Βασικές έννοιες για τα οπωροφόρα δέντρα – Οπωρολογία

Με τι ασχολείται η επιστήμη της οπωρολογίας?

Η οπωρολογία, είναι το επιστημονικό πεδίο που μελετά την καλλιέργεια οπωροφόρων δέντρων και των καρπών τους. Ως διεπιστημονικός κλάδος της δενδροκομίας, η οπωρολογία περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα
επιστημονικών πεδίων, όπως η βοτανική, η γενετική, η φυσιολογία και η γεωπονία. Μέσω της επιμελούς έρευνας των ειδών των οπωροφόρων δέντρων, των προτύπων ανάπτυξής τους, των γενετικών παραλλαγών
και της παραγωγής φρούτων, οι οπωρολόγοι αναπτύσσουν και βελτιώνουν την ποιότητα και την απόδοση των φρούτων, συμβάλλοντας σημαντικά στη γεωργία.

Ποιες είναι οι κύριες κατηγορίες οπωροφόρων/καρποφόρων δέντρων;

Η δενδροκομία χωρίζει τα καρποφόρα δέντρα σε διάφορες κατηγορίες με βάση την βοτανική τους ταξινόμηση, το είδος του καρπού, τον ρυθμό ανάπτυξης καθώς και τις κλιματικές απαιτήσεις. Η βασικότερη
κατηγοριοποίηση αφορά το είδος του καρπού και περιλαμβάνει τα πυρηνόκαρπα, τα μηλοειδή, τα ακρόδρυα και τα εσπεριδοειδή.

Ποια δέντρα ανήκουν στην κατηγορία των Πυρηνόκαρπων;

• Πυρηνόκαρπα: Τα πυρηνόκαρπα ταξινομούνται στην οικογένεια Rosaceae. Χαρακτηρίζονται από έναν ενιαίο σπόρο (κουκούτσι) που περιβάλλεται από ένα σαρκώδες εξωτερικό. Τα κοινά πυρηνόκαρπα περιλαμβάνουν τα ροδάκινα, τα δαμάσκηνα, τα κεράσια, τα βερίκοκα, τα νεκταρίνια και τα βύσσινα. Εκτιμώνται για τις χυμώδεις γεύσεις τους και απολαμβάνονται φρέσκα, αποξηραμένα και κονσερβοποιημένα καθώς χρησιμοποιούνται σε διάφορες γαστρονομικές δημιουργίες.

Ποια δέντρα ανήκουν στην κατηγορία των Μηλοειδών;

• Μηλοειδή: Τα μηλοειδή χαρακτηρίζονται από έναν σχετικά μικρότερο σε μέγεθος πυρήνα, ο οποίος περιβάλλεται από ένα σαρκώδες εξωτερικό. Παραδείγματα αυτών των δέντρων είναι η μηλιά, η αχλαδιά και η κυδωνιά. Αυτά τα φρούτα έχουν μια χαρακτηριστική υφή και είναι συνήθως πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, γεγονός που τα καθιστά δημοφιλείς επιλογές για φρέσκια κατανάλωση, μαγείρεμα και επεξεργασία σε χυμούς και σάλτσες.

Ποια δέντρα ανήκουν στην κατηγορία Ακρόδρυα;

• Ακρόδρυα: Τα ακρόδρυα ή αλλιώς ξηροί καρποί χαρακτηρίζονται από την παρουσία ενός σκληρού, ξυλώδους κελύφους που περικλείει τον καρπό. Συνήθως σχηματίζονται από το τοίχωμα των ωοθηκών του λουλουδιού του δέντρου, το οποίο υφίσταται μια διαδικασία ωρίμανσης και σκλήρυνσης για να προστατεύσει τον εσωτερικό σπόρο. Αυτά τα δέντρα περιλαμβάνουν την καρυδιά, την αμυγδαλιά, την καστανιά, την φιστίκια και την φουντούκια.

Ποια δέντρα ανήκουν στην κατηγορία των Εσπεριδοειδών;

• Εσπεριδοειδή: Τα εσπεριδοειδή ανήκουν στην οικογένεια των Rutaceae και είναι γνωστά για την ξινή τους γεύση και το έντονό τους άρωμα. Χαρακτηρίζονται από έναν παχύ φλοιό και την τραχεία,
κέρινη επιφάνειά του. Τα εσπεριδοειδή περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία δέντρων, όπως την πορτοκαλιά, την λεμονιά, το λάιμ, το γκρέιπφρουτ και την μανταρινιά. Αυτά τα φρούτα εκτιμώνται για τη δροσιστική τους γεύση και την υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C.

Εκτός από αυτές τις κύριες κατηγορίες, η οπωρολογία λαμβάνει υπόψη και άλλους παράγοντες, όπως η ανάπτυξη των δέντρων, η καρποφορία, η κλιματικές απαιτήσεις και η αντοχή σε ασθένειες. Αυτές οι
κατηγορίες βοηθούν τους δενδροκόμους να διαχειριστούν ειδικές απαιτήσεις διαφόρων ποικιλιών βελτιώνοντας την ανάπτυξη, την ποιότητα και την παραγωγικότητα των δέντρων και των φρούτων τους.

Ανεξάρτητα από τα είδη των δέντρων που εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες, ο κλάδος της οπωρολογίας, ξεχωρίζει ακόμα τρεις μικρότερες κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα εξής δέντρα:

Ελαιοειδή (Oleaceae)

Αγριελιά (Olea europaea var. oleaster ή Olea europaea var. Sylvestris)

Γιασεμί (γεν. Jasminum)

Ελιά (γεν. Olea)

Λιγούστρο (γεν. Ligustrum)

Πασχαλιά (γεν. Syringa)

Φράξινος ο όρνος (γεν. Fraxinus)

Αμπελοειδή (Vitaceae)

Αμπέλι (γεν. Vitis)

Αμπέλοψις (γεν. Ampelopsis)

Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος (γεν. Parthenocissus)

Μικρά οπωροφόρα

Φράουλα (Fragaria)

Βατόμουρο (Rubus)

Σμέουρο (Rubus)

Μύρτιλο (Vaccinium)

Ιπποφαές (Hippophae L.)

Αρώνια (Aronia)

Γκότζι μπέρι (Lycium)

Κράνμπερι (Vaccinium)

Πώς ορίζεται η ‘συχνότητα καρποφορίας’ (fruiting frequency) και γιατί είναι σημαντική;

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας για την κατηγοριοποίηση των δέντρων είναι η συχνότητα καρποφορίας τους. Η συχνότητα καρποφορίας ορίζεται ως τον αριθμό των φορών που ένα δέντρο θα καρποφορήσει μέσα σε ένα χρόνο. Αυτή η συχνότητα μπορεί να παρατηρηθεί μία, δύο ή πολλές φορές κατά την διάρκεια ενός έτους. Η καρποφορία στα δέντρα επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως το είδος του δέντρου, η ποικιλία του, το τοπικό κλίμα, οι εδαφικές συνθήκες, οι γεωργικές πρακτικές, η διαθεσιμότητα νερού και θρεπτικών συστατικών, η έκθεση στον ήλιο, καθώς και η ηλικία του δέντρου. Δεν υπάρχει επίσημη
ορολογία για αυτήν την κατηγοριοποίηση, καθώς η ίδια ακριβώς ποικιλία λεμονιάς, για παράδειγμα, μπορεί να εμφανίσει διαφορετικές συχνότητες καρποφορίας ανάλογα με το μέρος φύτευσης. Ωστόσο, είναι
σημαντικό να χρησιμοποιηθεί αυτός ο χαρακτηρισμός σε τοπική κλίμακα, καθώς αυτές οι πληροφορίες είναι τεράστιας σημασίας για τους καλλιεργητές που θέλουν να αποφασίσουν ποια ποικιλία θα φυτεύσουν στον οπωρώνα τους. Η συχνότητα καρποφορίας των δέντρων έχει άμεσο αντίκτυπο στις αποδόσεις των καλλιεργειών και συμπερασματικά στις οικονομικές απολαβές.

Ποιες είναι οι κατηγορίες των οπωροφόρων δέντρων ανάλογα με τη συχνότητα καρποφορίας τους;

Τα μοτίβα καρποφορίας εξαρτώνται κυρίως από τις καιρικές συνθήκες. Τα δέντρα θα παρουσιάσουν αυξημένη παραγωγή καρπών υπό ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες οι οποίες είναι σταθερές στο χρόνο. Για
παράδειγμα, το μεσογειακό κλίμα επιτρέπει σε ένα μεγάλο ποσοστό δέντρων να καρποφορούν περισσότερο από μία φορά το χρόνο. Ενώ η ίδια ποικιλία δέντρου θα καρποφορούσε μόνο μια φορά το χρόνο σε
ψυχρότερο περιβάλλον όπως αυτό της Βόρειας Ευρώπης.

Τι σημαίνει ‘μονόφορα δέντρα’?

• ΜΟΝΟΦΟΡΑ ΔΕΝΤΡΑ: Μονόφορες είναι οι ποικιλίες δέντρων που παράγουν καρπούς μόνο μία φορά το χρόνο. Αυτή είναι και η κύρια σοδειά τους. Η παραγωγή αυτή διαρκεί για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα πριν το δέντρο εισέλθει σε περίοδο ληθάργου. Τα μονόφορα δέντρα περιλαμβάνουν πολλά διαφορετικά είδη, όπως για παράδειγμα η μηλιά, η αχλαδιά και η κερασιά. Το μέγεθος των καρπών παίζει σημαντικό ρόλο στη συχνότητα καρποφορίας αφού αυξάνεται το ποσοστό ενέργειας που χρειάζεται το δέντρο για την παραγωγή τους.

Τι σημαίνει ‘δίφορα δέντρα’?

• ΔΙΦΟΡΑ ΔΕΝΤΡΑ: Δίφορες είναι οι ποικιλίες δέντρων που παράγουν καρπούς δύο φορές το χρόνο. Η πρώτη σοδειά πραγματοποιείται την άνοιξη και η δεύτερη το φθινόπωρο. Κατά τη διάρκεια της
άνοιξης, τα δίφορα δέντρα ανθίζουν και παράγουν έναν μικρό αριθμό καρπών, ενώ κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, παράγουν την κύρια σοδειά τους. Τα δίφορα δέντρα περιλαμβάνουν πολλά
διαφορετικά είδη, όπως για παράδειγμα τα περισσότερα εσπεριδοειδή.

Τι σημαίνει ‘πολύφορα δέντρα’?

• ΠΟΛΥΦΟΡΑ ΔΕΝΤΡΑ: Πολύφορες είναι οι ποικιλίες δέντρων που δίνουν καρπούς καθόλη την διάρκεια του έτους. Συνήθως, αυτό σημαίνει ότι το δέντρο παράγει καρπούς σε διαφορετικά σημεία πάνω στα κλαδιά και τις κορυφές ανεξαρτήτως εποχής. Τα πολύφορα δέντρα παράγουν συνήθως μικρότερους καρπούς σε σύγκριση με τα μονόφορα ή δίφορα δέντρα. Παραδείγματα πολύφορων δέντρων είναι η αχλαδιά, η ροδιά ή και η συκιά