Γενικές πληροφορίες για το φυτό και τις ποικιλίες της γλυκοπατάτας

Φυσιολογία του φυτού της γλυκοπατάτας και περιβαλλοντικές ανάγκες

Η γλυκοπατάτα (Ipomoea batatas L) είναι ένα δικοτυλήδονο τροπικό φυτό της οικογένειας Convolvulaceae. Είναι πολυετές φυτό (μόνο στις ζώνες ανθεκτικότητας 10-11), αν και καλλιεργείται κυρίως ως ετήσια καλλιέργεια (στις ζώνες 5-9). Τα φυτά μπορούν να αναπτυχθούν σε γεωγραφικά πλάτη από 40°Β έως 32°Ν και από το επίπεδο της θάλασσας έως και 3.000 μέτρα υψόμετρο. Οι γλυκοπατάτες κατατάσσονται στην ίδια οικογένεια με την ‘’πρωινή χαρά’’ ή αλλιώς ιππομέα. Παρά την ομοιότητά τους με τις κοινές πατάτες, πρόκειται για δύο ξεχωριστά είδη που δεν σχετίζονται μεταξύ τους (ανήκουν μάλιστα σε διαφορετικές οικογένειες). Ωστόσο, και τα δύο ανήκουν στην ίδια ταξινομική τάξη (Solanales). Το βρώσιμο μέρος του φυτού, οι γλυκοπατάτες, είναι στην πραγματικότητα οι κονδυλώδεις ρίζες του φυτού, αλλά τα φύλλα και οι μίσχοι είναι επίσης βρώσιμα (σε αντίθεση με αυτά της κοινής πατάτας). 

Το φυτό έχει πράσινα (μερικές φορές κιτρινωπά ή μωβ) ωοειδή έως καρδιόσχημα εναλλασσόμενα φύλλα. Οι βλαστοί είναι λεπτοί και έχουν μήκος έως και 4 μέτρα, με πολλούς πλευρικούς βλαστούς που προέρχονται από τους κύριους βλαστούς. Τα φυτά μπορούν να αποκτήσουν ύψος 1,8-3 μέτρα και να επεκταθούν σε έκταση έως 2,5-3 μέτρα. Τα άνθη είναι μονά, συμπέταλα, σε σχήμα χοανοειδές, λευκά-μωβ-μπλε ή λευκά-ροζ, που μοιάζουν με τα άνθη της πρωινής χαράς. Οι καρποί είναι μικρές λείες κάψουλες (5-8 mm) και περιέχουν 1-4 σπόρους μαύρου χρώματος. Οι ρίζες της Ipomoea batatas αναπτύσσουν αποθηκευτικούς σχηματισμούς (οι εμπορικές γλυκοπατάτες) που ποικίλλουν στο σχήμα, και ανάλογα με την ποικιλία- μπορεί να είναι από στρογγυλές έως λεπτές και μακριές με μυτερό άκρο. Το χρώμα των κονδύλων των ριζών διαφέρει, ανάλογα με την ποικιλία, και μπορεί να είναι λευκό, κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο ή μοβ. Οι γλυκοπατάτες περιέχουν κυρίως αμύλο, και άλλες ουσίες και χρησιμοποιούνται φυσικά ως πηγή θρεπτικών συστατικών για το φυτό κατά τη διάρκεια περιόδων στρες.

Το φυτό προέρχεται από την Κεντρική Αμερική και ευδοκιμεί κυρίως σε τροπικά, υποτροπικά ή μουσωνικά και εύκρατα κλίματα. Για την καλλιέργεια αυτών των φυτών προτιμώνται ηλιόλουστες τοποθεσίες (ημερήσια έκθεση τουλάχιστον 6 ώρες στο ηλιακό φως). Ενώ τα φυτά γλυκοπατάτας είναι σχετικά ανθεκτικά στην ξηρασία (όταν η καταπόνηση διαρκεί για μικρό χρονικό διάστημα), η επαρκής παροχή νερού επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη και την απόδοσή τους. Ως μια καλλιέργεια που προτιμά τα θερμά κλίματα δεν είναι πολύ ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες. Για αυτό η φύτευσή της πρέπει να γίνεται μετά τον τελευταίο ανοιξιάτικο παγετό, όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι πάνω από 18 °C . Οι θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 15 °C έως 35 °C κρίνονται οι πιο κατάλληλες για την ανάπτυξη των φυτών.

Κατά τη διάρκεια της ισπανικής αποικιοκρατίας, οι γλυκοπατάτες διαδόθηκαν στις Φιλιππίνες, ενώ από το 1604 ήταν ήδη γνωστές στην Ιαπωνία και την Ευρώπη. Στην Ασία, οι γλυκοπατάτες χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή αλκοολούχων ποτών και ζωοτροφών και πολύ λιγότερο για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις άλλες περιοχές όπου η γλυκοπατάτα χρησιμοποιείται κυρίως για ανθρώπινη κατανάλωση και δευτερευόντως για ζωοτροφές. Το αλκοόλ δεν παράγεται σχεδόν ποτέ από τις γλυκοπατάτες σε αυτές τις περιοχές. 

Σύμφωνα με την FAOSTAT, οι 5 κορυφαίες χώρες για παραγωγή γλυκοπατάτας είναι:

1. Κίνα (περίπου 70 εκατομμύρια τόνοι)
2. Νιγηρία-Μαλάουι 
3. Τανζανία 
4. Ινδονησία 
5. Ουγκάντα 

Τύποι και ποικιλίες γλυκοπατάτας

Ενώ υπάρχει μεγάλη γενετική ποικιλομορφία, εκατοντάδες παραδοσιακές ποικιλίες και εντόπιες ποικιλίες καλλιεργούνται παγκοσμίως, λίγες εξ’αυτών χρησιμοποιούνται σε εκτάσεις μεγαλύτερης κλίμακας που προορίζονται για εμπορική καλλιέργεια. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, οι 2 κυρίως καλλιεργούμενες ποικιλίες γλυκοπατάτας είναι η “Jewel” και η “Beauregard”. 

Οι ποικιλίες γλυκοπατάτας ομαδοποιούνται σε 2 κύριες κατηγορίες με βάση την υφή της σάρκας τους. Έτσι, έχουμε:

1. Κατηγορία με υγρή σάρκα (π.χ. εδώ ανήκει η ποικιλία Beauregard).
2. Κατηγορία με ξηρή σάρκα (π.χ. εδώ ανήκει η ποικιλία O’Henry και Hanna).

Δημοφιλείς ποικιλίες γλυκοπατάτας

Ορισμένες γνωστές ποικιλίες γλυκοπατάτας είναι οι εξής: 

• Beauregard: Αυτή η ποικιλία δίνει γλυκοπατάτες με ανοιχτό ροζ φλοιό και πορτοκαλί σάρκα με μέτρια έως πολύ γλυκιά γεύση που αποθηκεύονται με μεγάλη ευκολία. Η εν λογω ποικιλία είναι ανθεκτική σε αρκετές ασθένειες αλλά είναι ευαίσθητη στους νηματώδεις του ριζικού κόμβου και στη βακτηριακή σήψη. 
• Jewel: Είναι μία από τις ποικιλίες με τον μεγαλύτερο κύκλο ζωής (έως και 135 ημέρες) που μπορεί να δώσει υψηλές αποδόσεις. Οι γλυκοπατάτες που παράγονται έχουν βαθύ πορτοκαλοκάστανο φλοιό και πορτοκαλί σάρκα και μπορούν να αποθηκευτούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ποικιλία προτιμάται από τους αγρότες λόγω της σχετικά καλής ανθεκτικότητάς της σε πολλούς εχθρούς και ασθένειες. Ωστόσο, είναι ευαίσθητη στη ριζοκτονίαση.
• Evangeline: Έχει ανοιχτό ροζ φλοιό και έντονα πορτοκαλί σάρκα. Τα φυτά της ποικιλίας αυτής είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στους νηματώδεις του ριζικού κόμβου, αλλά ευαίσθητα στη σκληροφυτική σήψη και στη βακτηριακή σήψη των ριζών. Όσον αφορά την αποθήκευση, ενδεχομένως το χρώμα της φλούδας να αλλοιώνεται λίγο. 
• Georgia Jet: Αυτή η ποικιλία είναι ανθεκτική στο κρύο και τα φυτά έχουν γρήγορο ρυθμό ανάπτυξης. Οι γλυκοπατάτες έχουν ανοιχτό ροζ-μωβ φλοιό και πορτοκαλί σάρκα. Είναι λιγότερο γλυκές από τις προαναφερθείσες ποικιλίες, αλλά είναι ιδανικές για ψήσιμο. Επιπλέον, τα φυτά της ποικιλίας αυτής δίνουν σχετικά υψηλές αποδόσεις. Είναι μία από τις ποικιλίες που προτιμούν περισσότερο οι ερασιτέχνες αγρότες. 
• O’Henry: προέρχεται από την ποικιλία Beauregard. Οι γλυκοπατάτες αυτής της ποικιλίας έχουν λευκή κρεμώδη σάρκα και φλούδα και γλυκιά, ήπια γεύση. Ήταν αρκετά δημοφιλής στα τέλη του 20ου αιώνα λόγω των υψηλών αποδόσεων και της εύκολης αποθήκευσης της. Αυτός ο τύπος είναι ιδανικός για ψήσιμο και τηγάνισμα.

Βιβλιογραφία:

• https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/1/4/1423
• http://www.sweetpotatoknowledge.org/wp-content/
• https://hort.purdue.edu/newcrop/CropFactSheets/sweetpotato.html
• https://cipotato.org/sweetpotato/how-sweetpotato-grows/
• https://hgic.clemson.edu/factsheet/sweet-potato/
• https://lsuagcenter.com/portals/our_offices/research_stations/sweetpotato/features/varieties/sweet-potato-variety-descriptions
• https://cropgenebank.sgrp.cgiar.org/index.php/regeneration-guidelines-of-crops/sweet-potato-mainmenu-413
• https://plants.ces.ncsu.edu/plants/ipomoea-batatas/

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο τον καλλιεργητικό οδηγό για την γλυκοπατάτα εδώ:

Γενικά στοιχεία για την γλυκοπατάτα

Γενικές πληροφορίες για το φυτό και τις ποικιλίες της γλυκοπατάτας

Γλυκοπατάτα: διατροφική αξία και οφέλη για την υγεία

Πώς να καλλιεργήσετε γλυκοπατάτες στην αυλή σας

Επαγγελματική καλλιέργεια γλυκοπατάτας

Πώς παράγουμε γλυκοπατάτες από φύτρες

Γλυκοπατάτα: εδαφικές απαιτήσεις, προετοιμασία εδάφους και φύτευση

Άρδευση γλυκοπατάτας

Λίπανση γλυκοπατάτας

Παράσιτα, ασθένειες και έλεγχος ζιζανίων στην καλλιέργεια της γλυκοπατάτας

Απόδοση, συγκομιδή, ωρίμανση και αποθήκευση γλυκοπατάτας