Εχθροί Αμπέλου

Φυλλοξήρα

Η Phylloxera vastatrix (PLANCHON) είναι τόσο καταστρεπτική αφίδα για το ριζικό σύστημα της αμπέλου, που αποτέλεσε τον κύριο λόγο για την αρχή της χρήσης εμβολιασμένων φυτών αμπέλου στην Ευρώπη. Το παράσιτο προέρχεται από την Αμερική, όπου οι περισσότερες ποικιλίες αμπέλου έχουν αναπτύξει ανοσία έναντι αυτού. Στην Ευρώπη, εμφανίστηκε για πρώτη φορά γύρω στο 1850-60 και από τότε είναι ένας από τους κύριους εχθρούς των αμπελιών. Οι αφίδες τρέφονται στις ρίζες ή/και στα φύλλα του φυτού. Στην ευρωπαϊκή άμπελο κυριαρχεί η ριζόβια μορφή του παρασίτου. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη φυλλοξήρα λόγω της εμφάνισης χαρακτηριστικών σφαιριδίων στις ρίζες και μερικές φορές στο φύλλωμα του φυτού. Η ζημιά στις ρίζες είναι καταστροφική, καθώς το παράσιτο μπορεί να καταστρέψει εντελώς το ριζικό σύστημα του φυτού. Το μόνο μέτρο διαχείρισης για τις ευρωπαϊκές ποικιλίες είναι να εμβολιαστούν σε αμερικάνικα υποκείμενα, καθώς ορισμένες αμερικάνικες ποικιλίες είναι ανθεκτικές.

Ευδεμίδα

Η ευδεμίδα, Lobesia botrana είναι ένα λεπιδόπτερο που προέρχεται από την Ιταλία και είναι ένα από τα πιο κοινά παράσιτα της αμπέλου στην Ευρώπη. Στην Αμερική καταγράφηκε για πρώτη φορά κατά την προηγούμενη δεκαετία. Προτιμά την άμπελο, αλλά μπορεί επίσης να επιτεθεί στο δεντρολίβανο ή στην αμυγδαλιά. Τα θηλυκά μπορεί να γεννούν περισσότερα από 30 αυγά την ημέρα. Οι προνύμφες πρώτης γενιάς τρέφονται στα φύλλα, αλλά οι επόμενες γενιές τρέφονται στις ράγες, κάτι που οδηγεί σε μειωμένη απόδοση. Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν παγίδες φερομόνης, συνεχή παρακολούθηση της καλλιέργειας και αφαίρεση ζιζανίων. Οι παγίδες φερομόνης είναι μια κοινώς χρησιμοποιούμενη τεχνική. Προσελκύουν αρσενικά έντομα, κρατώντας τα μακριά από γόνιμα θηλυκά. Έτσι, μειώνουν την αναπαραγωγή και άρα τον πληθυσμό τους. Ο χημικός έλεγχος πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε περιπτώσεις εκτεταμένων προσβολών και πάντοτε υπό την επίβλεψη ενός γεωπόνου.

Endopiza viteana

Το Endopiza viteana όπως και το Paralobesia viteana, είναι ένα παράσιτο που προέρχεται από τη Βόρεια Αμερική. Το παράσιτο μπορεί να προκαλέσει σοβαρές οικονομικές απώλειες σε μεγάλους αμπελώνες. Εχει 2 ή 3 γενεές ετησίως. Τα ενήλικα ξεχειμωνιάζουν και αρχίζουν να ωοτοκούν τα αυγά της πρώτης γενιάς τους στα άνθη στα τέλη της άνοιξης ή στις αρχές του καλοκαιριού, πριν από το στάδιο άνθισης. Οι προνύμφες των επόμενων γενεών επιτίθενται στα φρούτα προκειμένου να τραφούν, προκαλώντας σοβαρές ζημιές. Όταν τα αμπέλια υποφέρουν από την προσβολή, πιθανότατα θα παρατηρήσουμε ιστούς γύρω από φρούτα και άνθη. Πιθανό είναι επίσης να δούμε μαύρες στοές στην επιφάνεια του φρούτου (οι προνύμφες έχουν εισέλθει στο σταφύλι). Τα προσβεβλημένα φρούτα όχι μόνο δεν μπορούν να διατεθούν στο εμπόριο, αλλά αντιμετωπίζουν επίσης μεγάλο κίνδυνο λοιμώξεων από άλλα παθογόνα. Ορισμένα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν τη χρήση παγίδων φερομόνης, τη συνεχή παρακολούθηση και την αφαίρεση των ζιζανίων. Μετά την προσβολή, η αντιμετώπιση είναι πιο δύσκολη. Λόγω του γεγονότος ότι τα παράσιτα αναπτύσσουν ανθεκτικότητα έναντι των παρασιτοκτόνων, η καλύτερη μέθοδος για τον έλεγχο τους είναι μέσω βιολογικού ελέγχου. Δυστυχώς, το παράσιτο διαχειμάζει στο έδαφος.

 

Ασθένειες Αμπέλου

Περονόσπορος

Ο περονόσπορος είναι ίσως η πιο σοβαρή ασθένεια της αμπέλου, που εκδηλώνεται κυρίως σε περιοχές με ζεστό και υγρό κλίμα. Προκαλείται από τον μύκητα Plasmopara viticola και μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή του 100% των καλλιεργειών. Οι ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές βροχές ευνοούν την εμφάνιση της νόσου. Το παθογόνο διαχειμάζει στους οφθαλμούς και τα φύλλα ή στο έδαφος πάνω σε νεκρούς ιστούς. Προκαλεί προβλήματα στους οφθαλμούς, το φύλλωμα, τα λουλούδια, τα φρούτα και τους μίσχους. Χαρακτηριστικές ελαιώδεις κηλίδες εμφανίζονται στην επάνω επιφάνεια των φύλλων, που μοιάζουν με ψηφιδωτό. Στην κάτω πλευρά των φύλλων, παρατηρούμε λευκή επάνθιση του μύκητα. Η νέκρωση των βλαστών είναι ένα άλλο σύνηθες σύμπτωμα. Οι ταξιανθίες επηρεάζονται επίσης από τον μύκητα, που τις οδηγεί σε μαρασμό και πτώση. Αν η μόλυνση εμφανιστεί σε μεταγενέστερο στάδιο, όταν το φυτό έχει φρούτα πάνω του, τα σταφύλια μπορεί να σκληρύνουν, να γίνουν καφέ, να συρρικνωθούν και τελικά να πέσουν.

Ο έλεγχος των ασθενειών ξεκινά με τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης. Αυτά περιλαμβάνουν έλεγχο των ζιζανίων, ασφαλείς αποστάσεις μεταξύ των φυτών μαζί με κατάλληλο κλάδεμα και αφαίρεση των νεκρών φυτικών ιστών από το έδαφος. Η γενική κατάσταση της καλλιέργειας (θρεπτικά συστατικά, επάρκεια νερού, έκθεση στον ήλιο, αερισμός) μπορεί επίσης να ενισχύσουν την άμυνά τους. Η πρόσβαση του μολυσμένου φυτού σε άμεσο ηλιακό φως μπορεί να καθυστερήσει την ταχεία εξάπλωση της νόσου. Είναι επίσης σημαντικό να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, όπως απολύμανση των εργαλείων κάθε φορά που έρχονται σε επαφή με τα φυτά.

Η χημική καταπολέμηση χρησιμοποιείται μόνο αν το πρόβλημα είναι σοβαρό και πάντα υπό την επίβλεψη ενός γεωπόνου. Οι ενώσεις χαλκού έχουν χρησιμοποιηθεί με καλά αποτελέσματα από το 1880. Σήμερα, παρόλο που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται τα μυκητοκτόνα με βάση το χαλκό, υπάρχουν πολλές εναλλακτικές στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των παραγόντων βιολογικού ελέγχου, υλικών ζωικής προέλευσης, φυτικών εκχυλισμάτων (Salvia officinalis) και άλλων.

Ωίδιο

Το ωίδιο είναι μια άλλη σοβαρή ασθένεια των αμπελιών. Οι μύκητες Uncinula necator και Erysiphe necator διαχειμάζουν στους οφθαλμούς, στα φύλλα, τις κληματίδες και τους βραχίονες, και ξεκινούν τις μολύνσεις όταν έρχεται η άνοιξη. Η ασθένεια ευνοείται από τις υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με μέτρια σχετική υγρασία. Το παθογόνο προκαλεί χαρακτηριστική ανάπτυξη λευκής εξάνθισης που ομοιάζει με αλεύρι στα πράσινα μέρη του φυτού. Τα συμπτώματα ξεκινούν με χλωρωτικές κηλίδες στο φύλλωμα, παρόμοιες με αυτές που προκαλούνται από τον περονόσπορο, αλλά μικρότερες σε μέγεθος. Αργότερα, εμφανίζεται η χαρακτηριστική λευκή αλευρώδης εξάνθηση του μύκητα. Αυτή η λευκή εξάνθηση εμφανίζεται επίσης στους βλαστούς και τα φρούτα. Τα συμπτώματα στα φρούτα περιλαμβάνουν σχίσιμο, νέκρωση και πτώση. Η ασθένεια μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ποιότητα και ποσότητα της παραγωγής και μειωμένη ανθεκτικότητα του φυτού στο κρύο, ακόμη και σε περιπτώσεις ήπιας μόλυνσης.

Ο έλεγχος των ασθενειών ξεκινά με τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης. Αυτά περιλαμβάνουν έλεγχο των ζιζανίων, ασφαλείς αποστάσεις μεταξύ των φυτών μαζί με κατάλληλο κλάδεμα και αφαίρεση των νεκρών φυτικών ιστών από το έδαφος. Η γενική κατάσταση της καλλιέργειας (θρεπτικά συστατικά, επάρκεια νερού, έκθεση στον ήλιο, αερισμός) μπορεί επίσης να ενισχύσει την άμυνά τους. Η πρόσβαση του μολυσμένου φυτού σε άμεσο ηλιακό φως μπορεί να καθυστερήσει την ταχεία εξάπλωση της νόσου. Είναι επίσης σημαντικό να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, όπως  απολύμανση των εργαλείων κάθε φορά που έρχονται σε επαφή τα φυτά.

Η χημική καταπολέμηση περιλαμβάνει τη χρήση ενώσεων θείου. Το θείο λειτουργεί καλά σε θερμοκρασίες μεταξύ 18-30 °C, αλλά σε χαμηλές θερμοκρασίες, το θείο μπορεί να καταστεί ανενεργό. Σε θερμοκρασίες άνω των 30 °C, μπορεί να προκαλέσει χημικά εγκαύματα στα σταφύλια. Σε κάθε περίπτωση, η χημική καταπολέμηση χρησιμοποιείται πάντοτε υπό την εποπτεία ενός αδειούχου γεωπόνου. Είναι επίσης σημαντικό να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, όπως απολύμανση των εργαλείων κάθε φορά που έρχονται σε επαφή με τα φυτά.

Ίσκα

Η ίσκα είναι μια σοβαρή ασθένεια του ξύλου που προκαλείται από διαφορετικούς μύκητες. Γι ‘αυτό και ονομάζεται σύμπλεγμα Esca. Η ασθένεια θεωρούνταν ότι επηρεάζει μόνο τα ώριμα φυτά, ηλικίας δέκα ετών και άνω. Ωστόσο, φαίνεται ότι πλέον μπορεί να επηρεάσει και νεαρά φυτά, ακόμη και στο φυτώριο. Το αυστηρό κλάδεμα, οι παγετοί και οι τραυματισμοί του ξύλου μπορεί να αποδυναμώσουν τα φυτά και να επιταχύνουν τον κύκλο της νόσου. Η Ίσκα ονομάζεται «σιωπηλή ασθένεια», που σημαίνει ότι τα συμπτώματα μπορεί συχνά να περάσουν απαρατήρητα και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν αιφνίδιο θάνατο του φυτού. Αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τους ώριμους ευρωπαϊκούς αμπελώνες σε Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία.

Το πιο κοινό παθογόνο που προκαλεί την Ίσκα είναι η Fomitiporia mediterranea. Στα φύλλα, τα συμπτώματα εμφανίζονται λόγω τοξινών που προέρχονται από  τους ασκομύκητες Phaeomoniella, Phaeoacremonium και Cylindrocarpon spp. Η Ίσκα μπορεί να διατηρεί τα φυτά σε σχετικά σταθερή κατάσταση ως χρόνια ασθένεια ή να προκαλέσει ξαφνική αποπληξία των πρέμνων κατά τη διάρκεια θερμών και ξηρών περιόδων.

Σε εγκάρσια τομή βλαστών προσβεβλημένων πρέμνων, παρατηρούμε αποχρωματισμό ιστού ενώ το προσβεβλημένο ξύλο γίνεται μαλακό, πορώδες και κιτρινωπό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουμε εμφάνιση των χαρακτηριστικών χλωρώσεων και  κίτρινων μεταχρωματισμών στα φύλλα (τα φύλλα έχουν ρίγες στο χρώμα της τίγρης). Μπορούν επίσης να εμφανιστούν και σκούρες κηλίδες στα σταφύλια. Η ασθένεια μπορεί να μεταφερθεί μέσω μολυσμένου πολλαπλασιαστικού υλικού καθώς και μέσω του αέρα. Ο έλεγχος των ασθενειών περιλαμβάνει κυρίως προληπτικά μέτρα, όπως η χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού, απολύμανση μεγάλων τραυμάτων κλαδέματος καθώς και αφαίρεση και καύση των προσβεβλημένων φυτών.

Τεφρά Σήψη

Η τεφρά σήψη είναι μια σοβαρή ασθένεια των σταφυλιών, που προκαλείται από το διάσημο μύκητα Botrytis cinerea.

Η νόσος επηρεάζει κυρίως τα ώριμα σταφύλια που είναι κοντά στην ημερομηνία της συγκομιδής. Παρατηρούμε κυρίως μια καφέ κηλίδα στα σταφύλια, που σταδιακά καλύπτει όλο το φρούτο. Ο καρπός αλλάζει χρώμα, μαλακώνει, σαπίζει και τελικά μουμιοποιείται. Αυτά τα μουμιοποιημένα σταφύλια που θα πέσουν στο έδαφος, αν παραμείνουν εκεί, θα είναι το πιο αποτελεσματικό όχημα για την εξάπλωση της νόσου. Σύντομα μετά την προσβολή σε μιά ομάδα σταφυλιών, θα αρχίσουν να μολύνονται όλο και περισσότερα τσαμπιά λόγω άμεσης επαφής με τα μολυσμένα. Σε λίγες μέρες, όλα τα μολυσμένα μέρη καλύπτονται από μια χαρακτηριστική τεφρά εξάνθιση του παθογόνου. Η λοίμωξη ευνοείται από υψηλά επίπεδα υγρασίας σε ένα ευρύ φάσμα θερμοκρασιών. Ο άνεμος και η βροχή διασπείρουν τα σπόρια γρήγορα από φυτό σε φυτό.

Τα μέτρα ελέγχου είναι παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται σε άλλες μυκητολογικές ασθένειες. Η απολύμανση είναι πολύ σημαντική. Οι μολυσμένοι φυτικοί ιστοί πρέπει να αφαιρεθούν αμέσως, ενώ το κατάλληλο κλάδεμα θα προωθήσει την καλή κυκλοφορία του αέρα, κάτι που εμποδίζει την πρόοδο της νόσου.

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι κάτω από συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες, ο Botrytis μπορεί να προκαλέσει μια διαφορετική κατάσταση, γνωστή ως ευγενή σήψη. Υπό αυτές τις συνθήκες, έχουμε μια αξιοσημείωτη αύξηση της σχετικής περιεκτικότητας του καρπού σε σακχαρα έως και 40%. Με λίγα λόγια, αυτό που προκαλεί είναι η εξάτμιση του νερού αυξάνοντας έτσι τη συγκέντρωση των σακχάρων στον υπόλοιπο χυμό. Πολλοί παραγωγοί επωφελούνται από αυτό, παράγοντας γλυκά κρασιά με μοναδικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, η επιτυχία αυτής της τεχνικής απαιτεί ειδικό χειρισμό και πολυετή εμπειρία.

Μαύρη Σήψη

Η μαύρη σήψη είναι μια μυκητολογική ασθένεια που προκαλείται από τον παθογόνο Guignardia bidwellii.

Το ζεστό και υγρό κλίμα ευνοεί την εξάπλωση της νόσου. Η ασθένεια επηρεάζει όλα τα πράσινα μέρη της αμπέλου, αλλά οι πιο σοβαρές συνέπειες εμφανίζονται στον καρπό. Όπως δηλώνει το όνομά του, η ασθένεια οδηγεί τα μολυσμένα σταφύλια στο να μαλακώσουν, να σαπίσουν και να μουμιοποιηθούν. Αυτά τα σταφύλια μόλις πέσουν στο έδαφος, αν παραμείνουν εκεί, θα είναι το πιο αποτελεσματικό όχημα για την εξάπλωση της νόσου.

Ο έλεγχος των ασθενειών ξεκινά με τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης. Αυτά περιλαμβάνουν τον έλεγχο των ζιζανίων και τη διατήρηση ασφαλών αποστάσεων μεταξύ των φυτών, σε συνδυασμό με κατάλληλο κλάδεμα και απομάκρυνση των μουμιοποιημένων σταφυλιών από το έδαφος. Η σωστή έκθεση στον ήλιο και η καλή κυκλοφορία του αέρα θα εμποδίσουν την εξάπλωση της νόσου.

Αμπελουργία και οινολογία

Ενδιαφέροντα Στοιχεία για το Σταφύλι

Οφέλη στην υγεία μας από την κατανάλωση σταφυλιών

Το φυτό της Αμπέλου – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Καλλιέργεια Αμπελιού – Από το Α έως το Ω

Τι ποικιλία αμπέλου να φυτέψω

Εδαφικές Απαιτήσεις και Προετοιμασία εδάφους στην Καλλιέργεια Αμπέλου

Φύτευση Αμπελώνα και Αποστάσεις Πρέμνων – Αριθμός Αμπελιών ανά Στρέμμα

Συστήματα και μέθοδοι Διαμόρφωσης Σχήματος στο Αμπέλι

Κλάδεμα, Αποφύλλωση και Αραίωση Αμπελιού

Άρδευση Αμπέλου – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Λίπανση Αμπελιού – Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Εχθροί και Ασθένειες της Αμπέλου

Τρύγος – Πότε και πώς γίνεται η συγκομιδή του Αμπελιού

Απόδοση Αμπέλου ανά στρέμμα

Η χρήση της τεχνολογίας στη σύγχρονη Αμπελουργία

Οι συνεργάτες μας

Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με Μ.Κ.Ο., Πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς παγκοσμίως ώστε μαζί να μπορέσουμε να επιτύχουμε τους κοινούς μας στόχους για βιωσιμότητα και ευημερία των ανθρώπων.