Το δενδρολίβανο στη βεράντα μας – Μια εξαιρετική επιλογή
Το δενδρολίβανο (Rosmarinus officinalis) είναι ένα από τα πιο γνωστά αρωματικά φυτά της Μεσογείου. Είναι ένας αειθαλής θάμνος με μέσο ύψος 1,2 μέτρα. Το δεντρολίβανο έχει λουλούδια λευκού, πορφυρού ή μπλε χρώματος και αρωματικά, δερματώδη φύλλα, τα οποία μοιάζουν με βελόνες πεύκου. Είναι μέλος της οικογένειας Lamiaceae, η οποία περιλαμβάνει πολλά άλλα βότανα (βασιλικό, λεβάντα, φασκόμηλο). Το δενδρολίβανο είναι μελισσοτροφικό φυτό και προσελκύει έντονα τις μέλισσες. Τα φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ενισχυτικά γεύσης στο μαγείρεμα, αλλά σε επαγγελματικές καλλιέργειες προορίζονται κυρίως για απόσταξη, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε αιθέριο έλαιο.
Πρόκειται για μια άριστη επιλογή αρωματικού φυτού που μπορούμε να έχουμε σε γλάστρα στο μπαλκόνι μας, καθώς όποτε θέλουμε μπορούμε να κόβουμε τα μοσχομυρωδάτα φύλλα του και να τα χρησιμοποιούμε στη μαγειρική. Αν και στη φύση ζει για 15-20 χρόνια, σε γλάστρα θα ζήσει κατά μέσο όρο 5-7 χρόνια, εφόσον το φροντίζουμε και αλλάζουμε γλάστρα και χώμα καθώς το φυτό μεγαλώνει και ωριμάζει.
Το δεντρολίβανο χρειάζεται τουλάχιστον 6-8 ώρες ημερήσιας έκθεσης στον ήλιο και προτιμά θερμό και μέτρια ξηρό κλίμα. Το φυτό προέρχεται από μεσογειακές χώρες, όπου οι μέσες θερμοκρασίες 20-30 °C κατά την άνοιξη-αρχές του καλοκαιριού είναι συνηθισμένες. Οι θερμοκρασίες εδάφους άνω των 18 ° C ευνοούν την ανάπτυξη και την αναβλάστηση μετά τη συγκομιδή. Ωστόσο, το φυτό είναι ανθεκτικό στο ψύχος και μπορεί να ανεχθεί σίγουρα χαμηλότερες θερμοκρασίες.
Μπορούμε να ξεκινήσουμε φυτά δενδρολίβανου από σπόρους, μοσχεύματα ή έτοιμα φυτά σε γλαστράκια που θα αγοράσουμε από το φυτώριο. Γενικά, η μέθοδος των σπόρων είναι δύσκολη για έναν ερασιτέχνη και αποδίδει μετά από αρκετό καιρό. Αν θέλετε απλώς να έχετε φρέσκα φύλλα δεντρολίβανου για την κουζίνα σας, σίγουρα συνιστούμε μοσχεύματα ή αγορά έτοιμου φυτού.
Αν επιλέξουμε τη μέθοδο των μοσχευμάτων, κατά τη διάρκεια της άνοιξης, διαλέγουμε προσεκτικά μικρά στελέχη δενδρολίβανου που έχουν μήκος τουλάχιστον 8 εκατοστά. Στη συνέχεια αφαιρούμε τα φύλλα στο κάτω μισό των μοσχευμάτων. Τοποθετούμε τα μοσχεύματα σε ένα μίγμα εδάφους που περιέχει 30% άμμο ποταμίσια, 30% τύρφη και 40% ειδικό μίγμα εδάφους για σπορά. Μπορεί να χρειαστεί να προσθέσουμε μια ορμόνη ριζοβολίας, προκειμένου να βοηθήσουμε τα μοσχεύματα να αποκτήσουν ισχυρό ριζικό σύστημα. Ποτίζουμε τα μοσχεύματα κάθε δεύτερη μέρα, μέχρι να αρχίσουν να αναπτύσσονται οι ρίζες. Στη συνέχεια, έξι με οκτώ εβδομάδες μετά, μπορούμε να μεταφυτεύσουμε τα μοσχεύματά μας. Πρέπει να τοποθετήσουμε τα γλαστράκια σε ένα ηλιόλουστο σημείο της αυλής μας, καθώς τα φυτά του δεντρολίβανου χρειάζονται τουλάχιστον 6 ώρες καθημερινής έκθεσης στο ηλιακό φως.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων καλοκαιρινών μηνών, τα νεαρά φυτά δεντρολίβανου που έχουν προκύψει από μοσχεύματα χρειάζονται συχνά πότισμα, έτσι ώστε να αναπτύξουν ισχυρές ρίζες. Ωστόσο, ο σημαντικότερος εχθρός του δεντρολίβανο είναι η σήψη της ρίζας. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην ποτίζουμε παραπάνω από όσο πρέπει. Στη φύση, τα ώριμα φυτά δεντρολίβανου μπορούν να βασίζονται μόνο στις βροχοπτώσεις, σε περιοχές με ετήσια βροχόπτωση από 450 mm και άνω.
Σε περίπτωση που τα φυτά προέκυψαν από μοσχεύματα, οι περισσότεροι κηπουροί δεν συγκομίζουν δενδρολίβανο κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους από τη φύτευση. Από το δεύτερο έτος και μετά, μπορούμε να συγκομίσουμε φρέσκα στελέχη από δενδρολίβανο όλο το χρόνο. Κόβουμε τους μίσχους με ειδικό ψαλίδι και συχνά αφήνουμε τη χλωρή μάζα να στεγνώσει στον ήλιο για 2-3 ημέρες, υπό τον όρο βέβαια ότι δεν υπάρχει κίνδυνος βροχοπτώσεων.
Αν αγοράσουμε έτοιμο φυτό δενδρολίβανου από το φυτώριο, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να το μεταφυτεύσουμε σε μεγαλύτερη γλάστρα, ιδανικά από τερακότα. Εν αντιθέσει με το πλαστικό, το υλικό αυτό έχει πόρους και βοηθάει το χώμα να αποβάλλει την επιπλέον εδαφική υγρασία, που όπως είπαμε είναι επιβλαβής για την υγεία των φυτών. Εννοείται ότι η γλάστρα μας, ανεξαρτήτως υλικού, θα πρέπει να διαθέτει οπές αποστράγγισης, έτσι ώστε το επιπλέον νερό να διαφεύγει εντός μερικών λεπτών. Το χώμα που επιλέγουμε δε θα πρέπει να έχει πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε τύρφη, καθώς η τύρφη συγκρατεί το νερό και μπορεί να προκαλέσει σήψη ρίζας. Διαλέγουμε ένα φυτόχωμα που παρέχει καλή αποστράγγιση, έχει περιεκτικότητα σε περλίτη και μπορούμε να το αναμείξουμε με λίγο ποταμίσια άμμο.
Το δενδρολίβανο είναι ένα φυτό ανεκτικό στην ξηρασία. Ωστόσο, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες χρειάζεται να ελέγχουμε τακτικά το χώμα της γλάστρας με το χέρι μας, και εφόσον είναι ξηρό το χώμα στην επιφάνεια, να προσθέτουμε λίγο νερό στη βάση της ρίζας και όχι στα φύλλα.
Πολλές φορές το κλάδεμα του δενδρολίβανου συμπίπτει με τη συγκομιδή, καθώς διενεργούνται στην ίδια συνεδρία. Κλαδεύουμε το δενδρολίβανο την άνοιξη και το καλοκαίρι, όχι κοντά στο το τέλος του φθινοπώρου, καθώς εκεί έρχεται ο χειμώνας και ενας ενδεχόμενος πρόωρος παγετός θα στοιχίσει στην ανάπτυξη του φυτού. Απομακρύνουμε όμως όλο το χρόνο κάθε νεκρό ιστό, κάθε βλαστό με κίτρινα ή καφέ φύλλα. Πάντα κλαδεύουμε πάνω από το ξυλώδες μέρος κάθε βλαστού, καθώς αν κόψουμε το ξυλώδες τμήμα του βλαστού, πιθανότατα δεν θα ξαναπετάξει. Το τρυφερό πράσινο τμήμα κάθε βλαστού μήκους 8-15 εκατοστών είναι αυτό που χρειαζόμαστε για τη μαγειρική, καθώς είναι πλούσιο σε αρώματα. Σαν γενικό κανόνα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το πότισμα, καλύτερα λίγο και πιο συχνά παρά περισσότερο και πιο σπάνια. Πρέπει να είμαστε διστακτικοί στο να κλαδέψουμε πάνω από το 20% του φυτού σε μια συνεδρία. Tα ψαλίδια κλαδέματος και τα γάντια που είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσουμε κατά το κλάδεμα και συγκομιδή καλό είναι να είναι υψηλής ποιότητας και να συνοδεύονται από τα απαραίτητα πιστοποιητικά.
Όσον αφορά τη λίπανση, το δενδρολίβανο για οικιακή χρήση έχει μίνιμουμ απαιτήσεις και δε χρειάζεται κάποιο εξειδικευμένο λίπασμα. Μπορούμε να προσθέσουμε μία φορά στις αρχές της άνοιξης και μία φορά το καλοκαίρι ένα υγρό λίπασμα 7-7-7, προκειμένου να βοηθήσουμε το φυτό στη γρήγορη ανάπλαση και αναγέννηση ειδικά μετά από δραστικό κλάδεμα και αφαίρεση βλαστών.
Κατά τους χειμερινούς μήνες, και εφόσον παρατηρήσουμε ότι η θερμοκρασία ετοιμάζεται να πέσει υπό το μηδέν, μπορούμε για μερικές ημέρες να τοποθετήσουμε τη γλάστρα με το δενδρολίβανο σε ημιυπαίθριο ή και εσωτερικό χώρο, προκειμένου να το προστατέψουμε. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να το τοποθετήσουμε κοντά σε κάποια εστία θερμότητας, καθώς αυτός είναι ο σίγουρος τρόπος να ρισκάρουμε την ολική κατάρρευση και θάνατο του φυτού.
Αρκετοί αναγνώστες μας ρωτούν γιατί τα φύλλα δενδρολίβανου έγιναν ξαφνικά καφέ. Μία φυτοπαθολογική διάγνωση δεν μπορεί να γίνει από το Διαδίκτυο. Ωστόσο, εάν τα φύλλα σας έχουν μετατραπεί σε καφέ και δεν έχετε αλλάξει πρόσφατα την τοποθεσία του δεντρολίβανου σας, μπορείτε να εξετάσετε αν η αποστράγγιση της γλάστρας είναι επαρκής. Σε πολλές αναφερθείσες περιπτώσεις, τα φύλλα δεντρολίβανου γίνονται καφέ λόγω της σήψης των ριζών.
Και μια τελευταία συμβουλή: Αν δείτε ξαφνικά, μετά από αλλαγή θέσης της γλάστρας ή μετά από μεταφύτευση σε μεγαλύτερη γλάστρα, το φυτό σας να μαραίνεται και να πεθαίνει, δεν αξίζει ούτε να στεναχωρηθείτε ούτε να ξοδέψετε χρόνο και ενέργεια για να το αναγεννήσετε. Και αυτό γιατί πιθανότατα δεν θα τα καταφέρετε. Το δενδρολίβανο σε γλάστρα έχει συγκεκριμένη διάρκεια ζωής και πολλούς παράγοντες που απειλούν την ευρωστία και τη ζωτικότητα του φυτού. Μάλλον λοιπόν ήρθε η ώρα να αγοράσετε νέα φυτά δενδρολίβανου, που θα είναι σε θέση να σας δώσουν πιο τρυφερούς και μυρωδάτους βλαστούς για τα επόμενα χρόνια.
