Διατροφική απάτη στο ελαιόλαδο – Μορφές διατροφικής απάτης και μέτρα ελέγχου

Η απάτη στο ελαιόλαδο αναφέρεται στην εσκεμμένη παραποίηση ή νοθεία του ελαιολάδου με σκοπό την εξαπάτηση των καταναλωτών ή/και την αύξηση των κερδών. Το ελαιόλαδο είναι ένα προϊόν υψηλής αξίας, αρκετά ευάλωτο στην απάτη λόγω της δημοτικότητάς του και της περιορισμένης προσφοράς του. Ο υψηλός κίνδυνος για απάτη στον κλάδο του ελαιολάδου συνδέεται άμεσα με την οικονομική αξία του προϊόντος και την κατακερματισμένη αλυσίδα εφοδιασμού (1). 

Παρόμοια με το μέλι και το σιρόπι σφενδάμου, σε διάφορους ελέγχους που έγιναν, ορισμένες εταιρείες αραιωσαν το ακριβό έξτρα παρθένο ελαιόλαδο (Εικόνα 1) με ένα πιο φτηνό φυτικό έλαιο (όπως σογιέλαιο ή ηλιέλαιο), αλλά πουλούσαν το μείγμα σε υψηλότερη τιμή ως καθαρό, έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. 

Άλλες μορφές απάτης στα τρόφιμα μπορεί να είναι η λανθασμένη επισήμανση ως προς τη χώρα προέλευσης και ο ψευδής ισχυρισμός ότι το λάδι είναι βιολογικό ή ότι έχει συγκεκριμένα οφέλη για την υγεία. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η αξία ενός premium έξτρα παρθένου ελαιολάδου μπορεί να μειωθεί κατά 50%. Η απάτη με το ελαιόλαδο εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Το 2019, για παράδειγμα, η Europol κατέσχεσε 150 τόνους ηλιέλαιου που χαρακτηρίζονταν ως ελαιόλαδο. Παρομοίως, στην Ισπανία, το 2019, ένας παραγωγός ελαιολάδου τιμωρήθηκε με υψηλό πρόστιμο επειδή χαρακτήριζε ψευδώς τα προϊόντα του ως “εξαιρετικά παρθένα”, ενώ στην πραγματικότητα ήταν χαμηλότερης ποιότητας.

Μια άλλη υπόθεση αφορούσε 47 ελαιοτριβείς, δύο εμφιαλωτές και εμπόρους που πωλούσαν λάδι με ψεύτικη ετικέτα “‘Εξτρα παρθένο ελαιόλαδο- Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης”. Επιπλέον, υπάρχουν φόβοι ότι το ζήτημα θα επιδεινωθεί καθώς η ζήτηση για ελαιόλαδο έχει αυξηθεί  μετά τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας και τα προβλήματα που προέκυψαν στην προσφορά ηλιέλαιου. Το 2016, οι ιταλικές αρχές κατέσχεσαν 2.000 τόνους νοθευμένου, έξτρα παρθένου ελαιολάδου, το οποίο είχε παραχθεί με ανάμειξη διαφόρων ελαίων χαμηλότερης ποιότητας που είχαν υψηλα ποσοστά απο χλωροφύλλη και β-καροτένιο για να φαίνεται υψηλότερης ποιότητας. 

Η απάτη στο ελαιόλαδο μπορεί να εξαπατήσει τους καταναλωτές αλλά και να βλάψει τη φήμη και την κερδοφορία των νόμιμων παραγωγών ελαιολάδου. Επιπλέον, το νοθευμένο ελαιόλαδο μπορεί να περιέχει επιβλαβή πρόσθετα ή/και μολυσματικές ουσίες που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών.

Εικόνα 1. Έξτρα παρθένο ελαιόλαδο

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, μια ελληνική εταιρεία βιοτεχνολογίας με έδρα την Κρήτη, η οποία αναπτύσσει λύσεις ιχνηλασιμότητας με βάση το DNA των τροφίμων, ανέπτυξε ένα εργαλείο ιχνηλασιμότητας κατά της απάτης, το οποίο ονομάζεται DNA blockchain. Το DNAblockchain ειναι μια έξυπνη πλατφόρμα επεξεργασίας δεδομένων, το οποίο χρησιμοποιεί δεδομένα DNA για την επαλήθευση της ποικιλιακής γνησιότητας του έξτρα παρθένου ελαιολαδου. Η εταιρεία αναπτύσσει γονιδιακά προφιλ για συγκεκριμένες ποικιλίες ελιάς που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή έξτρα παρθένουν ελαιολαδου. Η Κορωνέικη αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της ελληνικής παραγωγής σε αυτή την κατηγορία. Οι πληροφορίες αυτές συνδυάζονται στη συνέχεια με άλλα δεδομένα, όπως τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, η τοποθεσία του ελαιώνα και η ποσότητα του παραγόμενου ελαιολάδου και αποθηκεύονται σε ένα σύστημα blockchain. Όλες οι πληροφορίες ως προς την ιχνηλασιμότητα του προϊόντος θα είναι διαθέσιμη στους καταναλωτές μέσω ενός κωδικού QR στο μπουκάλι του προϊόντος.

Βιβλιογραφία:

1. https://www.foodnavigator.com/Article/2022/06/27/Greek-blockchain-specialists-create-genetic-barcode-to-protect-against-olive-oil-fraud
2. https://www.fda.gov/food/compliance-enforcement-food/economically-motivated-adulteration-food-fraud
3. Brooks, C. at al. 2021 A review of food fraud and food authenticity across the food supply chain, with an examination of the impact of the COVID-19 pandemic and Brexit on food industry. Food Control, Vol. 130, 108171.
4. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC126785
5. https://www.foodauthenticity.global/food-fraud-prevention
6. https://www.foodmanufacture.co.uk/Article/2012/06/01/Food-manufacturers-need-criminal-insight-to-stop-fraud-and-lift-safety