Καλλωπιστικά φυτά ανεκτικά στην αλατότητα: 10 επιλογές για έναν παραθαλάσσιο κήπο

Πώς επηρεάζει η αλατότητα του εδάφους τα φυτά μας;

Σε πολλές άνυδρεα ή ημιξηρες περιοχές, η αλατότητα του εδάφους αποτελεί σημαντικό εμπόδιο που επηρεάζει τη φυσιολογία, την ανάπτυξη και την απόδοση των φυτών. Τα φυτά αντιμετωπίζουν στρες λόγω αυξημένης αλατότητας (αβιοτικό στρες) όταν παρατηρείται αυξημένη συγκέντρωση διαλυτών αλάτων στο έδαφος (Na+, Cl–, κ.λπ.). Η αύξηση αυτή καθιστά δυσκολότερη την απορρόφηση νερού από τις ρίζες των φυτών και διατάραξη της ισορροπίας των θρεπτικών στοιχείων. Παράλληλα, εξαιτίας της συσσώρευσης επιβλαβών για το φυτό ιόντων, προκαλούνται προβλήματα τοξικότητας (Tunçtürk et al., 2011). 

Το αλατούχο στρες είναι συχνότερο σε αμμώδη και πηλώδη εδάφη από ότι σε αργιλώδη. Επίσης σε εδάφη που αρδεύονται και λιπαίνονται εντατικά αλλά και σε παράκτιες περιοχές το πρόβλημα είναι εντονότερο, (Ben Asher et al., 2002).  Σύμφωνα με μελέτες, η περιεκτικότητα σε άλατα που σχετίζεται με τα υπόγεια ύδατα και την άρδευση επηρεάζει περίπου το 16% των γεωργικών οικοσυστημάτων του κόσμου. Παρ’ ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν είναι καινούργιο για πολλούς καλλιεργητές, επαγγελματίες ή μη, πλέον η κλιματική αλλαγή δυσχεραίνει την κατάσταση εντίνοντάς το σε περισσότερες περιοχές παγκοσμίως. Η λειψιδρία καθώς και η έλλειψη καθαρού-ποιοτικού νερού άρδευσης (με χαμηλή περιεκτικότητα σε άλατα), εντίνει το πρόβλημα, ιδιαίτερα σετις παραθαλάσσιες περιοχές όπου ο υπόγειος θγροφόρος ορίζοντας “μολύνεται” με το θαλασσινό νερό (λόγω όσμωσης). Παρόλα αυτά, για όσους επιθυμούν να καλλιεργήσουν φυτά δίπλα στη θάλασσα ή σε εδάφη όπου η αλατότητα είναι υψηλή, υπάρχουν επιλογές. Παρακάτω θα δείτε δέκα φυτά ανεκτικά στην αλατότητα, ιδανικά για τον παραθαλάσσιο κήπο σας (παράκτιες περιοχές). 

Bougainvillea (Bougainvillea spp.)

Η βουκαμβίλια, στα τροπικά κλίματα, είναι αειθαλής, αλλά σε περιοχές όπως η Μεσόγειος, ρίχνει τα φύλλα της στις περισσότερες περιπτώσεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα (φυλλοβόλο). Πρόκειται για ένα ανθεκτικό-ευπροσάρμοστο φυτό και μπορεί να αναπτυχθεί εύκολα σε κάθε περιβάλλον. Τα θερμά κλίματα καθώς και οι παραθαλάσσιες αυλές δεν αποτελούν εμπόδιο για όσους θέλουν να φυτέψουν αυτό το πολύχρωμο φυτό.   

• Οικογένεια: Nyctaginaceae
• Χρώμα λουλουδιών: Τα κοινά χρώματα των βρακτίων περιλαμβάνουν το λευκό, το κίτρινο, το φούξια και πολλά ακόμη
• Απαιτήσεις σε φως: τουλάχιστον έξι έως οκτώ ώρες ηλιακού φωτός ημερησίως
• Εδαφικές απαιτήσεις: προτιμά όξινα εδάφη (pH 5,5-6,0)
• Τρόπος πολλαπλασιασμού: μοσχεύματα
• Τύπος καλλιέργειας: Πολυετής

Δενδρολίβανο (Rosmarinus officinalis)

Το δενδρολίβανο είναι ένα ξυλώδες και αρωματικό βότανο που μπορεί να ζήσει 15-20 χρόνια. Είναι αειθαλής θάμνος με μέσο ύψος 1,2 μέτρα (4 πόδια). Κάτι που θα πρέπει να λάβετε υπόψη είναι ότι αν το τοποθετήσετε κοντά στη θάλασσα θα πρέπει να το προστατεύσετε από τους ισχυρούς ανέμους. 

• Οικογένεια: Lamiaceae
• Χρώμα λουλουδιών: λευκό, μωβ ή μπλε 
• Απαιτήσεις σε φως: Περίπου έξι έως οκτώ ώρες έκθεσης σε ηλιακό φως  
• Εδαφικές απαιτήσεις: καλά στραγγιζόμενο και ελαφρώς αλκαλικό έδαφος (pH 6-7)
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: σπόροι ή μοσχεύματα
• Τύπος καλλιέργειας: Πολυετής

Πικροδάφνη (Nerium oleander)

Η πικροδάφνη είναι θάμνος ή μικρό δέντρο που μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλο τον κόσμο τόσο σε εύκρατες όσο και σε υποτροπικές περιοχές. Αρκετές μελέτες αναφέρουν ότι μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη και σε pH λίγο μεγαλύτερο του 8, ενώ η αντοχή του στην αλατότητα το καθιστά ιδανικό για φύτευση σε παράκτιες περιοχές.

• Οικογένεια: (Apocynaceae)
• Χρώμα λουλουδιών: λευκό, κρεμ, κόκκινο, ροζ, πορτοκαλί
• Απαιτήσεις σε φως: Πλήρης ήλιος, τουλάχιστον έξι ώρες ηλιακού φωτός την ημέρα
• Εδαφικές απαιτήσεις: άγονα εδάφη, ευρύ φάσμα pH 
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: μοσχεύματα βλαστών
• Τύπος καλλιέργειας:  Πολυετής (στις ζώνες ανθεκτικότητας USDA 8-11)

Σαντολίνα (Santolina chamaecyparissus) 

Η Santolina (Santolina chamaecyparissus), είναι ένας αειθαλής θάμνος που αγγίζει τα 30 εκατοστά σε ύψος, ενώ το πλάτος του μπορεί να φτάσει τα 40 εκατοστά. Αναπτύσσεται γρήγορα και ωριμάζει 6 με 12 μήνες μετά την έναρξη της καλλιέργειας. Η περίοδος άνθησης είναι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, από τον Μάιο έως τον Ιούνιο (για το βόρειο ημισφαίριο). Η σαντολίνα ή αλλιώς λεβαντίνη καταφέρνει να προσαρμοστεί σε βραχώδη και άγονα εδάφη αν και εμφανίζει μεγαλύτερη ευπάθεια. Με ιδιαίτερη ευκολία, αναπτύσσεται σε αργιλώδη εδάφη, ακόμη και σε πηλώδη, αρκεί να υπάρχει επάρκεια θρεπτικών στοιχείων και καλή στράγγιση. 

• Οικογένεια: Asteraceae
• Χρώμα λουλουδιών: ανοιχτό κίτρινο
• Απαιτήσεις σε φως: μέγιστες
• Εδαφικές απαιτήσεις: καλά στραγγιζόμενα εδάφη, ευρύ φάσμα pH 
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: μοσχεύματα
• Τύπος καλλιέργειας: πολυετής 

Σολιδάγο (Solidago) 

To φυτό Solidago virgaurea, συναντάται σε αρκετές περιοχές της ευρωπαϊκής ηπείρου. Μεταξύ των άλλων, απαντάται και στην χώρα μας, με το χαρακτηριστικό όνομα Χρυσόβεργα, σε ηπειρωτικές περιοχές, στην Πελοπόννησο αλλά και στην Εύβοια.  Το Σολιδάγο μπορεί να φυτρώσει σε βραχώδη, αμμώδη ή αργιλώδη εδάφη, με το υψόμετρο να κυμαίνεται από 500 έως και 2300 μέτρα.

• Οικογένεια: Asteraceae
• Χρώμα λουλουδιών: κίτρινο
• Απαιτήσεις σε φως: Προκειμένου να έχουμε βέλτιστη ανθοφορία χρειάζεται πολύ ήλιο 
• Εδαφικές απαιτήσεις: καλά στραγγιζόμενο, όξινο έως ουδέτερο έδαφος
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: σπόροι
• Τύπος καλλιέργειας: πολυετής

Λαντάνα (Lantana camara) 

Η Λαντάνα, είναι ένας παραδοσιακός  θάμνος που προσθέτει χρώμα σε κάθε κήπο. Τα μεγάλα, φτερωτά φύλλα δίνουν τη θέση τους σε πυκνές συστάδες από ζωηρά, πολύχρωμα άνθη. Παρόλο που οι απαιτήσεις σε νερό και λίπανση δεν είναι υψηλές στην περίπτωση που το έδαφος είναι αμμώδες, ίσως χρειαστεί να αυξήσετε το πότισμα. Οι λαντάνες μπορούν να ανθίζουν όλο το χρόνο με την κατάλληλη φροντίδα.

• Οικογένεια: Verbenaceae
• Χρώμα  λουλουδιών: κίτρινο, ροζ, πορτοκαλί, μωβ, κόκκινο.
• Απαιτήσεις σε φως: Πλήρης ήλιος, τουλάχιστον έξι ώρες (ή περισσότερες) ηλιακού φωτός κάθε μέρα.
• Εδαφικές απαιτήσεις: καλά στραγγιζόμενα εδάφη με pH 6-6,5 και σημαντική ποσότητα οργανικής ύλης. 
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: σπόροι
• Τύπος καλλιέργειας: πολυετής

Gaillardia pulchella 

Η Gaillardia pulchella αναφέρεται επίσης ως λουλούδι κουβέρτα ή ινδική κουβέρτα. Είναι ένα από τα πιο γνωστά φυτά για έναν κήπο δίπλα στην θάλασσα. Για το λόγο αυτό θα το δείτε να φυτρώνει στις ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και στην άλλη άκρη του ωκεανού, στην Αυστραλία. Είναι ιδιαίτερα ανεκτικό τόσο σε συνθήκες αλατότητας αλλά και σε συνθήκες ξηρασίας. 

• Οικογένεια: Asteraceae
• Χρώμα λουλουδιών: κόκκινο, κίτρινο
• Απαιτήσεις σε φως: Πλήρης ήλιος, τουλάχιστον έξι ώρες άμεσου ηλιακού φωτός
• Εδαφικές απαιτήσεις: Αμμώδη ή ασβεστούχα εδάφη, που στραγγίζουν καλά με pH 6,8-7,2
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: μοσχεύματα και σπόροι
• Τύπος καλλιέργειας: βραχύβιο πολυετές φυτό σε θερμές, παράκτιες περιοχές

Rosa rugosa 

Η Rosa rugosa είναι ένα ανεκτικό στην αλατότητα φυτά που ονομάζεται και “τριαντάφυλλο της παραλίας”. Πρόκειται για ένα αλόφυτο, αυτοφυές στην ανατολική Ασία, που αναπτύσσεται σε παράκτιες ακτές, συχνά σε αμμόλοφους, στη βορειοανατολική Κίνα, την Ιαπωνία, την Κορέα και τη νοτιοανατολική Σιβηρία.

• Οικογένεια: Rosaceae
• Χρώμα λουλουδιών: απαλό ροζ
• Απαιτήσεις σε φως: Τουλάχιστον έξι ώρες ηλιοφάνειας
• Εδαφικές απαιτήσεις: αργιλώδη εδάφη με ελαφρώς όξινο pH 
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: μοσχεύματα βλαστών, σπόροι
• Τύπος καλλιέργειας: πολυετής

Agapanthus

Ο Agapanthus, είναι γνωστός και ως κρίνος του Νείλου ή αφρικανικό κρινάκι, είναι ένα ποώδες πολυετές φυτό. Όταν είναι πλήρως ανεπτυγμένα, τα φυτά αγάπανθου μπορούν να φτάσουν σε ύψος 1 μέτρο. Η περίοδος άνθησης είναι τους καλοκαιρινούς μήνες, από τον Ιούνιο έως και τον  τον Αύγουστο.

• Οικογένεια: Rosaceae
• Χρώμα λουλουδιών: μπλε και σπάνια λευκό
• Απαιτήσεις σε φως: Πλήρης ήλιος ή μερική σκιά (σε περίπτωση θερμών περιοχών στην ενδοχώρα) 
• Εδαφικές απαιτήσεις: καλά στραγγιζόμενο έδαφος από άμμο, άργιλο, ή πηλό, με ευρύ φάσμα pH 
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: σπόροι
• Τύπος καλλιέργειας: πολυετής

Αγιόκλημα (Lonicera)

Πάνω από 180 είδη καλλωπιστικών θάμνων και αναρριχώμενων φυτών ανήκουν στο γένος Lonicera, που συνήθως αναφέρεται ως αγιόκλημα, το οποίο ανήκει στην οικογένεια Caprifoliaceae. Αν και η πλειονότητα των ειδών βρίσκεται στην Κίνα, τα αγιόκλημα είναι ενδημικά σε εύκρατες περιοχές και στα δύο ημισφαίρια και μπορούν επίσης να καλλιεργηθούν με επιτυχία στα Ιμαλάια, τη νότια Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Πολλά τέτοια φυτά καλλιεργούνται για τα υπέροχα άνθη τους και αναπτύσσονται καλά σε οποιοδήποτε τύπο εδάφους. 

• Οικογένεια: Caprifoliaceae
• Χρώμα ανθέων: κίτρινο, ροζ, ροδακινί, κόκκινο, λευκό
• Απαιτήσεις σε φως: έξι ή περισσότερες ώρες ηλιακού φωτός κάθε μέρα
• Εδαφικές απαιτήσεις: υγρό, καλά στραγγιζόμενο έδαφος, pH 5,5 – 8,0 
• Προτιμώμενος τρόπος πολλαπλασιασμού: μοσχεύματα φυλλοφόρων οφθαλμών
• Τύπος καλλιέργειας: πολυετής

Πώς μπορείτε να φροντίσετε τα αλόφυτα στον κήπο σας;

Τα αλόφυτα (φυτά ανεκτικά στην αλατότητα) όπως αναφέραμε μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περιβάλλοντα που έχουν υψηλή συγκέντρωση αλάτων. Πέρα από την αλατότητα θα πρέπει να λάβετε υπόψη σαν και το κατά πόσο οι θερμοκρασίες που επικρατούν επηρεάζουν τα φυτά σας. Θερμοκρασία, ηλιακή έκθεση και έδαφος είναι τρεις παράγοντες που επιδρούν καταλυτικά στην καλλιέργειά σας και σίγουρα θα πρέπει να τους αξιολογήσετε. 

Τα αλόφυτα που είναι μερικώς ανεκτικά στην αλατότητα θα πρέπει να τοποθετούνται σε απόσταση μικρότερη των 200 μέτρων από τις ακτές. 

Συχνά, στις ακτές μπορεί να συναντήσετε ενδημικά είδη που λόγω της μακροχρόνιας έκθεσής τους σε αυτές τις συνθήκες, έχουν επικρατήσει πληθυσμοί με αυξημένη αντοχή στην αλατότητα. Μια πρακτική συμβουλή θα ήταν να διατηρήσετε αυτά τα είδη ή ακόμη και να τα εντάξετε στον κήπο σας -αν αυτό είναι εφικτό-.

Εάν δεν βρίσκεστε κοντά σε ακτή ή δεν ζείτε σε νησί, μπορείτε σίγουρα να συμπεριλάβετε στην αυλή σας αλόφυτα. Και αυτό γιατί πρόκειται για φυτά που μπορούν να ευδοκιμήσουν σε συνθήκες αλατούχου εδάφους που μπορεί να είναι εχθρικές για άλλα είδη φυτών.

Βιβλιογραφία:

• Galvani, A. (2007). The challenge of food sufficiency through salt tolerant crops. Life in Extreme Environments, 437-450.
• Ievinsh G, Andersone-Ozola U, Jēkabsone A. Similar Responses of Relatively Salt-Tolerant Plants to Na and K during Chloride Salinity: Comparison of Growth, Water Content and Ion Accumulation. Life. 2022; 12(10):1577. https://doi.org/10.3390/life12101577
• Borsani, O., Valpuesta, V. & Botella, M. Developing salt tolerant plants in a new century: a molecular biology approach. Plant Cell, Tissue and Organ Culture 73, 101–115 (2003). https://doi.org/10.1023/A:1022849200433
• Epstein, E. (1985). Salt-tolerant crops: origins, development, and prospects of the concept. Plant and soil, 89, 187-198.
• He, Q., Silliman, B. R., & Cui, B. (2017). Incorporating thresholds into understanding salinity tolerance: A study using salt‐tolerant plants in salt marshes. Ecology and evolution, 7(16), 6326-6333.
• Christoforidi I, Kollaros D, Manios T, Daliakopoulos IN. Drought- and Salt-Tolerant Plants of the Mediterranean and Their Diverse Applications: The Case of Crete. Land. 2022; 11(11):2038. https://doi.org/10.3390/land11112038

Χαρακτηριστική εικόνα: Scottish coastal garden with expert planting | Gardens Illustrated – Creator: Claire Takacs – Copyright: Claire Takacs Photography