Εγγενής αναπαραγωγή ενός φυτού – Τα πάντα γύρω από τους σπόρους

Ένα φυτό πολλαπλασιάζεται με εγγενή τρόπο όταν παράγει σπόρους. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τα αναπαραγωγικά όργανα του φυτού (άνθη), την επιτυχή μεταφορά των αρσενικών γαμετών (γυρεόκοκκοι από τους ανθήρες του άνθους) στο θηλυκό τμήμα του άνθους (στίγμα) μέσω της επικονίασης και τέλος τη γονιμοποίηση του θηλυκού ωαρίου. Εάν όλοι οι παράγοντες είναι ιδανικοί, θα παραχθεί καρπός ή/και σπόρος(-οι). Εκτός από τη σημασία τους ως αναπαραγωγικό υλικό (τόσο για τα αγγειόσπερμα όσο και για τα γυμνόσπερμα φυτικά είδη), οι σπόροι πολλών καλλιεργούμενων ειδών χρησιμοποιούνται ως βασική πηγή τροφής [π.χ. Σιτηρά, όπως σιτάρι, ρύζι και αραβόσιτος, όσπρια και πολλά ακόμη). Επίσης, είναι το μόνο πολλαπλασιαστικό υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε προγράμματα αναπαραγωγής για τη δημιουργία και τη βελτίωση ποικιλιών φυτών.

Σημείωση: Σε γενικές γραμμές, όταν αναφερόμαστε σε σπόρους, εννοούμε τους βοτανικούς σπόρους που παράγονται από τη γονιμοποίηση των ανθέων ενός φυτού (π.χ. σπόροι σιταριού και αραβοσίτου). Ωστόσο, στη γεωργία χρησιμοποιούνται και άλλα μέρη φυτών ως πολλαπλασιαστικό υλικό που αναφέρονται ως σπόροι (γεωργικοί σπόροι). Μερικά συνηθισμένα παραδείγματα είναι οι κόνδυλοι της πατάτας (πατατόσπορος) και τα μοσχεύματα του ζαχαροκάλαμου. Σε αυτό το άρθρο, θα επικεντρωθούμε μόνο στους “πραγματικούς” βοτανικούς σπόρους που είναι αποτέλεσμα της σεξουαλικής αναπαραγωγής των φυτών.

Ανατομία άνθους

Αν και μπορεί να υπάρχει μεγάλη ποικιλία όσον αφορά την εμφάνιση και τη δομή/ανατομία ενός άνθους, τα περισσότερα αποτελούνται από τα ακόλουθα μέρη (όπως φαίνεται στην εικόνα):

• Τα πέταλα, τα σέπαλα και τον ποδίσκο.
• Το θηλυκό μέρος: ο ύπερος (ο οποίος αποτελείται από το στίγμα, τον γυρεοσωλήνα, τον στύλο και την ωοθήκη (με το ωάριο)
• Το αρσενικό μέρος: ο στήμονας (που αποτελείται από τους ανθήρες (που περιέχουν τους γυρεόκοκκους→ αρσενικούς γαμέτες) και τα νημάτια).

Τι είναι τα μονόοικα και τα δίοικα φυτά;

Όλα τα είδη φυτών ανήκουν σε μία από αυτές τις 2 κατηγορίες με βάση την ανατομία τους όσον αφορά τα αναπαραγωγικά όργανα που φέρουν.

• Μονόοικα: Τα φυτά που κατατάσσονται σε αυτή την κατηγορία έχουν αρσενικά και θηλυκά άνθη στο ίδιο φυτό ή είναι φυτά με ερμαφρόδιτα άνθη.

o Ερμαφρόδιτα ή αυτογονιμοποιούμενα: Αυτά τα άνθη (ή φυτά) έχουν τόσο τα αρσενικά όσο και τα θηλυκά όργανα σε ένα μόνο άνθος ενός φυτού.

• Δίοικα: Στην κατηγορία αυτή κατατάσσουμε όλα τα είδη φυτών με άνθη που φέρουν μόνο θηλυκά ή μόνο αρσενικά αναπαραγωγικά όργανα. Τα φυτά αυτά χρειάζονται την παρουσία συμβατών θηλυκών και αρσενικών φυτών του είδους, αντίστοιχα:
• που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση
• ανθίζουν ταυτόχρονα ή υπάρχει αλληλοεπικάλυψη στις περιόδους ανθοφορίας και 
• χρειάζονται την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού επικονιαστή για τη μεταφορά της γύρης από το αρσενικό φυτό στο θηλυκό φυτό

Υβρίδια και ποικιλίες Ελεύθερης Επικονίασης (landraces)

Οι περισσότεροι αγρότες γνωρίζουν ότι ένας από τους κύριους παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση μιας καλλιέργειας είναι η ποικιλία που επιλέγεται και η ποιότητα του πολλαπλασιαστικού υλικού που χρησιμοποιείται. 

Μια ποικιλία είναι ένα σύνολο ατόμων που ανήκουν στο ίδιο είδος και σχετίζονται στενά μεταξύ τους, σχηματίζοντας έναν φαινοτυπικά ομοιόμορφο πληθυσμό. Η ομοιομορφία μεταξύ του πληθυσμού, όσον αφορά τον ρυθμό βλάστησης και ανάπτυξης, καθώς και τον χρόνο ωρίμανσης και τα χαρακτηριστικά και την ποιότητα του τελικού προϊόντος, αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό. Σήμερα, η πλειονότητα των ποικιλιών των σημαντικότερων καλλιεργούμενων ειδών που πολλαπλασιάζονται με σπόρους ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες:

Ελεύθερης ή ανοχτής επικονίασης ποικιλίες

Τα άτομα αυτών των ποικιλιών έχουν δημιουργηθεί με ελεύθερη σταυρογονιμοποίηση μεταξύ μιας ομάδας φυτών. Ενώ σε πολλές σύγχρονες ποικιλίες ελεύθερης επικονίασης έχει επιτευχθεί ένα καλό επίπεδο ομοιομορφίας, ο πληθυσμός αποτελείται από γενετικά διαφορετικά άτομα. Οι ποικιλίες αυτές έχουν το πλεονέκτημα της μεγαλύτερης προσαρμοστικότητας και ανθεκτικότητας χάρη στη γενετική ποικιλομορφία των ατόμων τους. Για το λόγο αυτό, οι ποικιλίες ανοικτής επικονίασης προτιμώνται σε συστήματα χαμηλών εισροών (και αγροσυστήματα). Κατά γενική ομολογία είναι πιο ανθεκτικές στις καταπονήσεις (ιδίως στις αβιοτικές καταπονήσεις). Επιπλέον, επιτρέπουν την παραγωγή σπόρων στο αγρόκτημα (ο γεωργός μπορεί να συλλέξει και να διατηρήσει μέρος των σπόρων που παράγονται σε μια καλλιεργητική περίοδο ως πολλαπλασιαστικό υλικό για το επόμενο έτος).

Υβρίδια (υβρίδια F1) – Τι είναι τα υβρίδια φυτών;

Μετά την Πράσινη Επανάσταση της δεκαετίας του 1960, όλες οι προσπάθειες των γενετιστών και των γεωργών επικεντρώθηκαν στην αύξηση των αποδόσεων των καλλιεργειών. Στην προσπάθεια αυτή, η δημιουργία νέων, υψηλής απόδοσης ποικιλιών-υβριδίων έπαιξε (και εξακολουθεί να παίζει) ουσιαστικό ρόλο. 

Τα υβρίδια (F1) είναι η πρώτη γενιά απογόνων/γονιδίων που προκύπτουν από τη διασταύρωση 2 γονεϊκών φυτών ομόζυγων στα χαρακτηριστικά-γονίδια ενδιαφέροντος που διαφέρουν μεταξύ τους σε πολλά χαρακτηριστικά (inbred lines). Αυτή η ελεγχόμενη διασταύρωση μεταξύ τέτοιων γονέων (προσεκτικά επιλεγμένων) δημιουργεί απογόνους με ανώτερες επιδόσεις (βιομάζα, απόδοση κ.λπ.) και από τους δύο γονείς (το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ετέρωση). Τα υβρίδια F1 (πρώτης γενιάς) είναι γενετικά πανομοιότυπα μεταξύ τους. Το καθένα είναι ετερόζυγο για τα χαρακτηριστικά ενδιαφέροντος. 

Αυτός ο πληθυσμός γενετικά πανομοιότυπων φυτών είναι συνήθως ανώτερος σε ομοιομορφία και απόδοση σε σύγκριση με μια ποικιλία ανοικτής επικονίασης, αλλά δεν είναι ευπροσάρμοστος (resilient and tolerant). Αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση που υπάρξει μια επιδημία (για την οποία τα υβρίδια δεν είναι ανθεκτικά) ή ένα αβιοτικό στρες, π.χ. μια παρατεταμένη ξηρασία (για την οποία τα υβρίδια δεν είναι ανθεκτικά), τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για εκτεταμένες απώλειες στην απόδοση, ακόμη και για αποτυχία της καλλιέργειας. Επιπλέον, όταν χρησιμοποιούνται ποικιλίες-υβρίδια, οι αγρότες δεν μπορούν να συλλέξουν και να χρησιμοποιήσουν τους σπόρους που παράγονται ως πολλαπλασιαστικό υλικό για την επόμενη χρονιά, καθώς η επόμενη γενιά θα έχει πολύ διαφορετικά (κατώτερα) χαρακτηριστικά από τα υβρίδια. Κατά συνέπεια, πρέπει να αγοράζουν τους σπόρους που χρειάζονται κάθε χρόνο από πιστοποιημένο πωλητή.

Φρούτα – Τύποι σπόρων, δομή και ταξινόμηση

Μετά τη γονιμοποίηση του άνθους ενός φυτού παράγεται συνήθως ένας καρπός (από την ωοθήκη ή άλλα μέρη του θηλυκού γαμετόφυτου) που περικλείει τους σπόρους. Ωστόσο, η γονιμοποίηση του άνθους δεν είναι πάντα απαραίτητη για την παραγωγή καρπών (παρθενοκαρπία). Η παρθενοκαρπία είναι ένα πολύ επιθυμητό χαρακτηριστικό για πολλά είδη καλλιεργειών, όπως οι μπανάνες, τα σταφύλια, ο ανανάς, οι ντομάτες κ.λπ. Αυτοί οι καρποί δεν περιέχουν σπόρους ή δεν περιέχουν βιώσιμους σπόρους. Η παρθενοκαρπία μπορεί να εμφανιστεί με 1 από τους 3 παρακάτω τρόπους:

1. Δεν έχει γίνει επικονίαση.
2. Το άνθος έχει επικονιαστεί, αλλά δεν έχει συμβεί επιτυχής γονιμοποίηση της ωοθήκης.
3. Τόσο η επικονίαση όσο και η γονιμοποίηση του άνθους έχουν πραγματοποιηθεί επιτυχώς, αλλά o σπόρος του εμβρύου έχει αποβληθεί.

Υπάρχουν 3 κύριοι τύποι καρπών (ανάλογα με τον αριθμό των ανθέων-ωοθηκών που συμμετέχουν στον σχηματισμό του καρπού):

1. Απλοί καρποί (π.χ. φασόλια, ξηροί καρποί, μήλα, ροδάκινα, ντομάτες, σταφύλια, πορτοκάλια κ.λπ.)

Οι απλοί καρποί είναι σαρκώδεις ή ξηροί.

Οι ξηροί καρποί διακρίνονται περαιτέρω σε ανοιγόμενους και μη ανοιγόμενους καρπούς με βάση τον τρόπο που απελευθερώνουν ή όχι τους σπόρους τους. Στους ανοιγόμενους καρπούς, οι σπόροι απελευθερώνονται στο περιβάλλον όταν ο καρπός (και πιο συγκεκριμένα οι μονάδες που περιέχουν τους σπόρους, όπως οι λοβοί στα όσπρια, ή οι κάψουλες και τα σπέρματα στα σινάπια) ωριμάζει και ανοίγει με φυσικό τρόπο. Όταν οι σπόροι δεν απελευθερώνονται από τον καρπό, τα είδη κατατάσσονται στην κατηγορία των μη ανοιγόμενων. Εδώ υπάρχουν πολλά σημαντικά καλλιεργούμενα είδη (π.χ. σιτηρά→καρυόψη, ηλίανθος→αχένιο, αμύγδαλα→ξηροί καρποί κ.λπ.)

Οι σαρκώδεις καρποί υποκατηγοριοποιούνται σε:

• Δρύπες (π.χ. καρύδια, κεράσια)
• Μούρα (π.χ. σταφύλια, μπανάνες)
• Πόμη – Ψευδείς ή Σαρκώδεις καρποί (π.χ. μήλα)

2. Συγκάρπια (π.χ. φράουλες και σμέουρα)
3. Σύνθετοι καρποί (π.χ. ανανάς, σύκα)

Η ανατομία ενός σπόρου και οι διάφοροι τύποι σπόρων

Δομή του σπόρου

Ο σπόρος αποτελείται από 3 κύρια μέρη:

1. το έμβρυο, το οποίο αποτελείται από τις κοτυληδόνες (1 ή περισσότερες, στα μονοκότυλα, η κοτυληδόνη ονομάζεται επίσης scutellum) (φύλλο σπόρου), το επικοτύλιο/υποκοτύλιο, το πλουμίδιο (το οποίο θα γίνει βλαστός), και τη ρίζα 
2. το ενδοσπέρμιο (ή περικάρπιο) και
3. το κέλυφος του σπόρου (ή testa)

Οι σπόροι μπορεί να διαφέρουν πάρα πολύ ως προς το μέγεθος, το σχήμα, την εμφάνιση και τη δομή. Ένας σπόρος μπορεί να ταξινομηθεί σύμφωνα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά σε διάφορες κατηγορίες. Η πιο κοινή ταξινόμηση των σπόρων εξαρτάται από τον αριθμό των κοτυληδόνων (ανά σπόρο) και σχηματίζει 3 κύριες κατηγορίες:

• Μονοκοτυλήδονα (π.χ. είδη αγρωστωδών όπως το σιτάρι, το ρύζι κ.λπ.) που έχουν μία μόνο κοτυληδόνα,
• Δικοτυλήδονα (ή ευδικοτυλήδονα) (π.χ. πατάτα, μάνγκο, αχλάδι, ραπανάκι, φασόλι, καπνός κ.λπ.), που έχουν 2 κοτυλήδονα και
• Πολυκοτυληδόνες (π.χ. πεύκο και άλλα γυμνόσπερμα), με περισσότερες από 2 κοτυληδόνες.

Αγορά – Συλλογή και Αποθήκευση σπόρων

Στην περίπτωση που θα χρησιμοποιηθούν ως πολλαπλασιαστικό υλικό, οι σπόροι μπορούν να αγοραστούν από πιστοποιημένο, νόμιμο πωλητή ή να συλλεχθούν από την προηγούμενη καλλιέργεια. 

Ο παραγωγός που επιλέγει την πρώτη στρατηγική έχει σημαντικά πλεονεκτήματα:

• καθαρότητα της ποικιλίας και ιχνηλασιμότητα
• καλή βιωσιμότητα και ποσοστό βλάστησης (ομοιόμορφη και γρήγορη βλάστηση)
• υγιείς σπόρους χωρίς παράσιτα και παθογόνα 
• περισσότερες επιλογές (ποικιλίες ανοικτής γονιμοποίησης, υβρίδια F1 κ.λπ.)
• σε ορισμένες περιπτώσεις, οι σπόροι μπορούν να υποστούν επεξεργασία για να προσφέρουν ανθεκτικότητα και προστασία από παθογόνα και παράσιτα κατά τα πρώτα στάδια. Ακόμη μπορούν να διευκολύνουν τη σπορά, στην περίπτωση που αυτή γίνεται με τη χρήση μηχανημάτων.

Επενδεδυμένοι σπόρων (Coated seeds)

Η επένδυση-επικάλυψη σπόρων είναι μια κοινή πρακτική σε που εφαρμόζεται σε πολλά είδη σπόρων που πωλούνται στο εμπόριο. Οι σπόροι επενδύονται στο εξωτερικό τους μέρος με συγκεκριμένα υλικά. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ένα μείγμα θρεπτικών ουσιών, φυτοφαρμάκων, μυκητοκτόνων, ριζοβίων και άλλων.

Ο κύριος σκοπός της διαδικασίας είναι να διευκολύνει τη φύτευση των σπόρων εξομαλύνοντας το σχήμα τους, αυξάνοντας το μέγεθός τους, διατηρώντας τις αποστάσεις μεταξύ τους (αποφεύγοντας την ομαδοποίηση), βοηθώντας τους αγρότες να τους εντοπίσουν στο έδαφος και προσφέροντας καλύτερη επαφή του σπόρου με την καλλιεργούμενη επιφάνεια. Επιπλέον, η επίστρωση προσφέρει ένα ευνοϊκό μικροπεριβάλλον γύρω από τον σπόρο, ενισχύοντας τη βλάστηση. Πιο συγκεκριμένα, οι επικαλύψεις σπόρων προσφέρουν συνήθως καλύτερη απορρόφηση νερού. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό όταν οι σπόροι φυτεύονται σε δυσμενείς συνθήκες (ψυχρά εδάφη με λιγότερη υγρασία).

Υπάρχουν 3 κύριοι τύποι επικάλυψης σπόρων:

• φυτοπροστατευτικά προϊόντα (μυκητοκτόνα, εντομοκτόνα, νηματωδοκτόνα) επένδυσης σπόρων σποράς  (οι σπόροι καλύπτονται με μυκητοκτόνα που σκοπό έχουν τον έλεγχο των ασθενειών που παρατηρούνται στο έδαφος ή την αποφυγή μόλυνσης σε αποθηκευμένους σπόρους),
• επικάλυψη με μεμβράνη – ενός λεπτού στρώματος όπου εφαρμόζονται χρωστικές, θρεπτικές ουσίες, φυτοφάρμακα και άλλα. 
• κουφετοποίηση ή pelleting, που έχει ως κύριο στόχο να αυξήσει το μέγεθος του σπόρου. Έτσι, ο σπόρος γίνεται στρογγυλός για να διευκολυνθεί η μηχανική σπορά. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή, οι χρωστικές ουσίες, τα θρεπτικά συστατικά και τα φυτοφάρμακα μπορούν επίσης να συμπεριληφθούν στα στρώματα της επικάλυψης.

Το σημαντικότερο μειονέκτημα κατά την αγορά των σπόρων είναι ότι πρέπει να γίνεται σε ετήσια βάση και αυτό αυξάνει το κόστος για τον παραγωγό. 

Σε περίπτωση που ένας αγρότης καλλιεργεί μια ποικιλία ανοικτής επικονίασης ή μια παραδοσιακή ποικιλία που παράγει βιώσιμους σπόρους, μπορεί να επιλέξει να συλλέξει και να αποθηκεύσει μερικούς σπόρους για να τους χρησιμοποιήσει ως πολλαπλασιαστικό υλικό για την επόμενη περίοδο. Η αποθήκευση σπόρων είναι πολύ διαδεδομένη μεταξύ των μικροκαλλιεργητών και έχει μεγαλύτερη επιτυχία σε αυτογονιμοποιούμενα είδη καλλιεργειών, όπως τα φασόλια και οι ντομάτες. Σε όλες τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό να συλλέγονται μόνο υγιείς, άθικτοι σπόροι, να καθαρίζονται και να αποθηκεύονται σωστά για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (ανάλογα με τον τύπο και το είδος του σπόρου). Οι σπόροι πρέπει να καθαρίζονται από ξένες ύλες (ή άλλους φυτικούς σπόρους) και να ξηραίνονται πριν από την αποθήκευση.

Η νούμερο ένα προτεραιότητα κατά την αποθήκευση των σπόρων είναι να διατηρηθεί η βιωσιμότητά τους, ώστε να βλαστήσουν όταν σπαρθούν. Λάβετε υπόψη ότι οι ξηροί σπόροι όπως το σιτάρι, ο αραβόσιτος, τα φασόλια μπορούν να αποθηκευτούν περισσότερο από τους σπόρους λουλουδιών και λαχανικών. Σε γενικές γραμμές, οι σπόροι πρέπει να αποθηκεύονται σε ξηρούς (30% σχετική υγρασία), δροσερούς (35-50 °F ή 1,6-10 °C) και σκοτεινούς χώρους. Είναι καλύτερο οι σπόροι να αποθηκεύονται σε χάρτινους φακέλους, σφραγισμένα γυάλινα βάζα (ή άλλα αεροστεγή δοχεία), υφασμάτινες σακούλες ή χαρτοκιβώτια. Σε κάθε περίπτωση, αποφύγετε να διατηρείτε τους σπόρους σε σωρούς, καθώς αυτό μειώνει τον αερισμό και μπορεί να αυξήσει τη θερμοκρασία. Λάβετε υπόψη ότι η βιωσιμότητα των σπόρων μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, ανεξάρτητα από το είδος και τις συνθήκες αποθήκευσης. Εάν ένας σπόρος πρέπει να αποθηκευτεί για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, συνιστάται να ελέγχετε τη βιωσιμότητα ορισμένων σπόρων (λαμβάνοντας δείγματα) κατά καιρούς.

Βιωσιμότητα σπόρων – Τεστ βλαστικότητας

Για να ελέγξετε αν οι αποθηκευμένοι σπόροι είναι ακόμη βιώσιμοι, μπορείτε να εκτελέσετε μια δοκιμή βλαστικότητας.

Με τη δοκιμή επιπλεύσης, ελέγχουμε κατά προσέγγιση τη μεταβλητότητα των σπόρων ορισμένων ειδών (οι μη βιώσιμοι σπόροι επιπλέουν).

Ωστόσο, η δοκιμή βλαστικότητας είναι πιο ακριβής και κατάλληλη για περισσότερα είδη φυτών. Μια εύκολη και συνηθισμένη πρακτική περιγράφεται παρακάτω:

• Επιλέξτε 10-20 σπόρους από το αποθηκευμένο απόθεμά σας (πάρτε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα).
• Τοποθετήστε τους σε μια υγρή χαρτοπετσέτα (προσέξτε να μην έχετε πολλή υγρασία γιατί οι σπόροι μπορεί να σαπίσουν). Επιπλέον, οι σπόροι πρέπει να είναι καθαροί.
• Διπλώστε τη χαρτοπετσέτα και σφραγίστε την σε μια πλαστική σακούλα, ιδανικά σχετικά διαφανή (για να διατηρηθεί η υγρασία).
• Αφήστε τη σακούλα σε ζεστό χώρο (θερμοκρασία δωματίου =20-25 °C ή 68-77 °F) για μερικές ημέρες. Το φως του ήλιου δεν είναι πάντα απαραίτητο για το φύτρωμα, αλλά μπορεί να το διευκολύνει σε ορισμένες περιπτώσεις. Ανάλογα με το είδος, οι σπόροι μπορεί να αρχίσουν να βλαστάνουν μετά από 3-7 ημέρες ή, σε ακραίες περιπτώσεις, η διαδικασία αυτή μπορεί να απαιτήσει περισσότερο από ένα μήνα.
• Παρακολουθήστε τη στιγμή και τον αριθμό των σπόρων που βλαστάνουν. Αυτό θα δώσει μια πρώτη ένδειξη για τη βλαστικότητα των σπόρων. Ανάλογα με το είδος, υπάρχουν διαφορετικές απαιτήσεις όσον αφορά το ποσοστό βλάστησης. Στα περισσότερα καλλιεργούμενα είδη, το 70-90% της βλάστησης θεωρείται ικανοποιητικό.

Φυσικά, για να βλαστήσουν οι σπόροι, πρέπει πρώτα να σπάσει ο λήθαργος των σπόρων.

Διακοπή του λήθαργου – Παράγοντες που επηρεάζουν τη βλάστηση των σπόρων

Οι ώριμοι σπόροι είναι συνήθως “ληθαργούντες” ή αλλιώς “αδρανείς”. Αυτό σημαίνει ότι ενώ το έμβρυο είναι ώριμο και ζωντανό (βιώσιμο), παραμένει ανενεργό μέχρι να ευνοηθούν οι συνθήκες και να ξεκινήσει η βλάστηση. Ο λήθαργος μπορεί να ρυθμίζεται από το περιβάλλον (π.χ. έλλειψη νερού, χαμηλές θερμοκρασίες κ.λπ.) ή από κάποιες εσωτερικές διεργασίες-ουσίες-παράγοντες (π.χ. κάποιες ισχυρές ανασταλτικές ουσίες στο περίβλημα του σπόρου, το ίδιο το περίβλημα μπορεί να είναι αδιαπέραστο κ.λπ.)

Για να ξεπεραστεί ο λήθαργος του περιβλήματος του σπόρου, μια κοινή πρακτική είναι η μηχανική θραύση ή αφαίρεση του περιβλήματος ή μέρους αυτού (σκαριφάρισμα). Για σπόρους μικρότερου μεγέθους, η επεξεργασία με ζεστό νερό μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική (εμβάπτιση των σπόρων για 12-24 ώρες σε ζεστό νερό). Το σχολαστικό πλύσιμο των σπόρων με καθαρό νερό μπορεί επίσης να λειτουργήσει σε ορισμένες περιπτώσεις.

Από την άλλη πλευρά, η διακοπή του εσωτερικού λήθαργου των σπόρων είναι μια πιο περίπλοκη διαδικασία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η κατάσταση αυτή μπορεί να ξεπεραστεί με την έκθεση των αδρανών σπόρων σε ψυχρή στρωμάτωση ή υγρή ψύξη. Κατά συνέπεια, οι παράγοντες που επηρεάζουν τη βλάστηση των σπόρων είναι οι εξής:

1. Νερό-υγρασία (μπορεί να ξεκινήσει η βλάστηση)
2. Φως (ανάλογα με το είδος, μπορεί να ξεκινήσει ή να αναστείλει τη βλάστηση)
3. Θερμοκρασία (ανάλογα με το φυτικό είδος, η τιμή αυτή μπορεί να ποικίλλει πολύ, αλλά συνήθως υπάρχουν κάποια ελάχιστα, μέγιστα και βέλτιστα επίπεδα θερμοκρασίας για το φύτρωμα κάθε φυτικού είδους). Συνήθως, μια θερμοκρασία μεταξύ 65-75°F ή 18-24°C θεωρείται κατάλληλη για το φύτρωμα. Η βλάστηση μπορεί να ξεκινήσει ακόμη και σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (1-4°C) για ορισμένα είδη καλλιεργειών όπως η μηδική, το γλυκό τριφύλλι, το μαρούλι, το σπανάκι και το σιτάρι. Ωστόσο, όσο περισσότερο απέχει η θερμοκρασία περιβάλλοντος από τη βέλτιστη, τόσο περισσότερο χρόνο θα χρειαστεί ο σπόρος για να βλαστήσει και υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος για ζημιές στους σπόρους.
4. Το οξυγόνο είναι απαραίτητο κατά τη διάρκεια της βλάστησης, καθώς ο ρυθμός αναπνοής του σπόρου αυξάνεται σταδιακά.

Πολλαπλασιασμός των φυτών – Τύποι και χαρακτηριστικά εγγενή και αγενή πολλαπλασιασμού

Τι είναι ο αγενής πολλαπλασιασμός φυτών;

Εγγενής αναπαραγωγή ενός φυτού – Τα πάντα γύρω από τους σπόρους

Πηγές
http://grazer.ca.uky.edu/content/value-coated-seed
https://www.mdpi.com/2077-0472/10/11/526
https://www.permaculturenews.org/2017/03/09/soil-temperature-seed-germination/
https://link.springer.com/chapter/
https://www1.biologie.uni-hamburg.de/b-online/ibc99/koning/seedgerm.html
http://www.seedbiology.de/structure.asp
https://www.sciencedirect.com
https://www.fs.usda.gov/wildflowers/
http://faculty.valenciacollege.edu/tklenk/botany/labs/fruits.htm
https://courses.botany.wisc.edu/botany_400/Lab/LabWK03Fruitkey.html
https://extension.umaine.edu/gardening/
https://extension.missouri.edu/
https://mastergardener.extension.wisc.edu/files/2019/02/PlantPropagationMG.pdf
https://extension.illinois.edu/blogs/ilriverhort/2017-02-03-test-seed-viability
https://usfblogs.usfca.edu
https://www.researchgate.net/publication/355393673_Methods_of_Propagation_in_Vegetable_Crops
https://www.tnstate.edu/faculty/ablalock/documents/Plant%20Propagation%20101.pdf
https://crfg.org/wp-content/uploads/PLANT-PROPAGATION-2017-Presentation.pdf
https://sfyl.ifas.ufl.edu/
http://grazer.ca.uky.edu/content/value-coated-seed
https://www.mdpi.com/2077-0472/10/11/526
https://www.permaculturenews.org/2017/03/09/soil-temperature-seed-germination/