Απόδοση, Συγκομιδή και Αποθήκευση του Ηλίανθου

Απόδοση σε Ηλιόσπορους και Έλαιο ανά εκτάριο, acre και στρέμμα

Κύριος στόχος κάθε παραγωγού είναι να εξασφαλίσει ότι η καλλιέργειά του θα καταφέρει να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της και ότι θα επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή απόδοση. Γενικά, οι αποδόσεις έχουν αυξηθεί παγκοσμίως τον τελευταίο μισό αιώνα, καταρρίπτοντας το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Από 1-1,6 τόνους σπόρων ανά εκτάριο ή 100-160 kg ανά στρέμμα (892-1.427 lbm/ac) το 1970, σήμερα, οι χώρες με κορυφαία απόδοση, όπως η Γαλλία και η Κίνα αναφέρουν μέσες αποδόσεις που υπερβαίνουν τους 2-2,2 τόνους/εκτάριο ή 200-220 kg ανά στρέμμα (1.784-1.963 lbm/ac). (1). Αυτή η αύξηση της απόδοσης αποδίδεται κυρίως στην ανάπτυξη νέων αυτογόνιμων, υψηλής απόδοσης υβριδίων και βελτιωμένων γεωργικών πρακτικών και μηχανημάτων. Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι ο άγριος ηλίανθος ή οι παλιές ποικιλίες φέρουν αυτοασυμβίβαστο (αδυναμία αυτογονιμοποίησης). Αυτό σημαίνει ότι τα φυτά εξαρτιόνταν από επικονιαστές για τη γονιμοποίηση και την παραγωγή σπόρων. Η δημιουργία σύγχρονων ποικιλιών έδωσε την λύση σε αυτό το πρόβλημα αυξάνοντας τις αποδόσεις ακόμη και χωρίς επαρκείς επικονιαστές. Ωστόσο, ακόμη και τα σύγχρονα υβρίδια ηλίανθου μπορούν να ευνοηθούν σημαντικά από την επικονίαση. Οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι η απόδοση θα μπορούσε να αυξηθεί έως και 48,8%, και το ποσοστό λαδιού θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 6,4% στα υβρίδια που εκτίθενται σε μέλισσες (2). Εάν οι αγρότες θέλουν να επωφεληθούν από αυτά τα έντομα, πρέπει να χρησιμοποιούν φιλικά προς τις μέλισσες φυτοφάρμακα, να ψεκάζουν το βράδυ και να ενημερώνουν μελισσοκόμους με γειτονικά χωράφια για τέτοιες ενέργειες.

Τυπικά, η μέση απόδοση σε σπόρους ηλίανθου που καλλιεργήθηκε σε γόνιμο έδαφος απο έναν έμπειρο παραγωγό κυμαίνεται από 2,3 έως 2,5 t/ha ή 230-250 kg/στρέμμα (2050-2230 lbm/acre). Οι αριθμοί αυτοί μειώνονται όταν η καλλιέργεια αναπτύσσεται σε ξηρές συνθήκες, χωρίς άρδευση και με λίγες βροχοπτώσεις, φτάνοντας τους 0,7-2,0 t/ha ή 70-200 kg/στρέμμα (624-1784 lbm/ac). Σε αρδευόμενες καλλιέργειες ή σε χωράφια με επαρκείς βροχοπτώσεις και υγρασία εδάφους, ένας έμπειρος γεωργός μπορεί να επιτύχει απόδοση καλλιέργειας 4,0 t/ha ή 400 kg/στρέμμα (3569 lbm/ac). Σε ελαιούχους ηλίανθους, στις περισσότερες περιπτώσεις η απόδοση ελαίου μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 1 και 3 t/ha ή 100-300 kg/στρέμμα (892 και 2.2677 lbm/ac), όταν δεν υπάρχουν περιοριστικοί παράγοντες. Σε ορισμένες περιοχές έχουν αναφερθεί αποδόσεις ρεκόρ ακόμη και 5,7 τόνων ανά εκτάριο ή 570 kg/στρέμμα (5000 lbm/ac) (Toensmeier, 2016).

Η τελική απόδοση ηλίανθου μπορεί να επηρεαστεί από τους ακόλουθους παράγοντες:

  • την ποικιλία ηλίανθου-υβριδίου
  • την ποιότητα του σπόρου που χρησιμοποιείται 
  • το περιβάλλον (θερμοκρασία, έδαφος κ.λπ.)
  • Τον αριθμό των βροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου (ή τη διαθεσιμότητα άρδευσης)
  • τη διαθεσιμότητα θρεπτικών ουσιών (γονιμότητα του εδάφους, ιστορικό καλλιεργειών και πρόγραμμα λίπανσης)
  • την υγεία των φυτών (διαχείριση παρασίτων και ασθενειών)
  • τη διαθεσιμότητα των κατάλληλων μηχανημάτων

Ο γεωργός μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλούς διαφορετικούς τρόπους για να υπολογίσει την απόδοση της καλλιέργειας στο τέλος της σεζόν πριν από τη συγκομιδή. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο χρήσης αντίστοιχων τύπων, επισκεφτείτε τον ιστότοπο του NDSU (N. Dakota State University) (3).

Συγκομιδή Ηλίανθου

Χρόνος Συγκομιδής

Οι περισσότερες ποικιλίες ηλίανθου ολοκληρώνουν τον κύκλο ζωής τους μέσα σε 90-120 ημέρες μετά τη σπορά. Φυσικά, αυτός ο χρόνος μπορεί να ποικίλλει σημαντικά βάσειδιαφορετικών παραγόντων (βιοτικές και αβιοτικές καταπονήσεις, ποικιλία κ.λπ.). Για το λόγο αυτό, ο αγρότης πρέπει να έχει και μια άλλη ένδειξη που να αντικατοπτρίζει τη φυσιολογική ωριμότητα των φυτών και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σήμα για την συγκομιδή. Η αλλαγή του χρώματος του πίσω μέρους του κεφαλιού από πράσινο σε κίτρινο και των βρακτίων σε καφέ συνήθως υποδηλώνουν τη φυσιολογική ωριμότητα του ηλίανθου. Αυτό είναι το Στάδιο R-9 και συμβαίνει 30-45 ημέρες μετά την άνθηση, περίπου στα μέσα του φθινοπώρου. Η υγρασία των σπόρων είναι ακόμα υψηλή στο 35% (20-50%) σε αυτό το στάδιο. Από εκείνη τη στιγμή, η συγκομιδή μπορεί να ξεκινήσει καθώς δεν αναμένεται επιπλέον αύξηση της απόδοσης.

Αντίθετα, η περίοδος μεταξύ της ωρίμανσης και της συγκομιδής θα πρέπει να διατηρηθεί όσο το δυνατόν μικρότερη, διότι υπάρχει κίνδυνος απώλειας απόδοσης λόγω ασθενειών, ζημιών στα πτηνά ή υγρού καιρού. Μετά την ωρίμανση, τα φυτά πρέπει να στεγνώσουν και η περιεκτικότητα σε υγρασία των σπόρων πρέπει να μειωθεί. Για να επιτευχθεί αυτό, ορισμένοι αγρότες μπορούν να επωφεληθούν από τους πρώιμους παγετούς του φθινοπώρου ή από την εφαρμογή ουσιών που επιταχύνουν την ξήρανση των φυτών. Τέτοια προϊόντα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται πριν από τη φυσιολογική ωρίμανση της καλλιέργειας, γιατί μπορούν να μειώσουν την απόδοση και την περιεκτικότητα σε έλαιο. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ακόμη και με τη χρήση τέτοιων ουσιών, η ξήρανση των σπόρων θα είναι πολύ πιο αργή σε σύγκριση με την ξήραναση ολόκληρου του φυτού.

Σε γενικές γραμμές, η μηχανική συγκομιδή (με κομπίνες) μπορεί να ξεκινήσει όταν οι σπόροι έχουν υγρασία κάτω από 18-20%. Ωστόσο, ορισμένοι αγρότες προτιμούν να καθυστερήσουν τη συγκομιδή έως ότου η περιεκτικότητα σε υγρασία του σπόρου μειωθεί στο 9,5%, επιτρέποντας την ασφαλή και άμεση αποθήκευση. Ωστόσο, σε τόσο χαμηλή υγρασία, υπάρχει υψηλός κίνδυνος θραύσης τους(2). Ο γεωργός θα πρέπει επίσης να εξετάσει τις απαιτήσεις ποιότητας της αγοράς για τον τύπο του ηλίανθου που καλλιεργεί. Για παράδειγμα, για τον βρώσιμο ηλίανθο, τα συμβόλαια απαιτούν συνήθως 10% υγρασία, λιγότερο από 1% σκληρώτια και 155 g/0,5 L (περίπου 25 lb/bu) σε δοκιμή βάρους (4).

Πώς να συγκομίσετε τους ηλίανθους, ελαχιστοποιώντας τις απώλειες

Η συγκομιδή του ηλίανθου γίνεται με το χέρι ή μηχανικά. Η δεύτερη επιλογή είναι φυσικά η πιο διαδεδομένη, ειδικά στις εμπορικές καλλιέργειες. Για το σκοπό αυτό, οι αγρότες μπορούν να χρησιμοποιήσουν θεριζοαλωνιστικές μηχανές αποκλειστικά για ηλίανθους είτε θεριζοαλωνιστικές «all crop» που χρησιμοποιούνται για τον αλωνισμό μικρόκοκκων σιτηρών, όπως το σιτάρι ή ακόμη και η σόγια (5). Διατίθεται μια ποικιλία κεφαλών για τα μηχανήματα, με την ικανότητα να συλλέγουν τις κεφαλές του ηλίανθου και να απορρίτουν τα καλάμια. Όταν δεν έχει ακολουθηθεί σπορά σε γραμμές, υπάρχουν κατάλληλα μηχανήματα για την συγκομιδή (4).

Για να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες απόδοσης κατά τη μηχανική συγκομιδή, ο αγρότης πρέπει να γνωρίζει τους παράγοντες που τις προκαλούν και να κάνει κάποιες προσαρμογές. Οι 3 κύριοι λόγοι για τις απώλειες κατά τη συγκομιδή είναι (2):

  1. Η αποτυχημένη συγκομιδή πλαγιασμένων φυτών,
  2. Η απώλεια της κεφαλής, καθώς τα φυτά μπαίνουν στο μηχάνημα,
  3. Η απώλεια κατά τον διαχωρισμό των σπόρων.

Μερικές τυπικές ρυθμίσεις στην κομπίνα που μπορούν να βοηθήσουν τον αγρότη να μειώσει τον κίνδυνο απωλειών κατά τη συγκομιδή περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: Η ταχύτητα της θα πρέπει να είναι περίπου 3 έως 5 μίλια την ώρα και να προσαρμόζεται ανάλογα με την περιεκτικότητα του ηλιόσπορου σε υγρασία, τον αριθμό των φυτών και την απόδοση της καλλιέργειας. Για παράδειγμα, ο χειριστής θα πρέπει να μειώνει την ταχύτητα όταν η περιεκτικότητα σε υγρασία των σπόρων είναι χαμηλή για να αποφευχθούν απώλειες θραύσης. Σε σύγκριση με άλλες καλλιέργειες, στον ηλίανθο, η ταχύτητα αέρα θα πρέπει να μειωθεί για να αποφευχθεί η εκτόξευση των σπόρων από το κομπίνα λόγω του μικρότερού τους βάρους. Το κοίλο μέρος του μηχανήματος (concave) πρέπει να λειτουργεί ορθάνοιχτο, ενώ η ταχύτητα του κυλίνδρου πρέπει συνήθως να είναι 250 έως 400 rpm. Τέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα πάνω κόσκινο 1/2 έως 5/8 ίντσας και ένα κάτω κόσκινο 3/8 ίντσας (6, 5).

Ο αγρότης θα πρέπει επίσης να έχει υπόψη του ότι το μικρότερο βάρος και το μεγαλύτερο μέγεθος των ηλιόσπορων από τους μικρούς κόκκους επηρεάζουν το κόστος μεταφοράς. Γενικά, τα τυπικά βάρη για τους ηλιόσπορους είναι περίπου 28-32 λίβρες/bu, με το πρότυπο ποιότητας των ΗΠΑ να είναι ακόμη χαμηλότερο (6).

Μετασυλλεκτικός χειρσιμός: Ξήρανση και αποθήκευση ηλιόσπορων

Η πρώιμη συγκομιδή, πάντα μετά τη φυσιολογική ωρίμανση του φυτού, μπορεί να έχει πολλά οφέλη. Ωστόσο, η υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία των σπόρων εκείνη τη στιγμή καθιστά την αποθήκευση του προϊόντος απαγορευτική. Οι σπόροι πρέπει να στεγνώσουν για να εξασφαλιστεί μια ασφαλής και παρατεταμένη διάρκεια αποθήκευσης. Το αποδεκτό επίπεδο υγρασίας των σπόρων εξαρτάται από τις συνθήκες αποθήκευσης (θερμοκρασία κ.λπ.) και την επιθυμητή περίοδο αποθήκευσης. Για παράδειγμα, για προσωρινή αποθήκευση, οι σπόροι μπορεί να έχουν υγρασία 12%, ενώ σε συνθήκες ψύξης και επαρκούς αερισμού, ακόμη και 15% μπορεί να είναι αποδεκτό. Ωστόσο, απαιτείται λιγότερο από 10% υγρασία για μεγαλύτερη αποθήκευση. Οι ελαιούχοι ηλίανθοι δεν πρέπει να αποθηκεύονται σε υγρασία πάνω από 10% και 8% κατά τη διάρκεια του χειμώνα και του καλοκαιριού, αντίστοιχα. Γενικά, όσο υψηλότερη είναι η περιεκτικότητα σε σπορέλαιο, τόσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο υγρασίας για καλύτερη αποθήκευση (7). Ομοίως, οι ηλίανθοι χωρίς ελαιούχους σπόρους δεν πρέπει να αποθηκεύονται με πάνω από 11 % υγρασία κατά τη διάρκεια του χειμώνα και 10 % κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (8, 2).

Ο αγρότης μπορεί να ξηράνει μηχανικά τους σπόρους χρησιμοποιώντας ροή αέρα, χαμηλής θερμοκρασίας ή υψηλής θερμοκρασίας στο σιλό, ξηραντήρες παρτίδας και συνεχούς ροής για να πετύχει τα επιθυμητά επίπεδα υγρασίας στους σπόρους. Ανάλογα με την αρχική υγρασία, τη ροή αέρα και τη θερμοκρασία, η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει από 3 έως 6 εβδομάδες. Να είστε προσεκτικοί ή να αποφεύγετε τη χρήση συστημάτων που ξηραίνουν καλαμπόκι ή μικρόκοκκα σιτηρά, επειδή ξεραίνουν υπερβολικά τους ηλίανθους. Συνήθως, χρησιμοποιείται θερμοκρασία ξήρανσης μεταξύ 43 και 104 °C (110-220 °F), καθώς δεν επηρεάζει αρνητικά την σύσταση του ελαίου και των λιπαρών οξέων. Όταν η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη, η ξήρανση θα διαρκέσει περισσότερο. Για βρώσιμους ηλίανθους, αποφύγετε τη χρήση πολύ υψηλής θερμοκρασίας που μπορεί να βλάψει τους σπόρους. Για σπόρους που θα χρησιμοποιηθούν ως υλικό αναπαραγωγής, πρέπει πάντα να χρησιμοποιείται θερμοκρασία κάτω από 43 °C (110 °F) (9).

Η ξήρανση και η ψύξη των ηλιόσπορων μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της υγείας και της ποιότητάς τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οι σπόροι που συγκομίζονται έχουν συνήθως θερμοκρασία γύρω στους 30 °C (86 °F). Για την αποθήκευσή τους, μαζί με την υγρασία, πρέπει να μειώσουμε τη θερμοκρασία των σπόρων κάτω από τους 20 °C (68 °F). Η θερμοκρασία αποθήκευσης πρέπει να διατηρηθεί μεταξύ 10-18 °C (50-64.4 °F) για να επιβραδυνθεί η αναπαραγωγή παρασίτων και η εξάπλωση μυκητιακών ασθενειών. Για να διασφαλιστεί αυτό, απαιτείται συχνός έλεγχος και δειγματοληψία. Η επιθεώρηση πρέπει να γίνεται κάθε 15 ημέρες για τους αποθηκευμένους ηλιόσπορους, σε σύγκριση με μία φορά το μήνα που απαιτείται στα μικρόκοκκα σιτηρά (7). Οι εγκαταστάσεις που είναι κατάλληλες για την αποθήκευση μικρόκοκκων σιτηρών είναι επίσης κατάλληλες για ηλιόσπορους. Όταν ο χώρος του σιλό είναι περιορισμένος, ως μια εναλλακτική λύση, ο αγρότης μπορεί να χρησιμοποιήσει τσουβάλια για να αποθηκεύσει ηλιόσπορους (10).

Τέλος, ανάλογα με την εμπορική τους χρήση, μετά την αποθήκευση, οι σπόροι μπορούν να συσκευαστούν και να πωληθούν απευθείας στους καταναλωτές ή για εκχύλιση ελαίου. Μπορείτε να βρείτε αναλυτικότερες πληροφορίες σχετικά με την παρασκευή ηλιόσπορων και την εκχύλιση ελαίου εδώ (Le Clef & Kemper, 2015).

Πηγές

  1. https://ourworldindata.org/crop-yields
  2. https://www.ag.ndsu.edu/extensionentomology/recent-publications-main/publications/A-1331-sunflower-production-field-guide
  3. https://www.ndsu.edu/agriculture/ag-hub/ag-topics/crop-production/crops/sunflowers/estimating-sunflower-yield
  4. https://www.gov.mb.ca/agriculture/crops/crop-management/print,sunflowers.html
  5. https://extension.missouri.edu/publications/g4701
  6. https://www.extension.iastate.edu/alternativeag/cropproduction/sunflower.html
  7. https://www.bettersunflowers.com.au/production/safe-storage
  8. https://www.hort.purdue.edu/newcrop/afcm/sunflower.html
  9. http://agrilife.org/lubbock/files/2011/10/dryingstoringsunfl01_17.pdf
  10. https://extension.sdstate.edu/sites/default/files/2021-08/P-00205-08.pdf

Ayerdi, G. A., & Larbi, R. (2016). Effects of refining process on sunflower oil minor components: A review. Oilseeds and fats, crops and lipids.

Le Clef, E., & Kemper, T. (2015). Sunflower seed preparation and oil extraction. In Sunflower (pp. 187-226). AOCS Press.

Toensmeier, E. (2016). The carbon farming solution: A global toolkit of perennial crops and regenerative agriculture practices for climate change mitigation and food security. Chelsea Green Publishing.

Ηλίανθος: Ιστορία, Χρήσεις και Γενικές Πληροφορίες

Επιλογή Κατάλληλης Ποικιλίας Ηλίανθου

Προετοιμασία Εδάφους και Απαιτήσεις Εδάφους και Σποράς στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απαιτήσεις Άρδευσης στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απαιτήσεις Λίπανσης στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Διαχείριση Ζιζανίων στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Παράσιτα και Ασθένειες στην Καλλιέργεια Ηλίανθου

Απόδοση, Συγκομιδή και Αποθήκευση του Ηλίανθου

Οι συνεργάτες μας

Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με Μ.Κ.Ο., Πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς παγκοσμίως ώστε μαζί να μπορέσουμε να επιτύχουμε τους κοινούς μας στόχους για βιωσιμότητα και ευημερία των ανθρώπων.