Γεωργία άνθρακα – Οι βασικές αρχές

Τι είναι η γεωργία άνθρακα και πώς μπρορεί να αξιοποιηθεί για μια βιώσιμη αγροτική παραγωγή;

Σήμερα, η θερμοκρασία της επιφάνειας της γης αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Υπάρχει σαφής αύξηση της παγκόσμιας μέσης επιφανειακής θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου από την προβιομηχανική εποχή (1880-1900), γεγονός που σημαίνει σημαντική αύξηση της συσσωρευμένης θερμότητας σε παγκόσμια κλίμακα. Η θερμοκρασία σε ολόκληρη την Αφρική αναμένεται να αυξηθεί κατά 2 – 6°C μέσα στον αιώνα που διανύουμε. Η αύξηση αυτή οδηγεί σε διάφορα ακραία κλιματικά φαινόμενα σε πολλά μέρη του κόσμου – τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σχεδόν το 100% της καταγεγραμμένης αύξησης της θερμοκρασίας κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια οφείλεται στην αύξηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου (GHG) στην ατμόσφαιρα. Μελέτες ανέφεραν ότι το 25% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παράγεται από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, το 10% από τη βιομηχανία, το 14% από τις μεταφορές, το 6% από τα κτίρια- άλλοι τομείς της ενέργειας συνεισφέρουν κατά 10%, ενώ ο γεωργικός τομέας παράγει περίπου 24% (IPCC (2014). Παράλληλα, η γεωργία παράγει οξείδιο του αζώτου (N₂O) και μεθάνιο (CH₄), τα οποία είναι πιο ισχυρά σε σύγκριση με άλλα αέρια του θερμοκηπίου – όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂). Η εκπομπή CO₂ μπορεί να προκύψει από τη γεωργία με δύο τρόπους. Όταν τα δάση και οι υγρότοποι μετατρέπονται από υγροβιότοπους ή δασικές εκτάσεις σε γεωργική γη, ο οργανικός άνθρακας (SOC) που υπάρχει στο έδαφος επί αιώνες αποσυντίθεται και μετατρέπεται σε CO₂. Μόλις ξεκινήσουν οι γεωργικές πρακτικές, υπάρχουν εκπομπές από τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, εάν ακολουθούνται μη βιώσιμες γεωργικές πρακτικές. Για παράδειγμα, οι εκπομπές μεθανίου (CH₄) μπορεί να συμβούν λόγω υπερβολικών πλημμυρών στους ορυζώνες και ακατάλληλης χρήσης ζώων, οι εκπομπές N₂O προέρχονται από την αλόγιστη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων.

Από την άλλη πλευρά, ένας καλά διαχειριζόμενος αγρός που ακολουθεί πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης μπορεί να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Ορισμένοι από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους οι γεωργικές πρακτικές μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου περιλαμβάνουν τη βελτιωμένη διαχείριση του εδάφους, τη διαχείριση της κοπριάς, τη διαχείριση του αζώτου (χρήση αζωτούχων λιπασμάτων), τη διαχείριση της κατεργασίας του εδάφους και τη διαχείριση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών. Ενώ ορισμένες από αυτές τις πρακτικές συμβάλλουν στην αποφυγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, άλλες συμβάλλουν στη δέσμευση αερίων του θερμοκηπίου. Η λέξη αποφυγή αναφέρεται στο πόσο αποφεύγεται η προσθήκη αερίων του θερμοκηπίου με τις βελτιωμένες πρακτικές και η λέξη δέσμευση είναι το πόσα αέρια του θερμοκηπίου παγιδεύονται ή “δεσμεύονται” μέσα στο έδαφος από την ατμόσφαιρα ακολουθώντας συγκεκριμένες πρακτικές.

Γεωργία διατήρησης & Γεωργία Άνθρακα

Η γεωργία διατήρησης ή αλλιώς conservation agriculture (CA) είναι ένα σύστημα γεωργίας που στοχεύει στην ελαχιστοποίηση της διατάραξης του εδάφους και στη διατήρηση ή αύξηση των επιπέδων οργανικής ουσίας του εδάφους. Βασίζεται σε τρεις αρχές: ελάχιστη διατάραξη του εδάφους, μόνιμη εδαφοκάλυψη και διαφοροποίηση των φυτικών ειδών. Το σύστημα CA βοηθά επίσης στη διατήρηση και την αναγέννηση της υγείας του εδάφους. Ταυτόχρονα, το σύστημα αυτό βοηθά στη δέσμευση περισσότερου άνθρακα (C) και συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με την απορρόφηση του ατμοσφαιρικού άνθρακα στο έδαφος. Το σύστημα CA θεωρείται μια μέθοδος γεωπονικής διαχειριστικής πρακτικής με δυνατότητες βιώσιμης εντατικοποίησης. Το σύστημα CA βοηθά επίσης στη διατήρηση και αναγέννηση της υγείας του εδάφους. Ταυτόχρονα, το σύστημα CA βοηθά στη δέσμευση περισσότερου άνθρακα (C) και συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με την απορρόφηση του ατμοσφαιρικού άνθρακα στο έδαφος.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μπορούν επίσης να αποφευχθούν με την καλύτερη διαχείριση του νερού και τις πρακτικές θρέψης των καλλιεργειών σε σύγκριση με τις υφιστάμενες πρακτικές. H μείωση των εκπομπών σε όρους ισοδύναμου CO₂ ανά τόνο αναγνωρίζεται ως μονάδες άνθρακα, πιο συγκεκριμένα ως μονάδες αποφυγής. Η ποσότητα του άνθρακα που δεσμεύεται στο έδαφος με την εφαρμογή του συστήματος CA μετράται επίσης σε όρους ισοδύναμου CO₂ ανά τόνο και αναγνωρίζεται ως μονάδες άνθρακα, πιο συγκεκριμένα ως μονάδες δέσμευσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πρακτικές αποφυγής και δέσμευσης άνθρακα θεωρούνται ανώτερες από τις συμβατικές πρακτικές και είναι φιλικές προς το περιβάλλον χωρίς να επιφέρουν κανένα πρόβλημα στην απόδοση των καλλιεργειών. Επιπλέον, αποκαθιστούν την υγεία του εδάφους δημιουργώντας μακροπρόθεσμα οφέλη, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν πιστώσεις στους αγρότες που τις εφαρμόζουν.

Βιβλιογραφία:

FAO, 2010. Carbon Finance Possibilities for Agriculture, Forestry and Other Land Use Projects in a Smallholder Context. pp 6 – 9.

https://www.fao.org/3/me421e/me421e.pdf

https://www.wri.org/insights/everything-you-need-know-about-agricultural-emissions