Ενίσχυση της διαφάνειας, ιχνηλασιμότητας και αποτελεσματικότητας στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων

Co-author: Dr Gu Pang

Η γεωργική βιομηχανία είναι η κύρια πηγή παραγωγής τροφίμων. Το γεγονός αυτό καθιστά τη γεωργική βιομηχανία ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του πληθυσμού που εκτιμάται οτι θα φτάσει τα 8,5 δισεκατομμυρια μέχρι το 2030. Επιπλέον, η γεωργία διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στην οικονομία, αντιπροσωπεύοντας το 4% του παγκόσμιου ΑΕΠ, με ποσοστά που φτάνουν έως και το 25% σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες [1]. Ωστόσο, οι γεωργικές αλυσίδες εφοδιασμού είναι πολύπλοκες. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν εμφανιστεί πολυάριθμες ασθένειες που σχετίζονται με τα τρόφιμα, αυξάνοντας τις ανησυχίες των καταναλωτών σχετικά με την προέλευση και την ποιότητα των τροφίμων. Κατά συνέπεια, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να δημιουργηθεί μια αξιόπιστη αλυσίδα εφοδιασμού για τα γεωργικά προϊόντα. Η τεχνολογία “αλυσίδα ολοκληρωμένων ψηφιακών συναλλαγών” (blockhain), προσφέρει μια βιώσιμη λύση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ιχνηλασιμότητας, της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων.

Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αλυσίδες εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων

Απόβλητα

Το ένα τρίτο των προϊόντων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και γεωργικών προϊόντων είτε χάνεται είτε σπαταλιέται, παρά το γεγονός ότι περίπου 780 εκατομμύρια άνθρωποι το 2023 εξακολουθούν να υποφέρουν από πείνα [2,3]. Η σπατάλη τροφίμων εμφανίζεται σε όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων με σοβαρό αντίκτυπό στο φυσικό περιβάλλον, την οικονομία και την υγεία [4]. Στοιχεία από τον ΟΗΕ δείχνουν ότι το 14% των παραγόμενων τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω ποσοτικών και ποιοτικών απωλειών, χάνεται στο στάδιο μετά τη συγκομιδή  [1]. Η ποσοτική απώλεια τροφίμων μειώνει τη διαθεσιμότητα των τροφίμων, ενώ η ποιοτική απώλεια μειώνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των τροφίμων (π.χ. μη συμμόρφωση με τα πρότυπα τροφίμων). Αυτά τα στοιχεία υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για την ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής αλυσίδας εφοδιασμού τόσο για την παραγωγή όσο και για τη διανομή προϊόντων.

Προβλήματα απάτης και ασφάλειας

Οι κίνδυνοι που συνδέονται με την κακή διατροφή και την ποιότητα των τροφίμων αποτελούν τις κύριες αιτίες ασθενειών παγκοσμίως [3]. Η επισιτιστική ανασφάλεια επιδεινώνει τα ζητήματα ποιότητας της διατροφής. Παράγοντες που συμβάλλουν σε μη αποτελεσματικές εφοδιαστικές αλυσίδες είναι το χαμηλό επίπεδο αλφαβητισμού και η ικανότητα διαπραγμάτευσης μεταξύ των αγροτών, η μεγάλη συμμετοχή ενδιάμεσων εμπόρων και οι ανεπαρκείς υποδομές στην αλυσίδα εφοδιασμού [6, 7]. Επιπλέον, προκλήσεις όπως τα απρόβλεπτα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι χρονοβόροι διακανονισμοί των συναλλαγών, η μη ασφαλής προμήθεια πρώτων υλών και η ανεπαρκής οικονομική ένταξη των περιθωριοποιημένων και φτωχών αγροτών επηρεάζουν περαιτέρω την ασφάλεια και την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων [6].

Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου

Οι αλυσίδες εφοδιασμού των τροφίμων συχνά παρουσιάζουν σημαντική “απόσταση” μεταξύ των γεωργών και των καταναλωτών. Ο τομέας αυτός αντιπροσωπεύει περίπου το 30% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου [1]. Τα μη βιώσιμα επίπεδα ρύπανσης και αποβλήτων αποτελούν απειλή τόσο για την ανθρώπινη υγεία όσο και για τον πλανήτη. Κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και των αποβλήτων τροφίμων είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής [1].

Πώς μπορεί να βοηθήσει η τεχνολογία blockchain ;

Η τεχνολογία blockchain είναι ένα διαμοιραζόμενο λογιστικό αρχείο που διατηρεί έναν συνεχώς αυξανόμενο κατάλογο εγγραφών/δεδομένων που δημιουργούνται και επιβεβαιώνονται από τους συμμετέχοντες στους κόμβους του δικτύου [5]. Είναι σημαντικό το ότι παραμένει αμετάβλητο, πράγμα που σημαίνει ότι οποιοσδήποτε επιχειρήσει να αλλοιώσει ή να παραποιήσει δεδομένα θα διαταράξει την κρυπτογραφική του σύνδεση [8], [10]. Επομένως, είναι θεωρητικά αδύνατο να αλλοιωθεί η τεχνολογία blockchain εντός της εφοδιαστικής αλυσίδας, μιας και τα δεδομένα που εισάγονται στο σύστημα δεν μπορούν να τροποποιηθούν. 

Βελτίωση της διαφάνειας και της ιχνηλασιμότητας

Η τεχνολογία blockchain παρέχει μια σαφή, ισχυρή διαδρομή ελέγχου σε πραγματικό χρόνο των υπο παρακολούθηση προϊόντων, συμβάλλοντας σε μια πιο ασφαλή αλυσίδα εφοδιασμού. Οι πληροφορίες σχετικά με την προέλευση, τις πρόσθετες ύλες, καθώς και τα αλλεργιογόνα, αποθηκεύονται, ενισχύοντας έτσι την ιχνηλασιμότητα, την διαφάνεια και την αξιοπιστία εντός της αλυσίδας εφοδιασμού. Ταυτόχρονα, οι πληροφορίες αυτές μπορούν να διαμοιράζονται μεταξύ γεωργών, διανομέων, μεταποιητών τροφίμων και πελατών σε πολλές περιοχές και οργανισμούς μέσω ενός δικτύου συνεργασίας, μειώνοντας τις πιθανότητες απάτης. Από την εν λόγω ροή πληροφοριών όλοι οι εμπλεκόμενοι μπορούν να παρακολουθούν τη διαδρομή του προϊόντος από τον αγρότη έως το ράφι του λιανεμπορίου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός peer-to-peer δικτύου (P2P), το οποίο προσφέρει ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην αγορά για όλους τους αγρότες [6]. 

Μείωση αποβλήτων

Η τεχνολογία blockchain μπορεί να συμβάλει στη μείωση των αποβλήτων διευκολύνοντας τη συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων στην αλυσίδα εφοδιασμού. Μια βιώσιμη γεωργική αλυσίδα αξίας (agriculture value chain) μπορεί να διευκολύνει τον εντοπισμό πιθανών κινδύνων παρέχοντας δεδομένα σχετικά με τις περιβαλλοντικές συνθήκες σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. Δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, όπως η θερμοκρασία και η υγρασία κατά τη διανομή, βοηθούν στην πρόληψη τροφιμογενών ασθενειών ή άλλων προβλημάτων ποιότητας τροφίμων, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση και των ανακλήσεων και των αποβλήτων [9], [10]. Επιπλέον, οι εξατομικευμένες ημερομηνίες διατηρησιμότητας που παρέχονται από το BCT συμβάλλουν στη μείωση της υπερκατανάλωσης και της οικιακής σπατάλης τροφίμων [5].

Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και μετάβαση προς πιο βιώσιμές γεωργικές αλυσίδες εφοδιασμού.

Η βελτίωση του σχεδιασμού πόρων και της μεταφοράς, που διευκολύνεται από την αυξημένη διαφάνεια και ορατότητα, συμβάλλει στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των εφοδιαστικών αλυσίδων.  Οι χρήστες μπορούν να βρουν τις κατάλληλες συναλλαγές και να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα των συναλλαγών μέσω της τεχνολογίας blockchain [9], [10]. Η τεχνολογία blockchain αναμένεται επίσης να δημιουργήσει ψηφιακές ταυτότητες για τους μικροκαλλιεργητές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, ενισχύοντας την πιστοληπτική τους ικανότητα και την πρόσβασή τους σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, προωθώντας έτσι την ενισχυμένη κοινωνική βιωσιμότητα [6], [11].