Απο το αγρόκτημα στο πιάτο: Στρατηγικές για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων

Τι είναι η σπατάλη τροφίμων;

Η σπατάλη τροφίμων (ή απόβλητα τροφίμων) είναι ένας όρος που περιλαμβάνει τα βρώσιμα προϊόντα που απορρίπτονται λόγω αποσύνθεση, λήξης ή κακών συνθηκών αποθήκευσης [1]. Αποτελεί μια τεράστια παγκόσμια πρόκληση – με το ένα τρίτο του συνόλου των τροφίμων που παράγονται παγκοσμίως να χάνεται ή να απορρίπτεται ετησίως. Συνολικά, αυτό υπολογίζεται σε 1,3 δισεκατομμύρια τόνους [2]. Με την αύξηση του πληθυσμού, η κατανάλωση τροφίμων και η σχετική σπατάλη θα συνεχίσουν να αυξάνονται κατακόρυφα [3].

 Κάθε κρίκος/ τμήμα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων παίζει κάποιο ρόλο στην απώλεια ή σπατάλη τροφίμων, από τα χωράφια όπου καλλιεργούνται μέχρι τα νοικοκυριά όπου καταναλώνονται [4]. Κάθε στάδιο έχει διαφορετικούς παράγοντες που οδηγούν σε ποικίλες μορφές σπατάλης τροφίμων.

Απώλειες γεωργικής παραγωγής

Οι απώλεις απο την αγροτική παραγωγή, μπορεί να προέρχονται από κακές πρακτικές συγκομιδής, την κλιματική αλλαγή, εισβολές παρασίτων, προσβολή από παθογόνα ή/και ανεπαρκείς υποδομές για τη μεταφορά και την αποθήκευση τροφίμων. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι απώλειες αυτές οφείλονται κυρίως στις πολύ παλίες μετασυλλεκτικές τεχνολογίες και πρακτικές που είναι διαθέσιμές και χρησιμοποιούνται, και στην περιορισμένη πρόσβαση σε σύγχρονες εγκαταστάσεις αποθήκευσης [5, 6]. Αυτές οι απώλειες δεν επηρεάζουν μόνο τα έσοδα των αγροτών, αλλά σπαταλούν πολύτιμους πόρους όπως ενέργεια, νερό, η έδαφος.

 Για την μείωση αυτών των απωλειών, απαιτούνται καλύτερες πρακτικές συγκομιδής, αναβαθμισμένες εγκαταστάσεις αποθήκευσης και πιο εύκολα προσβάσιμοι πόροι/τεχνολογίες για τους μικροκαλλιεργητές. Οι δράσεις αυτές μπορούν να μείωσουν την αλλοίωση των τροφίμων, να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των φρέσκων προϊόντων και να ενισχύσουν τη συνολική αποτελεσματικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων.

 Προκλήσεις επεξεργασίας και διανομής

Η μεγάλη παραγωγή, ο ακατάλληλος χειρισμός, τα προβλήματα κατά την αποθήκευση και τις ελλείψεις ποιοτικού ελέγχου συμβάλλουν στη σπατάλη τροφίμων κατά τη μεταποίηση και τη διανομή. Σύμφωνα με μελέτες όταν οι παραγωγοί τροφίμων παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες από τη ζήτηση της αγοράς, το πλεόνασμα συχνά απορρίπτεται  [7] [8]. Επιπλέον, ο ακατάλληλος χειρισμός και αποθήκευση κατά τη μεταφορά μπορεί να προκαλέσει αλλοίωση και σπατάλη των αγροδιατροφικών προϊόντων[9].

 Η εφαρμογή της αποτελεσματικότερων μέτρων στην αλυσίδα εφοδιασμού και η χρήση της ανάλυσης δεδομένων μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό πιθανών εστιών σπατάλης και στην άμεση και έγκαιρη παρέμβαση. Η βελτιστοποίηση της παραγωγής και της διανομής με βάση την πραγματική ζήτηση μπορεί να μειώσει τα υπερβολικά αποθέματα και να αποτρέψει τη σπατάλη.

 Σπατάλη τροφίμων στη λιανική πώληση

Η σπατάλη τροφίμων σε επίπεδο λιανικής πώλησης είναι ιδιαίτερα προβληματική. Τα σούπερ μάρκετ συχνά πετάνε τρόφιμα που δεν πληρούν αισθητικά κριτήρια, παρόλο που είναι απολύτως ασφαλή για κατανάλωση. Επιπλέον, η αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων ευπαθών προϊόντων μπορεί να οδηγήσει στην απόρριψη τους λόγω περασμένης ημερομηνίας λήξης τους [10].

 Καινοτόμες στρατηγικές όπως η δυναμική τιμολόγηση για προϊόντα που πλησιάζουν στη λήξη τους, οι αποτελεσματικές πρακτικές διαχείρισης αποθεμάτων και η εκπαίδευση των πωλητών σχετικά με τη σημασία της μείωσης της σπατάλης μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.

 Η συμπεριφορά του καταναλωτή

Οι καταναλωτές συμβάλλουν σημαντικά στη σπατάλη τροφίμων αγοράζοντας μεγαλύτερη ποσότητα από αυτή που μπορούν να καταναλώσουν, με αποτέλεσμα να απορρίπτονται τα περισσεύματα [11]. Η εσφαλμένη κατανόηση των ετικετών τροφίμων και η έλλειψη ευαισθητοποίησης σχετικά με τη σπατάλη τροφίμων επιδεινώνουν το πρόβλημα αυτό.

 Η ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τις επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων και η προσφορά συμβουλών για έξυπνες αγορές και σωστή αποθήκευση μπορούν να ενδυναμώσουν τα άτομα να κάνουν πιο συνειδητές επιλογές/αγορές και να μειώσουν τη σπατάλη.

 Ο παρακάτω πίνακας (Πίνακας 1) παρουσιάζει μια κατηγοριοποιημένη άποψη των διαφόρων τύπων αποβλήτων τροφίμων που παράγονται σε διάφορα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Αυτή η λεπτομερής ανάλυση απεικονίζει την προέλευση των αποβλήτων, η οποία μπορεί να καθοδηγήσει στοχευμένες στρατηγικές για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων, ανοίγοντας τελικά το δρόμο για πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων.

 Πίνακας 1 : Κατηγορίες σπατάλης τροφίμων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων

Μείωση της σπατάλης τροφίμων: Ολοκληρωμένη προσέγγιση

 Βελτίωση των πρακτικών συγκομιδής και χειρισμού: Με την προώθηση αποτελεσματικών τεχνικών συγκομιδής και μετασυλλεκτικού χειρισμού, μπορούμε να μειώσουμε την απώλεια τροφίμων. Η επένδυση σε κατάλληλες εγκαταστάσεις αποθήκευσης και η αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών, όπως η ψυκτική αποθήκευση και η ψύξη, μπορούν να ελαχιστοποιήσουν την αλλοίωση και να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των ευπαθών προϊόντων.

 Αποδοτικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού: Η αποτελεσματική συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ των εμπλεκόμενων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων μπορεί να μειώσει σημαντικά τη σπατάλη τροφίμων. Με την ανάλυση δεδομένων, την αποτελεσματική διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού και την υιοθέτηση τεχνολογιών όπως οι αισθητήρες IoT, μπορούμε να εντοπίσουμε πιθανές περιοχές σπατάλης και να γίνουν έγκαιρες παρεμβάσεις. Αυτό περιλαμβάνει τη βελτιστοποίηση των διαδρομών μεταφοράς, την παρακολούθηση της θερμοκρασίας σε πραγματικό χρόνο για την αποφυγή αλλοίωσης και την προσαρμογή της παραγωγής και της διανομής με βάση τις προβλέψεις ζήτησης.

 Μείωση της υπερπαραγωγής και του πλεονάσματος: Η ευθυγράμμιση της παραγωγής τροφίμων με τη ζήτηση της αγοράς μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη της σπατάλης. Τεχνικές όπως η διαχείριση αποθεμάτων μπορούν να βοηθήσουν στην ευθυγράμμιση της παραγωγής με την πραγματική ζήτηση, μειώνοντας έτσι το πλεόνασμα και ελαχιστοποιώντας τη σπατάλη.

 Εκπαίδευση των καταναλωτών: Η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σχετικά με τις επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων και η παροχή πρακτικών συμβουλών για τη μείωση της σπατάλης στο σπίτι είναι πολύ σημαντική. Αυτό περιλαμβάνει την εκπαίδευση των καταναλωτών σχετικά με την αναγραφή της ημερομηνίας στα τρόφιμα, και την προώθηση δημιουργικών τρόπων αξιοποίησης των περισσευμάτων και των υπολειμμάτων τροφίμων.

Αναδιανομή των πλεοναζόντων τροφίμων: Η συνεργασία με τράπεζες τροφίμων και φιλανθρωπικές οργανώσεις για την αναδιανομή των πλεοναζόντων τροφίμων μπορεί να συμβάλει επίσης. Τέτοιες πρωτοβουλίες μπορούν επίσης να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της επισιτιστικής ανασφάλειας, μειώνοντας παράλληλα τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι επιχειρήσεις μπορούν να συνεργαστούν με οργανώσεις για να δωρίσουν τα πλεονάζοντα ή μη πωληθέντα τρόφιμα σε όσους τα έχουν ανάγκη.

 Καινοτόμες συσκευασίες και ετικέτες τροφίμων: Η συσκευασία και η επισήμανση των τροφίμων διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Τεχνολογίες όπως η τεχνολογία έξυπνων συσκευασιών που παρακολουθούν τη φρεσκάδα και την ποιότητα των τροφίμων, μαζί με ξεκάθαρα [12] συστήματα επισήμανσης ημερομηνιών, μπορούν να βοηθήσουν τους καταναλωτές να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την κατανάλωση τροφίμων. Επιπλέον, η χρήση βιοδιασπώμενων υλικών συσκευασίας μπορεί να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αποβλήτων τροφίμων.

Συμπέρασμα

Η μείωση της σπατάλης τροφίμων είναι μια πρόκληση που απαιτεί συλλογικές προσπάθειες από όλους στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Από την εφαρμογή αποτελεσματικών γεωργικών πρακτικών και τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης της αλυσίδας εφοδιασμού έως την εκπαίδευση των καταναλωτών και την αναδιανομή των πλεοναζόντων τροφίμων, είναι απαραίτητη μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων από το χωράφι στο τραπέζι. Η συνεργασία και η εφαρμογή αποτελεσματικών στρατηγικών θα αποτελούσε σημαντική πρόοδο για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, την αντιμετώπιση της πείνας και την προώθηση ενός πιο βιώσιμου και υπεύθυνου συστήματος τροφίμων για το μέλλον.

Πηγές

1. Beausang, C., Hall, C., & Toma, L. (2017). Food waste and losses in primary production: Qualitative insights from horticulture. Resources, Conservation and Recycling, 126, 177-185.
2. UNEP (n.d) Promoting Sustainable Lifestyles. Avaliable online: https://www.unep.org/regions/north-america/regional-initiatives/promoting-sustainable-lifestyles [Accessed 3 August, 2023]
3. Tamasiga, P., Miri, T., Onyeaka, H., & Hart, A. (2022). Food Waste and Circular Economy: Challenges and Opportunities. Sustainability, 14(16), 9896. MDPI AG. Retrieved from http://dx.doi.org/10.3390/su14169896
4. Aulakh, J., Regmi, A., Fulton, J. R., & Alexander, C. E. (2013). Estimating postharvest food losses: Developing a consistent global estimation framework.
5. Oishi, R. (2022). Challenges and Measures to Recapitalise Handling of Postharvest Crops in Developing Countries. In Postharvest Technology-Recent Advances, New Perspectives and Applications. IntechOpen.
6. Food and Agriculture Organization of United Nations (2014) . Global Initiative on Food Losses and Waste Reduction. FAO; Rome, Italy: 2014. Avaliable online: https://www.fao.org/3/i4068e/i4068e.pdf [Accessed 3 August, 2023]
7. Raak, N., Symmank, C., Zahn, S., Aschemann-Witzel, J., & Rohm, H. (2017). Processing-and product-related causes for food waste and implications for the food supply chain. Waste management, 61, 461-472.
8. The bread and butter thing. (n.d). Food Surplus. Avaliable online; https://www.breadandbutterthing.org/food-surplus [Accessed 3 August, 2023]
9. 2011. Global food losses and food waste – Extent, causes and prevention. Rome avaliable online: https://www.fao.org/3/i2697e/i2697e.pdf
10. Horoś, I. K., & Ruppenthal, T. (2021). Avoidance of Food Waste from a Grocery Retail Store Owner’s Perspective. Sustainability, 13(2), 550. MDPI AG. Retrieved from http://dx.doi.org/10.3390/su13020550
11. FMT (2023) Is Food Waste Consuming Us? The Urgent Need for Change Available online: https://fmtmagazine.in/is-food-waste-consuming-us-the-urgent-need-for-change/ [Accessed 3 August, 2023]
12. Salgado, P. R., Di Giorgio, L., Musso, Y. S., & Mauri, A. N. (2021). Recent developments in smart food packaging focused on biobased and biodegradable polymers. Frontiers in Sustainable Food Systems, 5, 630393.