτά.

Προτιμώνται φύλλα από μόνιμες ή/και αυτοφυής καλλιέργειες.

2) Κοπριά από ζώα γενικά, εκτός από σκύλους και γάτες.

(Κατά προτίμηση κοπριά από βοοειδή, κατσίκες, κουνέλια και ίσως και από κοτόπουλα, άλογα και χοίρους).

3) Τέφρα από σόμπα με καυσόξυλα, φλούδες φρούτων και λαχανικών, τσόφλια αυγών.

Σημαντικό: Υλικά που δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στην παραγωγή κομπόστ:

1) Κοπριά από σκύλους και/ή γάτες.

2) Φυτικά υπολείμματα ευκάλυπτου. Ο ευκάλυπτος είναι το μόνο φυτό που απαγορεύεται αυστηρά να προστεθεί στο κομπόστ, συμπεριλαμβανομένων των φύλλων του. Επομένως, σε καμία περίπτωση μην χρησιμοποιείτε μέρη του φυτού του ευκαλύπτου (φύλλα, ρίζες, πριονίδι κτλ).

(Σημείωση: Ο ευκάλυπτος απελευθερώνει μια μεγάλη ποικιλία πρωτογενών και δευτερογενών μεταβολιτών στο περιβάλλον μέσω των φύλλων, των ριζών και των υπολειμμάτων του (αποσυντεθειμένων ή όχι), οι οποίοι μπορούν να επηρρέασουν άμεσα την ανάπτυξη άλλων φυτών, ακόμη και σε γεωργικές καλλιέργειες. Αυτό το φυσικό φαινόμενο ονομάζεται Αλληλοπάθεια).

3) Ολόκληρα κοτσάνια, φλοιοί, ρινίσματα, πριονίδι κτλ επεξεργασμένα με φυτοφάρμακα, βαφές ή λάδια.

4) Οργανική ύλη όπως δέρματα, κρέας και οστά.

5) Υπολείμματα από μαγειρευτά/τηγανητά/ψημένα φαγητά.

– Μην ξεχνάτε να αφαιρείτε γυαλιά, πέτρες, μέταλλα, μπαταρίες και πλαστικά που ίσως υπάρχουν στα υλικά.

Είναι γνωστό ότι η παρουσία χωροκατακτητικών ειδών που επηρεάζουν δυσμενώς την γεωργική παραγωγή είναι ανεπιθύμητη. Ωστόσο, η παρουσία αυτών των ειδών μπορεί να εξαλειφθεί μέσω της κομποστοποίησης, όταν αυτή διεξάγεται σωστά.

Συστάσεις για την σύνθεση των στρωμάτων του κομπόστ

Τα στρώματα του κομπόστ πρέπει να ακολουθούν την εξής σειρά:

Στρώσεις (Φυτικά υπολείμματα-Ζωική κοπριά)

1- Απλώστε την πρώτη στρώση φυτικού υλικού στο έδαφος. Η στρώση καλό είναι να έχει ύψος περίπου 20 εκατοστών και πλάτος 1,80 έως 2,00 μέτρα. Το μήκος ποικίλλει ανάλογα με την ποσότητα των διαθέσιμων υλικών για κομποστοποίηση.

Διαβρέξτε ομοιόμορφα, πριν τοποθετήσετε την επόμενη στρώση, δηλαδή την ζωική κοπριά.

2- Πάνω από την πρώτη στρώση φυτικού υλικού, απλώστε μια στρώση ζωικής κοπριάς, ύψους περίπου 10 εκατοστών.

3- Επαναλάβετε τα δύο προηγούμενα βήματα για να δημιουργήσετε μια σειρά διαδοχικών στρωμάτων φυτικού υλικού και κοπριάς, ύψους περίπου 1,20 έως 1,50 μέτρων. Πάντα να έχετε στο μυαλό σας ότι κύρια μέριμνά σας πρέπει να είναι η διευκόλυνση των μετέπειτα χειρισμών.

4- Καλύψτε τον σωρό με στεγνό άχυρο ή ένα πλαστικό κάλυμμα, για να τον προστατέψετε από τις καιρικές συνθήκες και να διατηρήσετε την υγρασία και τη θερμοκρασία στα επιθυμητά επίπεδα.

Σημείωση: Εάν υπάρχει στάχτη σόμπας καυσόξυλων, διασπείρετέ την μεταξύ κάθε διπλής στρώσης (φυτικό υλικό/κοπριά).

Εάν έχετε φρούτα που έχουν απορριφθεί απο άλλες διαδικασίες, πρέπει να τα τεμαχίσετε και να τα απλώσετε στο φυτικό υλικό. Είναι σημαντικό να αφαιρέσετε τυχόν μεγάλα κουκούτσια (από φρούτα όπως μάνγκο, αβοκάντο κ.λπ.).

Κάθε δύο μέρες αναδεύστε ολόκληρο το σωρό και διαβρέξτε τον (χωρίς να μουλιάσει). Ρίξτε νερό πάνω από τον σωρό και στη συνέχεια καλύψτε τον.

Εργασίες σε σωρό κομπόστ

Χρόνος κομποστοποίησης

Ο χρόνος που απαιτείται για τη μετατροπή της πρώτης ύλης σε οργανική ουσία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Κατά βάση, εξαρτάται από την υγρασία και την θερμοκρασία. Όσο πιο στοχευμένος είναι ο έλεγχος της θερμοκρασίας και των επιπέδων υγρασίας, τόσο πιο γρήγορη θα είναι η διαδικασία αποσύνθεσης από τους χωνευτές, δηλαδή τους αερόβιους μικροοργανισμούς.

Είναι γνωστό ότι η σταθεροποίηση του κομπόστ πρέπει να γίνει μέσα σε 30 έως 60 ημέρες και η ζύμωση (η κοπριά θα χωνέψει) μέσα σε 90 έως 120 ημέρες. Μετά από αυτό το διάστημα θα είναι έτοιμη για χρήση.

Παρατηρείται ότι το κομπόστ είναι έτοιμο για χρήση όταν έχει χαλαρή δομή και γήινη μυρωδιά. Σε αυτή την περίπτωση, όταν τρίβετε το κομπόστ ανάμεσα στα χέρια σας, δεν θα πρέπει να λερώνονται, όπως θα συνέβαινε αν το κομπόστ είχε ακόμα κολλώδη μορφή.

Υγρασία

Ένας από τους τρόπους για να ελέγξετε το επίπεδο υγρασίας είναι να πάρετε μια ποσότητα κομπόστ στο χέρι σας και να την πιέσετε: Εάν έχει την επιθυμητή συγκέντρωση υγρασίας, αρχικά θα την αισθανθείτε στο χέρι σας και, έπειτα, θα δείτε ότι θα σχηματιστεί μια μάζα, χωρίς να αποβάλεται ποσότητα νερού.

Η αρχική υγρασία πρέπει να είναι μεταξύ 55 και 60%, με ελάχιστο όριο το 40%.

Βέλτιστη υγρασία: 55%;

Υγρασία μεγαλύτερη από 60%: ανάγκη ανάδευσης.

Υγρασία μικρότερη από 40%: ανάγκη διαβροχής.

Θερμοκρασία

Θερμοκρασία και μετατροπές.

Η θερμοκρασία είναι επιθυμητό να κυμαίνεται από 60C° έως 70C° κατά τις πρώτες 25 ημέρες της κομποστοποίησης. Στη συνέχεια, φυσικά, η θερμοκρασία θα μειωθεί έως ότου φτάσει σε θερμοκρασία δωματίου.

Η θερμοκρασία και η υγρασία μπορούν να εκτιμηθούν εάν βάλουμε μια σιδερένια ράβδο στην μέση του σωρού, από πάνω προς τα κάτω.

Η ράβδος θα πρέπει να αποσυρθεί από το σωρό, μετά από λίγα λεπτά (από δύο έως τρία). Κατά την αφαίρεσή της, ακουμπήστε την και παρατηρήστε εάν:

1- Είναι ζεστή και υγρή. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν χρειάζεται να διαβρέξετε τον σωρό μέχρι την επόμενη ανάδευση.

2- Αν είναι στεγνή. Σε αυτήν την περίπτωση, πιθανότατα θα είναι και κρύα. Τότε, θα πρέπει να διαβρέξετε ξανά τον σωρό μέχρι το νερό να φτάσει στην βάση του. Προσέξτε να μην τον διαβρέξετε υπερβολικά.

(Να θυμάστε: Η υπερβολική ποσότητα νερού είναι εξίσου επιβλαβής με την πολύ μικρή)

Κοσκίνισμα

Από τη στιγμή που ο σωρός θεωρείται «κομποστοποιημένος» και έτοιμος να χρησιμοποιηθεί, θα πρέπει να κοσκινιστεί, όπως φαίνεται στην φωτογραφία δίπλα. Το υλικό που προκύπτει από το κοσκίνισμα ονομάζεται πλέον «Κομπόστ» και είναι έτοιμο να χρησιμοποιηθεί ως οργανικό λίπασμα άριστης ποιότητας και αβλαβές για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.

Κομπόστ:

Οικονομική λύση. Φιλική προς το περιβάλλον λύση. Αποδεδειγμένα αποτελεσματική λύση.

Η επόμενη βιώσιμη τεχνολογία που θα παρουσιαστεί θα είναι ένα προϊόν σε υγρή μορφή, επίσης πολύ πλούσιο σε φυσικά και μεταλλικά θρεπτικά συστατικά, που προέρχεται από οργανικές πρώτες ύλες και ενισχύει την άμυνα των φυτών.

Ονομάζεται ΒΙΟΛΙΠΑΣΜΑ (ΒΙΟΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΟ).