Διαχείριση Ζιζανίων στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Έλεγχος των ζιζανίων στην καλλιέργεια ηλίανθου

Παρά το μεγάλο τελικό του μέγεθος, ο ηλίανθος είναι πολύ ευαίσθητος στον ανταγωνισμό των ζιζανίων κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξής του. Τα ζιζάνια ανταγωνίζονται τα φυτά ως προς τον χώρο, την πρόσβαση στο ηλιακό φως, τα θρεπτικά συστατικά και το νερό, ενώ μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως ξενιστές για σημαντικές ασθένειες και παράσιτα. Ο ισχυρός ανταγωνισμός για μια ξηρική καλλιέργεια, όπως ο ηλίανθος, μπορεί να προκαλέσει μείωση απόδοσης έως και 60-90% (1). Ως αποτέλεσμα, οι αγρότες πρέπει να δημιουργήσουν και να εφαρμόσουν πρακτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των διαφορετικών ειδών ζιζανίων.

Ακόμη και πριν από τη σπορά του ηλίανθου, οι αγρότες πρέπει να γνωρίζουν τρία βασικά πράγματα για να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη στρατηγική διαχείρισης ζιζανίων που θα κληθούν να επιλέξουν:

1. Ποια είδη ζιζανίων υπάρχουν, το μέγεθος του πληθυσμού τους και την κατανομή τους στο χωράφι. Το σύστημα αμειψισποράς που εφαρμόζεται σε ένα χωράφι μπορεί να επηρεάσει τα είδη ζιζανίων που καλλιεργούνται και τον πληθυσμό τους σε ετήσια βάση. Εφόσον οριστούν οι κύριοι «εχθροί» – ζιζάνια μπορούν να προσαρμοστούν κατάλληλα οι προσπάθειες ελέγχου τους.
2. Το είδος και η αποτελεσματικότητα των τεχνικών διαχείρισης ζιζανίων που εφαρμόστηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Η επαναλαμβανόμενη χρήση ενός μόνο μέτρου διαχείρισης ζιζανίων μπορεί να ευνοήσει την επιβίωση και την ανάπτυξη συγκεκριμένων ειδών. Αυτό περιλαμβάνει φυσικά τη χρήση ζιζανιοκτόνων. Είναι σημαντικό να διατηρείται ένας κατάλογος με τις δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται και την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής στα διάφορα ζιζάνια-στόχους. Η μειωμένη αποτελεσματικότητα θα μπορούσε να σημαίνει πως τα ζιζάνια έχουν αναπτύξει κάποια ανθεκτικότητα στην συγκεκριμένη δραστική, γεγονός που καθιστά τον έλεγχο τους εξαιρετικά δύσκολο. Στην περίπτωση που παρατηρηθεί κάτι τέτοιο είναι σημαντικό να το δηλώσετε στην αρμόδια αρχή και να συμβουλευτείτε έναν πιστοποιημένο γεωπόνο της περιοχής  σας.
3. Ο αριθμός των ημερών που το χωράφι πρέπει να είναι εντελώς απαλλαγμένο από ζιζάνια, ώστε τα νεαρά σπορόφυτα να αναπτυχθούν κατά τα πρώτα κρίσιμα στάδια χωρίς ανταγωνισμό. Αυτή η περίοδος συνήθως χαρακτηρίζεται ως «κρίσιμη περίοδος». Στους ηλίανθους, η περίοδος αυτή διαρκεί από τη σπορά μέχρι 6 έως 9,5 εβδομάδες μετά τη έκπτυξη της καλλιέργειας (Golipour et al., 2009, 2).

Τα πιο σημαντικά ζιζάνια του ηλίανθου

Αρκετά διαφορετικά είδη ζιζανίων «απειλούν» την ανάπτυξη και τις αποδόσεις του ηλίανθου. Αυτά θα μπορούσαν να ταξινομηθούν ως αγρωστώδη, πλατύφυλλα ή υποχρεωτικά παράσιτα. Η ποικιλία και η αφθονία των ειδών μπορεί να διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή ή από χωράφι σε χωράφι, αλλά και απο χρονιά σε χρονιά. Μερικά από τα πιο κοινά και καταστροφικά είδη: η κόχια (Kochia scoparia), η λουβουδιά (Chenopodium album), η κόνιζα (Conyza canadensis) και το βλήτο (Amaranthus retroflexus) παρατηρούνται συνήθως σε καλλιέργειες ηλίανθου. Άλλα ζιζάνια, όπως η περικοκλάδα (Convolvulus arvensis), το κίρσιο (Cirsium arvense), η φαλόπια (Polygonum convolvulus), ο άγριος ηλίανθος (Helianthus annuus), η άγρια ​​βρώμη (Avena fatua), η αμβροσία Αρτεμισία (Ambrosia artemisiiifolia), η κολλητσίδα (Galium aparine) και η λαψάνα ή αγριοσινάπι (Sinapis arvensis) μπορούν επίσης να παρατηρηθούν σε μεγάλο πληθυσμό σε ηλιοτρόπια (1).

Κατά την τελευταία δεκαετία, το υποχρεωτικό παράσιτο οροβάγχη (Orobanche cumana, Orobanche ramosa) γίνεται σημαντικό πρόβλημα στις περισσότερες περιοχές καλλιέργειας του ηλίανθου. Το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο στην Ευρώπη και την Ασία, όπου το παράσιτο μπορεί να προκαλέσει απώλειες έως και 80% (Louarn et al., 2016). Η οροβάγχη είναι ένα παράσιτο των ριζών χωρίς φωτοσυνθετική ικανότητα που απορροφάει θρεπτικά συστατικά και νερό εξ’ ολοκλήρου από τον ξενιστή του, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο ηλίανθος. Ο έλεγχος αυτού του παρασίτου είναι περίπλοκος, καθώς αυτό παράγει πολλούς σπόρους που μπορούν να επιβιώσουν στο έδαφος για πολλά χρόνια και να φυτρώσουν όταν ανιχνευθούν διεγερτικές ουσίες (Strigolactones) από τη ρίζα του ξενιστή.

Μέτρα καταπολέμησης ζιζανίων – Ολοκληρωμένη διαχείριση ζιζανίων στην καλλιέργεια ηλίανθου

Τα καλύτερα αποτελέσματα μπορούν να επιτευχθούν με συνδυασμό διαφορετικών μέτρων ελέγχου.

1.Καλλιεργητικές πρακτικές

• Όργωμα πριν και μετά την εμφάνιση της καλλιέργειας

Το όργωμα πριν από τη φύτευση είναι ένα σημαντικό μέτρο για τον έλεγχο ενός ή περισσότερων ζιζανίων, για την προετοιμασία της σποροκλίνης και για την επίτευξη μιας αρχής χωρίς ζιζάνια για την καλλιέργεια. Η σπορά μπορεί να γίνει αμέσως μετά την τελευταία σβάρνα. Η αποτελεσματικότητα της καταπολέμησης των ζιζανίων αυξάνεται με την εφαρμογή ψευδοσποράς (ποτίστε το έδαφος 7-14 ημέρες πριν από τη φύτευση για να διεγείρετε τη βλάστηση των σπόρων των ζιζανίων και στη συνέχεια οργώστε σε μικρό βάθος) (3).

Ακόμη και μετά την εμφάνιση της καλλιέργειας, ο αγρότης μπορεί να οργώσει το χωράφι 3-5 φορές έως το στάδιο των τεσσάρων έως έξι φύλλων (V4 έως V6) (2). Η πρώτη σβάρνα μετά την εμφάνιση της καλλιέργειας μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν θα έχει αναπτυχθεί το πρώτο ζεύγος αληθινών φύλλων του ηλίανθου (Tonev et al., 2019). Συνίσταται η χρήση σβάρνας με εύκαμπτα δόντια ή/και καλλιεργητή με κύλινδρο και η αποφυγή σβαρνών με αιχμηρά άκρα, που μπορεί να βλάψουν την καλλιέργεια. Συχνά στους καλλιεργητές S-tine (ή σε παρόμοιους) εφαρμόζεται 76 cm (30 in) απόσταση σειρών (4). Μπορεί να χρειαστεί σβάρνισμα, ειδικά όταν μια προηγούμενη εφαρμογή ζιζανιοκτόνου έχει αποτύχει. Το σβάρνισμα μπορεί να ελέγξει αποτελεσματικά τα αγρωστώδη και τα πλατύφυλλα είδη ζιζανίων. Ωστόσο, η κατεργασία με σβάρνα μετά την εμφάνιση της καλλιέργειας μπορεί να προκαλέσει έως και 8% απώλειες στα φυτά ηλίανθου. Εναλλακτικά, εάν οι σπόροι των ζιζανίων είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, ο αγρότης μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα περιστροφικό άροτρο (2). Συνίσταται το σκάλισμα να γίενται κατά τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας, όταν ο ηλίανθος είναι μαραμένος για να μειωθεί το σπάσιμο του στελέχους. Αποφύγετε τις κατεργασίες σε μεγάλο βάθος (μέγιστο στα 75 mm), ειδικά όταν οι ηλίανθοι έχουν φτάσει σε ύψος 30 cm (12 in), προτιμώντας χαμηλή ταχύτητα, κάτω των 10 km (6 μίλια) την ώρα (5, 6).

Μετά τη συγκομιδή του ηλίανθου και το πρώιμο όργωμα της επόμενης καλλιέργειας, κάποιες πρόσθετες καλοκαιρινές και φθινοπωρινές αρόσεις θα συμβάλουν στη μείωση του αριθμού των ζιζανίων και του αποθέματος σπόρων στο έδαφος.

• Ηλιοαπολύμανση

Σε αυτήν την τεχνική, ο αγρότης χρησιμοποιεί τον ήλιο για να θερμάνει το έδαφος, τοποθετώντας διαφανή φύλλα πολυαιθυλενίου στην επιφάνεια υγρού εδάφους για περίπου 58 έως 61 ημέρες κατά τη διάρκεια της πιο ζεστής περιόδου του έτους. Αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους (στα πάνω 5 cm ή 1.96 in) κατά περίπου 10 °C (50 °F). Το μέτρο είναι πολύ πιο αποτελεσματικό σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες μετά ή πριν από την περίοδο καλλιέργειας του ηλίανθου. Τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν αυτή η τεχνική συνδυάζεται με όργωμα που φέρνει τους σπόρους των ζιζανίων από τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους στην επιφάνεια, εκθέτοντάς τα φως του ήλιου και τη θερμότητα. Η θερμοκρασία του εδάφους πάνω από 45 °C (113 °F) για αρκετές ημέρες μπορεί να μειώσει σημαντικά την επιβίωση και τη βλαστικότητα των σπόρων των ζιζανίων, συμπεριλαμβανομένων των σπόρων οροβάγχης(5).

• Καθαρίστε τον εξοπλισμό πριν τον χρησιμοποιήσετε ή/και όταν μετακινείστε από το ένα χωράφι στο άλλο. Αυτό θα ελαχιστοποιήσει τη διασπορά των σπόρων των ζιζανίων.
• Βιολογικός έλεγχος & αμειψισπορά:

Η μονοκαλλιέργεια ευνοεί την αύξηση των πληθυσμών ζιζανίων ειδικά αυτών που αφορούν τους ηλίανθους. Συνίσταται η εναλλαγή του ηλίανθου με άλλες καλλιέργειες, όπως μπιζέλι, κριθάρι, σιτάρι, σόγια και/ή καλαμπόκι. Μετά την καλλιέργεια του ηλίανθου, η σπορά ενός είδους, όπως το καλαμπόκι ή το σιτάρι, θα επιτρέψει τη χρήση ζιζανιοκτόνων εξειδικευμένων σε αγρωστώδη και πλατύφυλλα ζιζάνια για συνεχόμενες χρονιές. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, προσέξτε να μην χρησιμοποιήσετε ζιζανιοκτόνα με μεγάλη υπολειμματικότητα που μπορούν να βλάψουν την επόμενη καλλιέργεια. Συμβουλευτείτε έναν πιστοποιημένο γεωπόνο της περιοχής σας.

Εκτός από το μέτρο που αναφέρθηκε προηγουμένως, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η παρουσία της Arbuscular mycorrhiza μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο των παρασίτων μειώνοντας τη βλάστηση των σπόρων της οροβάγχης. Αυτοί οι ευρέως διαδεδομένοι μύκητες του εδάφους ζουν συμβιωτικά με τις ρίζες των περισσότερων φυτικών ειδών προσφέροντας πολλά πλεονεκτήματα σε αυτά (Louarn et al., 2012).

• Επιλογή ποικιλίας – Ποικιλίες ανθεκτικές στα ζιζανιοκτόνα

Τα τελευταία χρόνια, οι ανθεκτικές στα ζιζανιοκτόνα ποικιλίες ηλίανθου (χωρίς γενετική τροποποποίηση) έχουν αποκτήσει μεγάλη δημοτικότητα και είναι συνήθως η κορυφαία επιλογή για πολλούς αγρότες. Οι δύο πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες είναι η Clearfield® και η ExpressSun®. Πιο συγκεκριμένα, οι ποικιλίες ηλίανθου Clearfield είναι ανεκτικές στα ζιζανιοκτόνα ιμιδαζολινόνης (imazapyr, imazapic, imazethapyr, imazamox, imazamethabenz, και imazaquin).

Τα ζιζανιοκτόνα ιμιδαζολινόνης ελέγχουν τα περισσότερα ετήσια στενόφυλλα (αγρωστώδη) και πλατύφυλλα ζιζάνια και παρασιτικά φυτά, όπως  η Orobanche spp. (Pfenning et al. 2008; Santos et al. 2012). Από την άλλη πλευρά, οι ποικιλίες ηλίανθου ExpressSun είναι ανεκτικές στη σουλφονυλουρία, η οποία ελέγχει πολλά πλατύφυλλα ζιζάνια, συμπεριλαμβανομένου του Cirsium arvense (Zollinger, 2004), αλλά δεν είναι αποτελεσματική ενάντια στα στενόφυλλα είδη. Με την καλλιέργεια τέτοιων ποικιλιών ηλίανθου, ο αγρότης μπορεί να εφαρμόσει μη εκλεκτικά ζιζανιοκτόνα ή ζιζανιοκτόνα που θα στόχευαν και θα έβλαπταν την καλλιέργεια υπό κανονικές συνθήκες.

Σε χωράφια με εκτεταμένα προβλήματα οροβάγχης, το καλύτερο μέτρο θα ήταν η επιλογή μιας ποικιλίας ηλίανθου ανθεκτική στο συγκεκριμένο παράσιτο. Υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες στην αγορά.

2.Χημικός έλεγχος – Χρήση ζιζανιοκτόνων

Τα ζιζανιοκτόνα χρησιμοποιούνται ευρέως στην καλλιέργεια ηλίανθου, γιατί είναι μια σχετικά φθηνή και αποτελεσματική λύση. Ωστόσο, θα πρέπει πάντα να λαμβάνετε υπόψιν σας τις συνέπειες στο περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα πριν χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε ζιζανιοκτόνο. 

Η πρώτη εφαρμογή υγρών ή κοκκωδών ζιζανιοκτόνων μπορεί να γίνει πριν από τη σπορά για να έχουμε ένα χωράφι απαλλεγμένο από ζιζάνια και την ανεμπόδιστη ανάπτυξη των σπορόφυτων ηλίανθου κατά τα κρίσιμα πρώτα στάδια. Ανάλογα με τον πληθυσμό των ζιζανίων, μπορεί να χρειαστεί άλλη μια μεταφυτρωτική εφαρμογή. Αφού συμβουλευτείτε έναν γεωπόνο, μπορείτε να επιλέξετε μια δραστική ένωση που θα σας επιτρέψει να ελέγξετε αποτελεσματικά τα πιο επιβλαβή και με μεγάλους πληθυσμούς είδη ζιζανίων. Εάν καλλιεργείτε μια ποικιλία ηλίανθου ανθεκτική στα ζιζανιοκτόνα, έχετε περισσότερες επιλογές. Διαβάστε τις οδηγίες στην ετικέτα του προϊόντος για να μάθετε τις ομάδες φυτών-στόχων, πότε να το εφαρμόσετε και σε ποιά δόση. 

Η αποτελεσματικότητα του tribenuron είναι χαμηλότερη από τις ιμιδαζολινόνες σε ζιζάνια όπως το Ambrosia artemisiifolia και το Galium aparine, κάνοντας τις ποικιλίες Clearfield® πιο δημοφιλείς. Ωστόσο, τόσο το imazamox όσο και το tribenuron-methyl έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα έναντι του Chenopodium album και της Portulaca oleracea, ενώ το oxyfluorfen προσφέρει εξαιρετικό έλεγχο έναντι των πλατύφυλλων ζιζανίων, όπως το Chenopodium (Osman et al., 2014; Tonev et al., 2020). Ομοίως, τα ζιζανιοκτόνα με βάση την ουσία trifluralin μπορούν να ελέγξουν επαρκώς τα είδη Amaranthus, Chenopodium, Kochia και την αλεποουρά (4). Ο ηλίανθος είναι πολύ ευαίσθητος στα ορμονικά ζιζανιοκτόνα, για αυτό η χρήση τους πρέπει να αποφεύγεται. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα ζιζανιοκτόνα, τον τρόπο δράσης τους και τον χρόνο εφαρμογής εδώ (7). Τέλος, συνιστάται η αποφυγή χρήσης ζιζανιοκτόνων με τον ίδιο τρόπο δράσης, με σκοπό την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας από τα ζιζάνια.

Αφού συμβουλευτείτε έναν πιστοποιημένο γεωπόνο της περιοχής σας, μπορείτε να διαμορφώσετε μια ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης ζιζανίων και να εφαρμόσετε έναν συνδυασμό των προτεινόμενων μέτρων που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Πηγές

1. https://extension.sdstate.edu/sites/default/files/2021-08/P-00205-09.pdf
2. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/sunflower-production-guide#section-19
3. https://www.extension.iastate.edu/alternativeag/cropproduction/pdf/sunflower_crop_guide.pdf
4. https://www.gov.mb.ca/agriculture/crops/seasonal-reports/pubs/weed-control-conventional-sunflowers.pdf
5. https://www.kzndard.gov.za/images/Documents/RESOURCE_CENTRE/GUIDELINE_DOCUMENTS/PRODUCTION_GUIDELINES/Look-n-Do/Sunflower%20Production.pdf
6. https://sanangelo.tamu.edu/extension/agronomy/agronomy-publications/sunflower-production-guide/
7. https://www.sunflowernsa.com/growers/Approved-Chemicals/Herbicides/

Golipour, H., Mirshekari, B., Moghbeli, A., Hanifian, S. (2009). Critical period of weeds control in sunflower, Helianthus annus L.  Journal of New Agricultural Science, 5(17). en11.

Louarn, J., Carbonne, F., Delavault, P., Becard, G., & Rochange, S. (2012). Reduced germination of Orobanche cumana seeds in the presence of arbuscular mycorrhizal fungi or their exudates. PloS one, 7(11), e49273.

Louarn, J., Boniface, M. C., Pouilly, N., Velasco, L., Pérez-Vich, B., Vincourt, P., & Muños, S. (2016). Sunflower resistance to broomrape (Orobanche cumana) is controlled by specific QTLs for different parasitism stages. Frontiers in plant science, 7, 590.

Osman, A., El-Habieb, R., Elkhawad, M. (2014). Herbicidal efficacy of oxyfluorfen (Sharoxy 24% EC) for pre-emergence weed control in sunflower. Persian Gulf Crop Protection, 3(4), 37–44.

Pfenning, M., Palfay, G., Guillet, T. (2008). The Clearfield® technology – A new broad-spectrum post-emergence weed control system for European sunflower growers. Journal of Plant Diseases and Protection, Special Issue, XXI, 647–653

Santos G., Francischini A.C., Constantin J., Oliveira R.S., Ghiglione H., Velho G.F., Neto A.M.O. (2012): Use of the new Clearfield system in sunflower culture to control dicotyledonous weeds. Planta Daninha, 30: 359–365

Tonev, T., Dimitrova, M., Kalinova, Sht., Zhalnov, I., Zhelyazkov, I., Vasilev, A., Tityanov, M., Mitkov, A., Yanev, M. (2019). Herbology. Publisher Vidinov & son.  ISBN: 978-954-8319-75-1  (Textbook in Bulgarian).

Tonev, Tonyo, Shteliyana KALINOVA, Mariyan YANEV, Anyo MITKOV, and Nesho NESHEV. “Weed association dynamics in the sunflower fields.” Scientific Papers. Series A. Agronomy 63 (2020): 586-593.

Zollinger R.K. (2004): Advances in sunflower weed control in the USA. In: Proceedings 16th International Sunflower Conference, Aug 29–Sept 2, 2004, Fargo, USA: 435–439.

Ηλίανθος: Ιστορία, Χρήσεις και Γενικές Πληροφορίες

Επιλογή Κατάλληλης Ποικιλίας Ηλίανθου

Προετοιμασία Εδάφους και Απαιτήσεις Εδάφους και Σποράς στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απαιτήσεις Άρδευσης στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απαιτήσεις Λίπανσης στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Διαχείριση Ζιζανίων στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Παράσιτα και Ασθένειες στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απόδοση, Συγκομιδή και Αποθήκευση του Ηλίανθου